Πληροφορίες
Ο Μεγαπλάτανος είναι οικισμός της Στερεάς Ελλάδας στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας.
Γενικά στοιχεία
Ο Μεγαπλάτανος βρίσκεται σε υψόμετρο 100 μέτρων και σε απόσταση 2 χλμ. βόρεια από την κωμόπολη της Αταλάντης. Οι κάτοικοί ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με τη γεωργία (κυρίως με την καλλιέργεια αμπελιών), αφού τα εδάφη της περιοχής είναι από τα πλέον εύφορα. Το κλίμα του θεωρείται το πλέον ιδανικό και οφείλεται στην πορεία του «μπουγαζιού» του όρους Παρνασσός προς το χωριό Σκάλα. Το χωριό, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, έχει 418 κατοίκους.
Ιστορικά στοιχεία
Τα πρώτα δείγματα ζωής στην περιοχή του Μεγαπλατάνου, απαντώνται τη Μυκηναϊκή εποχή (1600 – 1100 π.Χ. περίπου). Οι μυκηναϊκοί θαλαμωτοί τάφοι που βρέθηκαν στην θέση Σβέντζα το αποδεικνύουν. Οι ασχολίες των κατοίκων της περιοχής, εκείνη την εποχή, ήταν κυρίως η γεωργία (σιτάρι, δημητριακά, όσπρια, ελιές, σταφύλια και παραγωγή οίνου) και η αλιεία. Κατά την Πρωτογεωμετρική περίοδο (10ος – 8ος αιώνας π.Χ.), παρατηρείται αλλαγή στα ταφικά έθιμα των Λοκρών. Επίσης η περιοχή δέχεται επιρροές στην τέχνη (από Αττική, Κόρινθο, Εύβοια και Θεσσαλία). Σε αυτό συνηγορούν και οι ανασκαφές που έγιναν σε γεωμετρικό νεκροταφείο στη θέση Βερύκι της Κοινότητας Μεγαπλατάνου, όπως επίσης και τα ευρήματα στην ευρύτερη περιοχή. Την Αρχαϊκή εποχή (700 – 480 π.Χ.), στην περιοχή του Μεγαπλατάνου (θέση Παλαιοκάστρα) βρισκόταν αρχαϊκό νεκροταφείο. Κύριες ασχολίες των κατοίκων της περιόδου αυτής ήταν η γεωργία, η κτηνοτροφία (βοοειδών), η αλιεία, η αμπελουργία και η κεραμοποιία. Στην Κλασσική εποχή (β’ τέταρτο 5ου αιώνα – 323 π.Χ.) στην περιοχή έγιναν έργα αμυντικά, όπως φρυκτωρίες, πύργοι δηλαδή για την επιτήρηση των οδικών αρτηριών και την αποστολή σημάτων κινδύνου. Ο Μεγαπλάτανος εμφανίζεται ξανά, το 1806 με 1816, στις διηγήσεις του Γάλλου περιηγητή Φρανσουά Πουκεβίλ (Francois Pouqueville), με την ονομασία Σκαντέρ-Αγά και αναφέρει ο υπήρχαν στον οικισμό τότε 6 οικογένειες που κατοικούσαν εκεί. Υπαγόταν στην διοίκηση του Καζά Ταλαντίου και πιθανότατα εκεί διέμενε ο Σκεντέρ ή (Σκαντέρ) Αγάς, προύχοντας του τόπου, απ’ τον οποίο πήρε το όνομα του και το χωριό εκείνη την εποχή. Κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, και πιο συγκεκριμένα στη μάχη της Αταλάντης (5-9 Νοεμβρίου 1826), ο Γάλλος φιλέλληνας Ολιβιέ Βουτιέ (Olivier Voutier) με 200 στρατιώτες, είχε καταλάβει τον λόφο του Προφήτη Ηλία. Από τον Μεγαπλάτανο, αναφέρεται ότι συμμετείχαν 