Ο Μεσοπόταμος, αναφερόμενος παλαιότερα ως το Βελή ή το Βελή Πέρα, είναι οικισμός κοντά στον Χανδρινό και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Ο Μεσοπόταμος βρίσκεται βορειοανατολικά από τον Χανδρινό από τον οποίο απέχει 5 περίπου χιλιόμετρα και βορειοανατολικά από την Πύλο από την οποία απέχει περίπου 18 χιλιόμετρα. Έχει υψόμετρο 340 μέτρα και απέχει από τον Κόλπο του Ναυαρίνου περίπου 17 χιλιόμετρα. Κοντά στον Μεσοπόταμο βρίσκονται, προς τα βορειοδυτικά του η Βελανιδιά και τα Κρεμμύδια σε αποστάσεις 6 και 6,5 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα και προς τα νοτιοδυτικά του το Σουληνάρι σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων. Ο Μεσοπόταμος συνδέεται, μέσω διασταύρωσης, οδικά με την Εθνική Οδό 82.

Ιστορία

Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής της Πυλίας. Η περιοχή του χωριού κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου. Ο σημερινός οικισμός, προέρχεται από την ένωση δυο προηγούμενων συνοικισμών, του οικισμού Βελή ή Βελή Πέρα και του οικισμού Ρωμύρι. Ο παλαιότερος οικισμός, εγκαταλελειμμένος σήμερα, το Ρωμύρι, αναφέρεται τουλάχιστον από την εποχή της Ενετοκρατίας, ενώ ο οικισμός Βελή τουλάχιστον από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους.

Β΄ Ενετοκρατία

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας ο παλαιότερος οικισμός αναφερόταν ως το Ρομήρι ή το Ρομίρι (Romiri). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Ρομίρι (Romiri), ανήκε, στα τέλη του 17ου αιώνα, σύμφωνα με το Breve descrittione del Regno di Morea στην επαρχία της Κορώνης (Territorio di Coron).

Νεότερη ιστορία

Αρκετοί από τους κατοίκους του Μεσοποτάμου προέρχονται από το χωριό Παλιό Ρωμύρι ή Ρομήρι που ενσωματώθηκε αργότερα στον Μεσοπόταμο. Το Ρωμύρι ήταν από τα πλούσια χωριά της Πυλίας με ανθρώπους, «σκληρούς», «εργατικούς» και πολύ «φιλόξενους». Μάλιστα, λόγω της ιδιομορφίας της περιοχής, και ιδιαίτερα του δύσβατου, την περίοδο της Κατοχής βρήκαν καταφύγιο εκεί αρκετοί αντιστασιακοί. Αρκετά μέλη από τις οικογένειες του χωριού Ρωμύρι πήραν μέρος και στην Εθνική Αντίσταση. Ασαφής, πάντως, θεωρείται η ιστορία της μετακίνησης των κατοίκων του χωριού Ρωμύρι προς το σύγχρονο χωριό του Μεσοποτάμου. Οι τοπικές μαρτυρίες λένε ότι αυτό έγινε σταδιακά μετά τους σεισμούς του 1947, οπότε σημειώθηκαν μεγάλες ζημιές στο παλαιό χωριό. Μια άλλη εξήγηση αναφέρει την αρχική απομάκρυνση των κατοίκων στα μέσα της δεκαετίας του 1960 λόγω του δύσβατου της περιοχής και της μη ηλεκτροδότησής του. Η επικρατούσα άποψη, λέει ότι η μεταφορά άρχισε το 1974, σύμφωνα με πρόταση της τότε Νομαρχίας Μεσσηνίας και την έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος, που μάλλον οριστικοποιήθηκε τελικά το 1982. Οι κάτοικοι διαμαρτύρονταν για τις συνθήκες διαβίωσης και αποφασίστηκε η μεταφορά τους σε περισσότερο πεδινή περιοχή, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η τότε κοινότητα Μεσοποτάμου, σε συγχώνευση με το χωριό Βελή. Ο παλαιότερος και σήμερα εγκαταλελειμμένος οικισμός του Ρομιριού εκτός από τις παλαιές του εκκλησίες είναι γνωστός στη νεώτερη ιστορία και λόγω του τσάμικου τραγουδιού Παπαλάμπραινα, το οποίο αναφέρεται στην απόπειρα ληστείας, που αντιμετώπισε ο παπα-Λάμπρος Ζέρβας, ο οποίος ήταν εφημέριος στο χωριό Ρωμύρι της Πυλίας το 1860. Από το γεγονός αυτό προέκυψε και η ιστορία του τραγουδιού Παπαλάμπραινα, που θεωρείται ίσως το πιο «λεβέντικο» και ίσως πιο δημοφιλές τραγούδι γάμου στην ευρύτερη περιοχή του Μωριά.

