Η Αετοφωλιά, αναφερόμενη παλαιότερα ως το Σαμπακάλφα ή το Σαμπάκαλφα, είναι οικισμός κοντά στον Αριστομένη και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Μεσσήνης, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Η σύγχρονη Αετοφωλιά βρίσκεται ανατολικά από τον Αριστομένη από τον οποίο απέχει περίπου 6 χιλιόμετρα. Έχει υψόμετρο 216 μέτρα και απέχει από τις ακτές του Κόλπου της Μεσσηνίας περίπου 16 χιλιόμετρα. Κοντά στην Αετοφωλιά βρίσκονται, προς τα νοτιοανατολικά της ο Μάνεσης σε απόσταση 5 περίπου χιλιομέτρων, προς τα νότια της η Στέρνα σε απόσταση 1,5 περίπου χιλιομέτρου και προς τα νοτιοδυτικά της τα Διόδια σε απόσταση 2 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα. Επίσης η Αετοφωλιά βρίσκεται στα βορειοδυτικά από την έδρα του δήμου, την Μεσσήνη, από την οποία απέχει 20,5 περίπου χιλιόμετρα. Η εγκαταλελειμμένη Παλαιά Αετοφωλιά βρίσκεται περίπου 2,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της σύγχρονης σε συντεταγμένες: 37°6′8″N 21°51′11″E

Ιστορία

Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής τόσο της Μεσσήνης στη σύγχρονη εποχή, όσο και της Πυλίας κατά την μυκηναϊκή εποχή. Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου. Το χωριό υπάρχει, τουλάχιστον από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και η παλαιότερη ονομασία του ήταν Σαμπάκαλφα. Το 1927 μετονομάσθηκε επίσημα σε Αετοφωλιά (αναφέρεται σε διάφορες πηγές και ως η Αϊτοφωλιά). Η αρχική θέση του οικισμού, αναφερόμενη σήμερα ως η Παλαιά Αετοφωλιά, βρισκόταν περίπου 2,5 και 4 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά της σύγχρονης Αετοφωλιάς και της Στέρνας αντίστοιχα. Μετά από την ορμητική δράση του καταστροφικού τυφώνα, τον Νοέμβριο του 1957, ο οποίος προκάλεσε σημαντικές καταστροφές στην Χώρα, στην Ελληνοεκκλησιά (Σιάμαρι) και στην Παλαιά Αετοφωλιά το χωριό εγκαταλείφτηκε από τους κατοίκους του και ο νεότερος οικισμός της Αετοφωλιάς ξανακτίστηκε σταδιακά, ως το 1967, στη σημερινή του θέση. Σήμερα στους χώρους του παλαιότερου οικισμού υπάρχουν τα ερείπια από τα περισσότερα παλαιά πέτρινα σπίτια, ενώ σώζεται η εκκλησιά του, ο Άγιος Γεώργιος, που έχει κηρυχτεί διατηρητέο μνημείο, καθώς και τα δυο πηγάδια του, εκ των οποίων το ένα, έχει κηρυχτεί επίσης διατηρητέο μνημείο , καθώς αι το παλαιό δημοτικό σχολείο το οποίο και αυτό έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο. Επειδή, από το σημείο που ήταν χτισμένο αρχικά το χωριό, ο οποιοσδήποτε, κάτοικος ή επισκέπτης, μπορούσε να δει όλη την μεσσηνιακή πεδιάδα, «ως αετός από την φωλιά του», προήλθε και η νεότερη ονομασία του οικισμού.

