Ο Βόλος είναι πόλη της Θεσσαλίας, κτισμένη στον μυχό του Παγασητικού κόλπου, κοντά στη θέση της αρχαίας Ιωλκού και στους πρόποδες του βουνού των Κενταύρων, του Πηλίου. Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πόλεις και ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Ελλάδας. Ο μόνιμος πληθυσμός της πόλης του Βόλου είναι 85.803, σύμφωνα με την απογραφή του 2021, ενώ ο πληθυσμός του διευρυμένου καλλικρατικού Δήμου Βόλου ανέρχεται σε 138.865 κατοίκους.

Ονομασία

Η προέλευση του ονόματος, Βόλος, δεν είναι πλήρως τεκμηριωμένη. Κατά ορισμένους, η λέξη Βόλος αποδίδεται σε παραφθορά του αρχαίου ονόματος Ιωλκός (Ιωλκός > Γιωλκός > Γώλος > Βώλος ή Βόλος). Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι η ονομασία Βόλος προήλθε από το όνομα Φόλος, που κατά τη μυθολογία ήταν πλούσιος γαιοκτήμονας της περιοχής. Κατά μία τρίτη εκδοχή (βλ. Η επανάσταση της Θεσσαλομαγνησίας, του Γ. Κορδάτου), η λέξη Βώλος ή Βόλος προέρχεται από τη σλαβική θεότητα Βόλος ή Βέλες και είναι αντίστοιχη της ελληνικής αρχαίας θεότητας Δήμητρα, όπως και λεγόταν η πόλη παλαιότερα (Δημητριάδα). Τέλος, κατά μία τέταρτη εκδοχή, η ονομασία Βόλος είναι παραφθορά της ιταλικής λέξης golfo, που σημαίνει κόλπος. Γεγονός πάντως είναι ότι το τοπωνύμιο Βόλος εμφανίστηκε γύρω στον 14ο αι. και χρησιμοποιήθηκε πρώτα για το χωριό που είναι χτισμένο στους πρόποδες του Πηλίου και που σήμερα αποκαλείται Άνω Βόλος.

Γεωγραφία

Η πόλη του Βόλου αποτελεί την πρωτεύουσα του Νομού Μαγνησίας και τοποθετείται γεωγραφικά στην περιοχή της κεντρικής Ελλάδας, ειδικότερα δε στο πεδινό τμήμα του νομού. Χαρακτηρίζεται από έντονες αστικές λειτουργίες, που αποτελούν μια σημαντική παρουσία της βιομηχανίας και του τουρισμού, αλλά και από ένα αξιοσημείωτο αριθμό νέων ανθρώπων, κυρίως λόγω της ύπαρξης της πλειονότητας των τμημάτων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά γνωρίσματα διαμορφώνουν την ταυτότητα της πόλης, το κάθε ένα με το δικό του ξεχωριστό τρόπο, ενώ, με τον κατάλληλο σχεδιασμό και πολιτικές, μπορούν να συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη και ευημερία της πόλης. Σε τοπικό επίπεδο, το Πολεοδομικό Συγκρότημα Βόλου βρίσκεται στο μυχό του Παγασητικού κόλπου, σε μικρή απόσταση από τον κύριο οδικό άξονα της χώρας (ΠΑΘΕ), με τον οποίο συνδέεται σε δύο σημεία, στις Μικροθήβες και στο Βελεστίνο και σε απόσταση 335 χλμ. από την πρωτεύουσα Αθήνα και 214 χλμ. από τη συμπρωτεύουσα Θεσσαλονίκη. Η περιοχή που καταλαμβάνει ο οικιστικός ιστός περιβάλλεται βορειοανατολικά από τον ορεινό όγκο του Πηλίου, νότια από το υγρό στοιχείο της θάλασσας και δυτικά από τις πεδινές εκτάσεις της Θεσσαλίας. Είναι κτισμένη με μέτωπο κυρίως στον Παγασητικό κόλπο και εκτείνεται ως τις παρυφές του Πηλίου. Η σχέση της πόλης με το βουνό και τη θάλασσα έχει επιδράσει διαχρονικά δραστικά στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή των κατοίκων και έχει διαμορφώσει καθοριστικά την εξέλιξη του επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης του Βόλου. Όσον αφορά στην ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού του Π.Σ. Βόλου και των Δήμων στους οποίους συνίσταται, διαπιστώνεται ότι το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται μεταξύ 0 και 24 είναι το 31% του πληθυσμού της πόλης, μεταξύ 25 και 54 το 43% και μεταξύ 55 και πάνω από 85 το 26%. Δηλαδή, τα νέα άτομα που βρίσκονται περίπου στις δύο πρώτες δεκαετίες της ζωής τους υπολείπονται των ατόμων που αποτελούν το παραγωγικότερο δυναμικό της περιοχής (25 έως 54) κατά 12%.

Κλίμα

Το κλίμα της περιοχής του Βόλου έχει τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος των παραθαλασσίων περιοχών της Θεσσαλίας με επιρροή από το Όρος Πήλιο. Τα ποσοστά υγρασία κατά τους χειμερινούς κυρίως μήνες είναι υψηλά. Με ετήσιες διαφορές μεταξύ μεγίστης και ελαχίστης θερμοκρασίας άνω των 30 βαθμών Κελσίου. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 14,4 βαθμοί Κελσίου. Ο μέσος όρος υψηλής θερμοκρασίας ετησίως είναι 20,2 βαθμοί Κελσίου, ενώ ο μέσος όρος χαμηλής θερμοκρασίας ετησίως είναι 9,9 βαθμοί Κελσίου. Ρεκόρ Αρνητικής θερμοκρασίας -13.6 βαθμοί Κελσίου.