Διοικητική ιστορία

Ο παλαιότερος οικισμός, το Ρομίρι ή Ρομήρι προσαρτήθηκε αρχικά, το 1835, στον παλαιό Δήμο Τιμαθείας, με έδρα το Σουληνάρι. Μόλις 5 χρόνια αργότερα, το 1840, ο οικισμός αποσπάται από τον Δήμο Τιμαθείας, ο οποίος καταργήθηκε τότε και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Βουφράσου (μεταγενέστερα Δήμος Βουφράδος), με έδρα τον Χατζή. Στον ίδιο δήμο, τον Δήμο Βουφράσου, είχε προσαρτηθεί, από το 1835 και ο δεύτερος οικισμός, το Βελή. Οι δυο ξεχωριστοί, τότε, οικισμοί παρέμειναν στον δήμο αυτόν ως το 1912, που ο παλαιός Δήμος Βουφράσου καταργήθηκε. Οι δυο οικισμοί αναφέρονται ξεχωριστά, το 1853, επίσης σαν Βελή και σαν Ρομίρι στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριά του Δήμου Βουφράσου της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 128 και 225 κατοίκων αντίστοιχα, με βάση την απογραφή του 1851. Το 1912 ο παλαιότερος οικισμός του Ρομηρίου προσαρτάται ως έδρα και μοναδικός οικισμός στην Κοινότητα Ρομηρίου, όπου και παρέμεινε ως το 1974 που αυτή καταργήθηκε. Ο δεύτερος οικισμός, το όνομα του οποίου διορθώνεται σε Βελή ή Βελή Πέρα, το 1912, προσαρτάται, την ίδια εκείνη χρονιά, αρχικά ως έδρα στην Κοινότητα Βελή ή Κοινότητα Βελή Πέρα, στην οποία προσαρτώνται επίσης οι οικισμοί Χαλαμπρέζα (σήμερα το Καλοχώρι) και Βελάκι (καταργήθηκε το 1920). Το 1915 η έδρα της κοινότητας μεταφέρεται από τον οικισμό Βελή ή Βελή Πέρα στον οικισμό Χαλαμπρέζα και η κοινότητα μετονομάζεται σε Κοινότητα Χαλαμπρέζης, ενώ 4 χρόνια αργότερα, το 1919, το Βελή ή Βελή Πέρα αποσπάται από την Κοινότητα Χαλαμπρέζης και ορίζεται ως έδρα της νεότερης Κοινότητας Βελή ή Κοινότητας Βελή Πέρα. Το 1927 το Βελή ή Βελή Πέρα μετονομάζεται σε Πέραν και η Κοινότητα Βελή ή Κοινότητα Βελή Πέρα μετονομάζεται σε Κοινότητα Πέραν. Μετά από δυο χρόνια, το 1929, ο οικισμός Πέραν και η Κοινότητα Πέραν μετονομάζονται ως ο Μεσοπόταμος και η Κοινότητα Μεσοποτάμου αντίστοιχα. Το 1974 ο οικισμός Ρομήρι αποσπάται από την Κοινότητα Ρομηρίου, η οποία καταργήθηκε τότε, και προσαρτάται στην Κοινότητα Μεσοποτάμου, ενώ το 1981, το Ρομήρι καταργείται επίσημα ως οικισμός και προσαρτάται στον οικισμό του Μεσοποτάμου. Ο οικισμός του Μεσοποτάμου, μαζί με το ενσωματωμένο Ρομήρι από το 1981, παρέμεινε ως οικισμός της Κοινότητας Μεσοποτάμου, με τις αλλαγές σε ονομασίες, από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», ο Μεσοπόταμος υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Χιλιοχωρίων, με έδρα τον Χανδρινό, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» ο Μεσοπόταμος ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Ο Μεσοπόταμος σήμερα είναι η έδρα και ο μοναδικός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας του Μεσοποτάμου του Δήμου Πύλου-Νέστορος.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 307 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.

Επισήμανση: Ο πληθυσμός από την αρχική απογραφή ως και σήμερα αναφέρεται ενιαία και αφορά και τους δυο επιμέρους συνοικισμούς, δηλαδή το Ρομήρι και το Βελή (στη συνέχεια αναφερόμενο ως Βελή Πέρα, Πέραν, Μεσοπόταμος). Οι δυο αυτοί οικισμοί καταγράφονταν ξεχωριστά στις διάφορες απογραφές ως και την απογραφή του 1971, ενώ από το 1981 ως σήμερα αναφέρεται ο ενιαίος οικισμός Μεσοπόταμος, ο οποίος προέκυψε από την ενσωμάτωση των προγενέστερων οικισμών:

