Ο Αετός είναι ημιορεινός οικισμός κοντά στο Κοπανάκι και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας. Το χωριό περιλαμβάνεται στα Μαρτυρικά χωριά και πόλεις της Ελλάδας, αφού έχει χαρακτηριστεί από το Ελληνικό Κράτος, ως μαρτυρικό χωριό, καθώς το 1943 γνώρισε τη ναζιστική θηριωδία, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, βομβαρδίστηκε, κάηκε και κάτοικοί του βρήκαν τραγικό θάνατο σε αντίποινα για την αντιστασιακή δράση τους. Από τον Αετό, καταγόταν κι η μητέρα του αρχιστρατήγου, κατά την Επανάσταση του 1821, Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, Ζαμπία Κωτσιόπουλου ή "Κωτσάκη", όπως την αποκαλούσαν οι ντόπιοι.

Τοποθεσία

Ο Αετός βρίσκεται περίπου 24 χιλιόμετρα προς τα ανατολικά της Κυπαρισσίας, έχει υψόμετρο 377 μέτρα και απέχει επίσης περίπου 18 χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Ο Αετός βρίσκεται νοτιότερα από το Κοπανάκι, από το οποίο απέχει περίπου 7 χιλιόμετρα, ενώ κοντά του βρίσκονται τα χωριά Πολυθέα προς τα νοτιοδυτικά και Μοναστήρι προς τα νότια, από τα οποία απέχει, κι απ’ τα δυο, περίπου 3 χιλιόμετρα αντίστοιχα.

Ιστορία

Αρχαία εποχή

Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Τριφυλίας. Τα στοιχεία κατοίκησης της περιοχής του Αετού ανάγονται στην προϊστορία. Στο κάτω μέρος του χωριού έχουν βρεθεί κυκλώπεια τείχη της υστεροελλαδικής εποχής μήκους σχεδόν ενός χιλιομέτρου, ενώ υπάρχουν διάφορα αρχαιολογικά τεκμήρια, τα οποία επιβεβαιώνουν συνεχή ανθρώπινη παρουσία κατά τους ιστορικούς χρόνους. Η μακραίωνη αυτή ανθρώπινη παρουσία μαρτυρείται κι από μύθους των κατοίκων. Πάντως, το γνωστό είναι ότι το χωριό κατοικήθηκε από ιθαγενείς Ετεομεσσηνίους πληθυσμούς στην περιοχή, οι οποίοι, στο μεγαλύτερο μέρος τους, εκδωρίσθηκαν. Το τελευταίο φαίνεται κι από την Αετοβουνέικη διάλεκτο, απόγονο της της Μεσσηνιακής Δωρικής διαλέκτου. Στη διάλεκτο αυτή υπάρχουν πολλές Ετεομεσσηνιακές προδωρικές λέξεις.

Βυζαντινή εποχή

Στον Ναΐσκο της Θεοτόκου, ο οποίος χρονολογείται από τον 9ο αιώνα υπάρχουν βυζαντινές αγιογραφίες, οι οποίες έχουν καταστραφεί μερικώς από τους Τούρκους, καθώς και τρεις μαρμάρινοι σπόνδυλοι αρχαίων κιόνων. Ο Σουηδός αρχαιολόγος Mattias Natanael Valmin (ή Mattias Natan Valmin, 1898-1968), εκτιμούσε κατά την δεκαετία του 1930, ότι είχε χτιστεί πάνω στα θεμέλια αρχαίου ναού του 6ου π.Χ. αιώνα. Μάλιστα η Αγία Τράπεζα στο εκκλησάκι αυτό, στηρίζεται πάνω σ’ αρχαίο σπόνδυλο κίονα. Χρόνια αργότερα, το 1825, δίπλα στον Ναΐσκο της Παναγίας ανεγέρθη ο ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου.