20 ένοπλοι αγωνιστές κατά τη διάρκεια του εθνικό-απελευθερωτικού αγώνα. Το 1836 το χωριό εντάχθηκε στον Δήμο Αταλάντης. Το 1879 ο Μεγαπλάτανος είχε 335 κατοίκους και το 1889 308. Στον σεισμό της Λοκρίδας το 1894, κατέρρευσαν κτήρια και δημιουργήθηκε χάσμα μήκους 400 μ., πλάτους 20 μ. και βάθους 8-11 μ., ενώ δεν υπήρξε κανείς νεκρός. Το 1896 οι κάτοικοι του Μεγαπλατάνου ήταν 335 και το 1907 394. Το 1952 το χωριό είχε 536 κατοίκους. Εκείνη τη χρονιά θεμελιώθηκε ο Ιερός ναός του Αγίου Βασιλείου, ο οποίος αποπερατώθηκε το 1968. Το 1998 η Κοινότητα Μεγαπλατάνου εντάχθηκε στον Δήμο Αταλάντης. Από το 2010, βάσει του σχεδίου «Καλλικράτης» το χωριό ανήκει στον Δήμο Λοκρών.
Αρχαιολογικά ευρήματα
Στην περιοχή του Μεγαπλατάνου τα ευρήματα προέρχονται κυρίως από νεκροταφεία υστεροελλαδικής και αρχαϊκής περιόδου. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για θαλαμωτούς τάφους με ορθογώνια ή τετράγωνη κάτοψη, ενώ στη δεύτερη ο νεκρός ενταφιάζονταν σε συνεσταλμένη θέση μέσα σε ταφικούς πίθους. Τα κτερίσματα ήταν καλής ποιότητας αγγεία και κάποια μικροαντικείμενα όπως χάλκινες τριχολαβίδες, δαχτυλίδια των οποίων οι άκρες καταλήγουν σε σπείρες, κωνικά σφονδύλια από στεατίτη, ένας μυκηναϊκός σφραγιδόλιθος με παράσταση σχηματοποιημένου ζώου. Στους νότιους πρόποδες του υψώματος Προφήτης Ηλίας Μεγαπλατάνου σώζονται σε ικανοποιητικό βαθμό υπολείμματα φρυκτωρίας που ανάγονται στην κλασσική εποχή. Η φρυκτωρία είχε ως κύριο ρόλο την επιτήρηση οδικών αρτηριών και την αποστολή σημάτων κινδύνου.
Αξιοθέατα - Δραστηριότητες
Στη βορινή πλευρά του χωριού βρίσκετα ο λόφος του Προφήτη Ηλία που στη μνήμη του, 20 Ιουλίου, το χωριό έχει το πανηγύρι του. Στο χωρίο υπάρχει μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο που περιστασιακά λειτουργεί. Στο δρόμο προς την Ατάλαντη βρίσκεται αρχαιολογικός χώρος νεκροταφείου.
Πηγές
Δακορώνια Φ., Κωτούλας Δ., Μπαλτά Ε. Συθιακάκη Β. Τόλιας Β. «Λοκρίδα – Ιστορία & Πολιτισμός». Εκδόσεις: Κτήμα Χατζημιχάλη. Κακλαμάνος Ευστάθιος Ελ. 1980. «Αταλάντη 1800-1828». Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Διόσκουροι. Μητσόπουλος Κ. 1895. «Ο μέγας της Λοκρίδος σεισμός – κατά τον Απρίλιο του 1894». Εθνικό Τυπογραφείο. Αθήνα 1895. Πρωτόπαπας Ζήσης. 1952. «Λοκρίδα». Αθήνα 1952. Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1991. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 1ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 2001. «Χρονολόγιο Οπούντος και Αταλάντης 4000 χρόνια – εν τάχει». Έκδοση Δήμου Αταλάντης.