Διοικητική ιστορία

Το Σαμπακάλφα ή Σαμπάκαλφα προσαρτήθηκε το 1835, στον παλαιό Δήμο Αριστομένους, με έδρα το Μουσταφάπασα (σήμερα ο Αριστομένης), όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος καταργήθηκε για πρώτη φορά. Τουλάχιστον από το 1844 ως το 1879 το χωριό αναφερόταν επίσημα ως το Σαμπακάλφα , από το 1879 ως το 1927 ως το Σαμπάκαλφα και από το 1927 ως σήμερα ως η Αετοφωλιά. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, σαν Σαμπακάλφα στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Αριστομένους της Επαρχίας Μεσσήνης με πληθυσμό 70 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Στην ίδια πηγή αναφέρεται ως «πρώην έδρα» του Δήμου Αριστομένους η Πολαίνα (σήμερα η Πλατανόβρυση) και ως «νυν έδρα» (το 1853) το χωριό Κουτήφαρι (σήμερα ο Κουτίφαρης). Το 1912 το Σαμπάκαλφα προσαρτάται στην Κοινότητα Λοΐου, με έδρα το Λόï (σήμερα τα Διόδια). Στην ίδια κοινότητα προσαρτήθηκαν επίσης οι οικισμοί Στέρνα (παρέμεινε ως το 1966) και Κυνηγός (παρέμεινε ως το 1913). Το 1927 τα χωριά Λόι και Σαμπάκαλφα μετονομάζονται σε Διόδια και Αετοφωλιά αντίστοιχα, ενώ η Κοινότητα Λοΐου μετονομάζεται σε Κοινότητα Διοδίων. Το 1985 η Αετοφωλιά αποσπάται από την Κοινότητα Διοδίων και προσαρτάται στην Κοινότητα Στέρνας, με έδρα την Στέρνα. Η Αετοφωλιά παρέμεινε ως οικισμός της Κοινότητας Στέρνας, από το 1985 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», η Αετοφωλιά υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Αριστομένους, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Αετοφωλιά ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Μεσσήνης. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αιπείας, Ανδρούσας, Αριστομένους, Βουφράδων, Ιθώμης, Μεσσήνης, Πεταλιδίου και της Κοινότητας Τρικόρφου. Η Αετοφωλιά σήμερα είναι οικισμός της Τοπικής Κοινότητας της Στέρνας του Δήμου Μεσσήνης, στην οποία υπάγεται επίσης ως έδρα και ο οικισμός της Στέρνας.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 84 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.

Κτίρια - αξιοθέατα

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια και το κτίριο του παλαιού Δημοτικού Σχολείου, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο - υπόδειγμα αγροτικού μονοτάξιου σχολείου, υπάρχουν και οι εκκλησίες του χωριού, ο Ιερός Ναός του Αγίου Λουκά και ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου (στην Παλαιά Αετοφωλιά), οι οποίες υπάγονται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. Επίσης διάφορες εκδηλώσεις πραγματοποιεί, κατά διάφορα χρονικά διαστήματα, ο Εξωραϊστικός Σύλλογος της Αετοφωλιάς με έμφαση στην τοπική παράδοση. Ανάμεσα στις άλλες εκδηλώσεις, αναφέρεται ενδεικτικά μια εκδήλωση προς τιμήν των παραδοσιακών οργανοπαιχτών της ευρύτερης περιοχής των Κοντοβουνίων, που έγινε στο χωριό το 2003, η έκδοση του βιβλίου του εξαίρετου λαογράφου, δάσκαλου και συγγραφέα από το γειτονικό Κεφαλόβρυσο Δημητρίου Γρ. Μουγγού <<Λαογραφικά των Κοντοβουνίων - Μνημεία του Λόγου>> το 2007 και η συνάντηση όλων των δασκάλων που είχαν διδάξει στο χωριό μετά το 1940. Στα κοντινά αξιοθέατα του χωριού περιλαμβάνεται ο παλαιότερος οικισμός με τα πηγάδια του, εκ των οποίων το εννεαγωνικό πηγάδι, το οποίο βρίσκεται στη δυτική άκρη της Παλαιάς Αετοφωλιάς έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο, καθώς αποτελεί σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της περιοχής και «λόγω της ιδιότροπης μορφής και του επιμελημένου κτίσματός του».

Η εκκλησιά του Αγίου Γεωργίου

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου στην Παλαιά Αετοφωλιά είναι μονόχωρος ναός με δίρριχτη νεωτερική στέγη και τρεις τρίπλευρες εξωτερικές αψίδες, ο οποίος έχει κηρυχθεί ιστορικό-διατηρητέο μνημείο. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου χτίστηκε με αργολιθοδομή, διαθέτει κωδωνοστάσιο χτισμένο από λαξευτούς ορθογώνιους λίθους και χρονολογείται περί τα τέλη του 19ου αιώνα.

Δείτε επίσης

Αριστομένης Δήμος Μεσσήνης Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Αριστομένους

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Μεσσήνης, από την ιστοσελίδα: www.messini.gr του Δήμου Μεσσήνης. Καλύτερες Στέρνα και Αετοφωλιά, στο facebook.