Φραγκοκρατία – Α’ Ενετοκρατία

Επί Φραγκοκρατίας, ο Αετός ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Μεσσηνίας, ενώ κατασκευάστηκε φραγκικό οχυρό, το Παλιόκαστρο, το οποίο στη συνέχεια έγινε βυζαντινό. Το κάστρο ήταν γνωστό ως Κάστρο του Αετού, Châteaux de l’ Aigle ή castello dell’ Aquila. Δεν είναι γνωστό το έτος κατασκευής του ή ο κτήτοράς του, άλλα πιθανότατα ήταν έργο των βαρώνων της Αρκαδίας. Ο πρώτος κύριος του κάστρου φαίνεται ότι ήταν ο Εράρδος Γ΄ Λε Μωρ (πριν το 1344 - 1388). Η παλαιότερη γραπτή μνεία στο κάστρο του Αετού βρίσκεται στα αρχεία του τάγματος του Αγίου Ιωάννη, τα οποία σώζονται στην βασιλική βιβλιοθήκη της Μάλτας. Το κάστρο του Αετού αναφέρεται στον κατάλογο του 1377 με τα φέουδα στον Μοριά προς ενοικίαση τα οποία προσφέρονται στους ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη ως κυριότητα του κυρίου της Αρκαδίας. Μετά το θάνατο του Εράρδου, η βαρωνία δόθηκε ως προίκα σε μία από τις κόρες του, η οποία παντρεύτηκε τον Ανδρόνικο Ασάν Ζαχαρία. Στο Χρονικό του, ο Γεώργιος Σφραντζής αναφέρει το κάστρο του Αετού το 1429 ως ιδιοκτησία του τότε δεσπότη του Μυστρά, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Το 1454 στη θέση Πλατανάκια γίνεται μάχη ανάμεσα στους εξεγερμένους του υπό κατάρρευση Δεσποτάτου του Μυστρά με αρχηγό τον Μανουήλ Καντακουζηνό (ή Γκιν Καντακουζηνό) και των στρατευμάτων του σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή (Μεχμέτ Β΄), ο οποίος είχε στείλει τον στρατηγό του Τουραχάν Μπέη (ή Τουρχάν Μπέη). Μετά από πολύωρη μάχη ο Τουραχάν Μπέης νίκησε και πήρε αιχμαλώτους από την Ιθώμη και τον Αετό, τον οποίο και κατέστρεψε.

Τουρκοκρατία

Μετά την οθωμανική κατάκτηση και την καταστροφή του κάστρου του Αετού δημιουργήθηκε πιθανότατα το χωριό του Αετού. Ο Αετός καταστράφηκε ξανά το 1647, μαζί με τη γειτονική Βιδίσοβα (Δροσοπηγή), όταν οι Τούρκοι κατάφεραν να υποτάξουν τους ντόπιους πληθυσμούς που είχαν επαναστατήσει με την βοήθεια των Ενετών.

Β’ Ενετοκρατία

Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Ο Αετός, ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης). Ο Αετός αναφέρεται στην ενετική απογραφή του Γκριμάνι το 1700 ως Aito με 99 κατοίκους.

Ορλωφικά - Επανάσταση του 1821

Ο Αετός, το 1770, πυρπολείται ξανά κατά την αποτυχημένη επανάσταση που έγινε γνωστή ως τα Ορλωφικά. Από τους κορυφαίους αγωνιστές, που ανέδειξε ο Αετός πριν και κατά την Επανάσταση του 1821, θεωρούνται ο Γιώργης Μπέλκος, ο οποίος έπεσε στη Μονή της Αιμιαλούς, το 1806, πολεμώντας μαζί με τους Κολοκοτρωναίους και ο Αναγνώστης Γκότσης, ο οποίος έπεσε στη Μάχη στο Μανιάκι πολεμώντας μαζί με τον Παπαφλέσσα στη νικηφόρα μάχη κατά των δυνάμεων του Ιμπραήμ το 1827. Αποτέλεσμα της μάχης ήταν να καεί όμως, για άλλη μια φορά, το χωριό.