1844: Ρωσμύρι: 305 κάτοικοι. Βελή: 69 κάτοικοι. Σύνολο: 374 κάτοικοι. 1851: Ρομίρι: 225 κάτοικοι. Βελή: 128 κάτοικοι. Σύνολο: 353 κάτοικοι. 1879: Ρομήριον: 387 κάτοικοι. Βελή: 135 κάτοικοι. Σύνολο: 522 κάτοικοι. 1889: Ρωμήριον: 409 κάτοικοι. Άνω Βελή + Κάτω Βελή: 205 κάτοικοι. Σύνολο: 614 κάτοικοι. 1896: Ρωμήρι: 500 κάτοικοι. Βελή άνω και κάτω: 276 κάτοικοι. Σύνολο: 776 κάτοικοι. 1907: Ρομήρι: 458 κάτοικοι. Βελή Πέρα: 260 κάτοικοι. Σύνολο: 718 κάτοικοι. 1920: Ρομήρι: 425 κάτοικοι. Βελή ή Βελή Πέρα: 262 κάτοικοι. Σύνολο: 687 κάτοικοι. 1928: Ρομήρι: 447 κάτοικοι. Μεσοπόταμος (Πέραν), Βελή ή Βελή Πέραν: 315 κάτοικοι. Σύνολο: 762 κάτοικοι. 1940: Ρομίριον: 387 κάτοικοι. Μεσοπόταμος: 404 κάτοικοι. Σύνολο: 791 κάτοικοι. 1951: Ρομίριον: 402 κάτοικοι. Μεσοπόταμος: 375 κάτοικοι. Σύνολο: 777 κάτοικοι. 1961: Ρομίριον: 275 κάτοικοι. Μεσοπόταμος: 358 κάτοικοι. Σύνολο: 633 κάτοικοι. 1971: Ρομίριον: 137 κάτοικοι. Μεσοπόταμος: 288 κάτοικοι. Σύνολο: 425 κάτοικοι. 1981: Μεσοπόταμος: 330 κάτοικοι. Σύνολο: 330 κάτοικοι.

Κτίρια – εκδηλώσεις – αξιοθέατα

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια και το κτίριο του παλαιού Δημοτικού Σχολείου, υπάρχει και η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός της Αγίας Τριάδος, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. Σημαντικές πολιτιστικές δραστηριότητες στο χωριό πραγματοποιεί τακτικά ο Σύλλογος Μεσοποτάμου Μεσσηνίας. Στα αξιοθέατα της περιοχής του χωριού περιλαμβάνεται το Πολυλίμνιο με τις λίμνες και τους καταρράκτες του.

Κοντινά αξιοθέατα

Το Πολυλίμνιο είναι ένα φυσικό σύμπλεγμα 15 λιμνών και καταρρακτών, περιοχή ιδανική για περιπατους, οδοιπορίες και φυσιολατρικό τουρισμό. Οι πηγές του βρίσκονται κοντά στο Μεσοπόταμο και τα νερά, αφού περάσουν το γεφύρι του Τζάνε στο Πεταλίδι, εκβάλλουν στον Μεσσηνιακό Κόλπο. Η ευκολότερη πρόσβαση για το Πολυλίμνιο γίνεται μέσω Χαραυγής και Καζάρμας. Μετά τον Μεσοπόταμο, ακολουθεί το χωριό Καλοχώρι και σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το Κάστρο του Πέρα, στο παλαιό και σήμερα εγκαταλελειμμένο χωριό Πέρα, που βρίσκεται επίσης κοντά στα χωριά Πανυπέρι, Αγία Σωτήρα και Καστάνια.

Παλαιές εκκλησίες του Ρωμυρίου

Στην περιοχή του Μεσοποτάμου, στον παραδοσιακό και εγκαταλελειμμένο οικισμό του Ρωμυρίου, υπάρχουν επίσης οι εξής παλαιές εκκλησίες:

Ο Ιερός Ναός της Αγίας Βαρβάρας, ο οποίος είναι μονόχωρος ναός, με ημικυκλική αψίδα ιερού και χρονολογείται περί τον 19ο αιώνα. Ο Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής, ο οποίος είναι μονόχωρος δρομικός ναός, με δίρριχτη στέγη και χρονολογείται περί τον 19ο αιώνα. Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου Παλαιού, ο οποίος είναι μονόχωρος λιθόκτιστος και ξυλόστεγος ναός με δίρριχτη στέγη, η οποία διατηρεί τα παλαιά βυζαντινά της κεραμίδια και χρονολογείται στο πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα. Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου Νέου, ο οποίος είναι μονόχωρος δρομικός ναός με νάρθηκα και δίρριχτη στέγη και η ανέγερσή του χρονολογείται το έτος 1888.

«Παπαλάμπραινα»

Στο παλιό χωριό Ρομήρι, το οποίο το 1981 ενσωματώθηκε στο χωριό Μεσοπόταμος, εκτυλλίσεται και η ιστορία του δημοτικού τραγουδιού «Στου Παπαλάμπρου την αυλή». Ο παπάς του χωριού, ήταν ο Παπαλάμπρος Ζέρβας, που είχε γεννηθεί στο Ρομήρι. Ο συγχωριανός του Σταύρος Φιτσιάλος, που είχε έρθει πρόσφατα, από το Αρκουδόρεμα Αρκαδίας, είχε προστριβές με την οικογένεια Ζέρβα και κάλεσε 40 κλέφτες από την Αρκαδία, για να κλέψουν τον παπά, αλλά έγιναν αντιληπτοί και κυνηγήθηκαν και ο ένας σκοτώθηκε. Ύστερα μαζεύτηκε κόσμος να δει τι έγινε και έτσι βγήκε η «Παπαλάμπραινα», το γνωστό δημοτικό τραγούδι.

Δείτε επίσης

Χανδρινός Δήμος Πύλου - Νέστορος Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Χιλιοχωρίων

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος. Σύλλογος Μεσοποτάμου Μεσσηνίας.