Ο παλαιός Δήμος Αετού (1835–1840 & 1876–1912)

Το 1835 ο Αετός έγινε έδρα του παλαιού Δήμου Αετού, στον οποίο εντάχθηκαν και τα χωριά Βυδίσοβα ή Βιδίσοβα (το χωρίς πληθυσμό χωριό Δροσοπηγή, σήμερα ο πληθυσμός βρίσκεται κυρίως στον Κόκλα), Μαλίκι (Πολυθέα), Βαρυμπόπι ή Βαρυμπόπη (Μοναστήρι), Σαρακηνάδα ή Σαρακινάδα (Κρυονέρι) και Μποντιά (Μάλθη), με πρώτο Δήμαρχο τον οπλαρχηγό, προεστό και βουλευτή της επαρχίας Αρκαδίας (Κυπαρισσίας-Τριφυλίας) Γιώργο Γκότση. Ο πρώτος παλαιός Δήμος του Αετού καταργήθηκε πέντε χρόνια αργότερα, το 1840 και ο Αετός και τα υπόλοιπα χωριά του δήμου εντάχθηκαν στον Δήμο Τριπύλης. Το 1876 ο παλαιός Δήμος Αετού συστάθηκε εκ νέου και διατηρήθηκε ως το 1912, που καταργήθηκε για δεύτερη φορά. Ο Αετός αναπτύχθηκε σε κέντρο της περιοχής των Κοντοβουνίων, τα χρόνια εκείνα, φτάνοντας σε πληθυσμό τους 1.415 κατοίκους (απογραφή του 1907) και διέθετε επίσης Ειρηνοδικείο, Ταχυδρομείο και Σταθμό Χωροφυλακής.

Το ολοκαύτωμα του Αετού (11 Σεπτεμβρίου 1943)

Στις αρχές του Ιουλίου του 1941 ιδρύθηκε στην ορεινή Τριφυλία, σε σταφυδόσπιτο του Αετού τμήμα της Νέας Φιλικής Εταιρίας (ΝΦΕ). Την Κυριακή 25 Ιανουαρίου 1942, το τμήμα ΝΦΕ της Άνω Τριφυλίας προσχώρησε στο ΕΑΜ. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1943 δεκατέσσερις Γερμανοί στρατιώτες, με ποδήλατα, έφτασαν στο Αετό για να ζητήσουν τρόφιμα από την κοινότητα. Οι αντάρτες πληροφορημένοι για αυτήν την κίνησή τους, τους στήνουν ενέδρα και καταφέρνουν να σκοτώσουν τρεις, να τραυματίσουν δύο και να αιχμαλωτίσουν επτά, ενώ δύο κατάφεραν να ξεφύγουν. Σε αντίποινα για αυτή την πράξη, στις 11 Σεπτεμβρίου 1943, περί τις 7 το πρωί, τέσσερις γερμανικές πυροβολαρχίες βομβάρδισαν τον Αετό, ενώ ένα γερμανικό σύνταγμα έκαψε και λεηλάτησε το χωριό. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες-πυρποληθέντες: 7 άτομα από τον Αετό και 3 από γειτονικά χωριά. Από τις 360 κατοικίες καταστράφηκαν περίπου οι 280. Η αποθηκευμένη σοδειά κάηκε ή λεηλατήθηκε. Κάποιοι από τους κατοίκους κατόρθωσαν να καταφύγουν στα βουνά με ό,τι πρόλαβαν να πάρουν. Είναι το μοναδικό χωριό του νομού Μεσσηνίας που καταστράφηκε ολοσχερώς από τις κατοχικές δυνάμεις και έχει χαρακτηριστεί ως Μαρτυρικό Χωριό. Ο Αετός ανοικοδομήθηκε ξανά μετά τον πόλεμο.

Ο πρώην δήμος Αετού (1997–2010)

Η τρίτη σύσταση του Δήμου Αετού έγινε το 1997, με έδρα όμως, αυτήν τη φορά, το Κοπανάκι, το οποίο είχε σταδιακά εξελιχθεί στο μεγαλύτερο χωριό της περιοχής και ο δήμος συνέχισε τη λειτουργία του στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», ως το 2010, που ο Δήμος Αετού καταργήθηκε για τρίτη φορά. Ο πρώην δήμος Αετού είχε, με βάση την απογραφή του 2001, 3.264 κατοίκους, σε 11 Δημοτικά Διαμερίσματα, τα οποία με τους αντίστοιχους πληθυσμούς τους, ήταν:

Δ.δ. Κοπανακίου 1.624: (Οικισμοί: το Κοπανάκι 1.439, ο Άγιος Δημήτριος 54 και το Ριζοχώρι 131). Δ.δ. Αγριλιάς Τριφυλίας: Η Νέα Αγριλιά 164. Δ.δ. Αετού: Ο Αετός 595. Δ.δ. Αρτικίου: Το Αρτίκι 29. Δ.δ. Γλυκορριζίου: Το Γλυκορρίζι 222. Δ.δ. Καμαρίου: Το Καμάρι 86. Δ.δ. Κεφαλόβρυσης 197: (Οικισμοί: Η Κεφαλόβρυση 158 και τα Τσερτσαίικα 39). Δ.δ. Κρυονερίου: Το Κρυονέρι 79. Δ.δ. Μοναστηρίου: Το Μοναστήρι 113. Δ.δ. Πολυθέας: Η Πολυθέα 108. Δ.δ. Σιτοχωρίου: Το Σιτοχώρι 47.

Διοικητική ιστορία

Ο Αετός προσαρτήθηκε αρχικά και έγινε έδρα στον παλαιό Δήμο Αετού το 1835. Μόλις πέντε χρόνια μετά, το 1840, ο Δήμος Αετού καταργείται για πρώτη φορά και ο Αετός αποσπάται από αυτόν και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Τριπύλης, όπου και παρέμεινε μέχρι και το 1876, που μεταφέρεται εκ νέου και γίνεται έδρα στον Δήμο Αετού που ανασυστάθηκε για δεύτερη φορά. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Αετός στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Τριπύλης της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 498 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Έδρα του Δήμου Τριπύλης τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν το χωριό Σαρακινάδα (σήμερα το Κρυονέρι). Ο Αετός θα παραμείνει έδρα του ομώνυμου δήμου από το 1876, που ανασυστάθηκε ο Δήμος Αετού για δεύτερη φορά, ως το 1912, που ο δήμος καταργείται ξανά για δεύτερη φορά. Το 1899 το χωριό μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας, για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας, ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Το 1912, όταν καταργείται για δεύτερη φορά ο Δήμος Αετού, ο Αετός προσαρτάται και γίνεται έδρα στην Κοινότητα Αετού. Το χωριό παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», ο Αετός υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Αετού Μεσσηνίας, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» ο Αετός ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Ο Αετός σήμερα είναι η έδρα και ο μοναδικός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας του Αετού του Δήμου Τριφυλίας.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 360 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.

Δημοτική Ενότητα Αετού

Σήμερα η Δημοτική Ενότητα Αετού του Δήμου Τριφυλίας, έχει με βάση την απογραφή του 2011, 1.915 μόνιμους κατοίκους και περιλαμβάνει 11 τοπικές κοινότητες, με 16 συνολικά οικισμούς:

Τοπική Κοινότητα Αγριλιάς Τριφυλίας, με 59 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Η Νέα Αγριλιά. Τοπική Κοινότητα Αετού, με 360 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Ο Αετός. Τοπική Κοινότητα Αρτικίου, με 22 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Το Αρτίκιον. Τοπική Κοινότητα Γλυκορριζίου, με 83 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Το Γλυκορρίζιον. Τοπική Κοινότητα Καμαρίου, με 41 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Το Καμάριον. Τοπική Κοινότητα Κεφαλόβρυσης, με 97 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τους εξής 2 οικισμούς: Η Κεφαλόβρυση και τα Τσερτσαίικα. Τοπική Κοινότητα Κοπανακίου, με 1.042 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τους εξής 5 οικισμούς: Ο Αγιάννης, ο Άγιος Δημήτριος, το Κοπανάκι, το Ριζοχώριον και τα Τρουπακέικα. Τοπική Κοινότητα Κρυονερίου, με 39 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Το Κρυονέριον. Τοπική Κοινότητα Μοναστηρίου, με 25 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Το Μοναστήριον. Τοπική Κοινότητα Πολυθέας, με 117 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Η Πολυθέα. Τοπική Κοινότητα Σιτοχωρίου, με 30 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Το Σιτοχώριον.

Κτίρια - αξιοθέατα - εκδηλώσεις

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια, υπάρχει το κέντρο του χωριού το Κεφαλόβρυσο με αιωνόβια πλατάνια και τρεχούμενα νερά, όπου γύρω του βρίσκονται ταβέρνες, διάφορα καταστήματα και καφενεία. Στα αξιοθέατα του χωριού συγκαταλέγεται ο Ναΐσκος της Παναγίας, ο οποίος, όπως προαναφέρθηκε, κτίστηκε περίπου τον 10ο αιώνα, πάνω από τα θεμέλια αρχαίου ναού του 6ου π.Χ. αιώνα και ο οποίος διακοσμείται από βυζαντινές αγιογραφίες, εν μέρει όμως, κατεστραμμένες. Δίπλα του ακριβώς βρίσκεται η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος χτίστηκε το 1825 και υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Άλλα σημαντικά κτίρια και αξιοθέατα στο χωριό και την ευρύτερη περιοχή του είναι επίσης, η βρύση στου Ζιώτη, το Διδακτήριο Συγγρού, το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και ο Νερόμυλος του Αετού. Στον Αετό πραγματοποιούν τακτικά σημαντικές πολιτιστικές δράσεις ο "Προοδευτικός - Πολιτιστικός Σύλλογος «Ο Αετός Τριφυλίας»", με έδρα την Αθήνα, ο οποίος διοργανώνει κάθε χρόνο το πανηγύρι του χωριού και εκδίδει επίσης την εφημερίδα «Η Φωνή του Αετού» και ο "Σύλλογος των Απανταχού Αετοβουναίων".

Κάστρο Αετού

Το φρούριο ή κάστρο του Αετού ή Αητού ή Αϊτού, το οποίο αναφέρεται ως σημαντικό Βυζαντινό κάστρο, μαζί με το Κάστρο του Μίλα, βρίσκεται στ’ ανατολικά του χωριού και μαρτυρεί ότι ο Αετός κατά τη Βυζαντινή εποχή ήταν σε ακμή και με πολύ πληθυσμό. Σήμερα είναι ερειπωμένο και αναφέρεται ως «Παλιόκαστρο». Το κάστρο ενίσχυσε την μεγάλη στρατηγική σημασία του ίδιου του Αετού, ο οποίος αποτελούσε και από μόνος του φυσικό οχυρό, λόγω της γεωγραφικής θέσης του και της μορφολογίας του εδάφους της περιοχής του. Περίπου το 1385 ο Αετός αναφέρεται σαν μια από τις πιο σημαντικές πόλεις της Μεσσηνίας στην περίοδο της Φραγκοκρατίας. Είχε συνοικισμούς στις πρόποδες της Πύλας, όπου και η σημερινή του θέση, στο Λόπεσι, στο Παληοχώρι και σε άλλα γειτονικά μέρη. Πιστεύεται ότι το κάστρο ήταν από τα σημαντικά της Μεσσηνίας και για τους Βυζαντινούς, καθώς αναφέρεται ότι το πήρε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος από τον αδελφό του Θεόδωρο Β΄, λίγο πριν ανακηρυχθεί Δεσπότης στο Δεσποτάτο του Μυστρά, το 1443. Το κάστρο εμφανίζεται στις πηγές λίγο νωρίτερα, το 1428, καθώς σύμφωνα με το «Μεγάλο Χρονικό» του Γεωργίου Σφραντζή, ανάμεσα στους τόπους που παραχωρούνται στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο αναγράφεται μετά τα φρούρια Σπιτάλιν και Γρεμπενή και πριν από του Νεοκάστρου και της Ιθώμης (Μεσσήνης).

Δείτε επίσης

Κυπαρισσία Δήμος Τριφυλίας Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Αετού Μεσσηνίας

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας. Αετός Μεσσηνίας. Ιστορικά στοιχεία από τον Παναγιώτη Καραΐσκο, "Ολοκαύτωμα Αετού", 25/05/2009.