Ρύπανση

Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην περιοχή του Βόλου είναι αυξημένη και υπερβαίνει σε πολλές περιπτώσεις τα επιτρεπόμενα όρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με αποτέλεσμα έντονες αντιδράσεις από τους κατοίκους. Στην πόλη του Βόλου υπάρχει ένας σταθμός μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης αστικού υποβάθρου σε κεντρικό σημείο της πόλης (1ο Δημοτικό Σχολείο) και ύψος δώδεκα μέτρων. Ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (GreenYourAir), ενημερώνει ότι ο μέσος όρος των αιωρούμενων σωματιδίων διαμέτρου έως 2,5 μικρόμετρα (PM2.5) για την δωδεκάμηνη περίοδο από 01/03/2019 ως και 29/02/2020 ανήλθε σε 30,03 μg/m3, με ετήσιο όριο βάση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τα 10 μg/m3 και με ετήσιο όριο βάση της ελληνικής νομοθεσίας τα 25 μg/m3. Αυτό μεταφράζεται σε μια υπέρβαση 200,3% σε ότι αφορά τα όρια που έχει θεσπίσει ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας και 20,12% σε ότι αφορά τα όρια που έχει θεσπίσει η ελληνική νομοθεσία.

Ιστορία

Η περιοχή του Βόλου, η αρχαία Μαγνησία, συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πρώτες περιοχές που κατοικήθηκαν στον ελλαδικό χώρο. Οι οικισμοί που ανακαλύφθηκαν στα κοντινά χωριά Σέσκλο και Διμήνι χρονολογούνται από την 7η χιλιετία π.Χ., ενώ η πολιτισμική παρουσία στον χώρο συνεχίζεται αδιάκοπη μέχρι και σήμερα.

Αρχαιότητα

Η ευρύτερη περιοχή του Βόλου συγκεντρώνει μερικές από τις σημαντικότερες νεολιθικές θέσεις ολόκληρης της Βαλκανικής χερσονήσου. Οι αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή έχουν φέρει στο φως σαράντα περίπου νεολιθικούς οικισμούς (7η–8η χιλιετία π.Χ.), αρκετοί από τους οποίους εξακολούθησαν τις δραστηριότητές τους και κατά τη διάρκεια της Εποχής του Ορείχαλκου (3000–1500 π.Χ.) Οι σημαντικότεροι νεολιθικοί οικισμοί ανακαλύφθηκαν από τον αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα στις αρχές του 20ού αι. στο Σέσκλο και το Διμήνι. Στους χώρους αυτούς, οι έρευνες ανέδειξαν χαρακτηριστικά γραπτά κεραμικά, κοκάλινα και λίθινα εργαλεία, καθώς και αντικείμενα από οψιδιανό που προερχόταν από τη Μήλο.

Σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις έχουν ανακαλυφθεί στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων, στη σημερινή συνοικία Παλιά ή Παλαιά, και στα Πευκάκια. Στη μυκηναϊκή περίοδο χρονολογείται η ίδρυση της Ιωλκού, σημαντικού οικονομικού και πνευματικού κέντρου της περιοχής, που συνδέεται άμεσα με τον μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας. Παλαιότεροι ερευνητές εκτιμούσαν ότι η θέση της Ιωλκού ήταν στα Παλιά. Ωστόσο, νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα τεκμηριώνουν την άποψη ότι η έδρα των βασιλιάδων της Ιωλκού δεν ήταν στα Παλιά, αλλά στο Διμήνι, που τότε ήταν παραθαλάσσιο. Στο παλιό Κάστρο, στα Παλιά βρέθηκαν και δύο πινακίδες με Γραμμική Β γραφή, εκ των οποίων η μια είχε ευανάγνωστα σύμβολα. Είναι οι μόνες πινακίδες Γραμμικής Β που έχουν βρεθεί στη Θεσσαλία. Εκεί βρισκόταν το κέντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων που βασίζονταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ οι εμπορικές δραστηριότητες γίνονταν από το λιμάνι στα Πευκάκια. Στην κλασική περίοδο (6ος αι. π.Χ.) άκμασαν οι Παγασές, οι οποίες υπήρξαν επίνειο των Φερών. Το 293/292 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας Δημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσε στη χερσόνησο που σήμερα αποκαλείται Πευκάκια την πόλη Δημητριάδα (Δημητριάς), συνενώνοντας τις Παγασές με διάφορες γειτονικές κώμες. Η Δημητριάδα αποτέλεσε ισχυρό στρατιωτικό σταθμό και ορμητήριο των Μακεδόνων. Παράλληλα εξελίχτηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο κατά την περίοδο 217-168 π.Χ. Η πόλη ήταν κτισμένη σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα και περιβαλλόταν από ισχυρό τείχος. Στο ανατολικό τμήμα της πόλης βρίσκονταν το ανάκτορο, νότια η αγορά και δυτικά το θέατρο. Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλές επιτύμβιες στήλες που δίνουν ενδιαφέροντα στοιχεία για την οικονομία, την κοινωνία και την τέχνη της εποχής. Το 197 π.Χ. η Δημητριάδα έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων.

Από τα πρωτοχριστιανικά έως τα μεταβυζαντινά χρόνια

Η Ιωλκός δεν υπήρχε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, τα πρώτα χρόνια του Μεσαίωνα ήταν γνωστή σαν Δημητριάδα, εξακολούθησε να ακμάζει και κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής κατάκτησης. Μαζί με τις Φθιώτιδες Θήβες, κοντά στη σημερινή Νέα Αγχίαλο, ήταν τα σημαντικότερα κέντρα της παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής Θεσσαλίας, αποτελώντας τη διέξοδο της ενδοχώρας προς τη θάλασσα. Μάλιστα, από τον 5ο αι. μ.Χ., η Δημητριάδα έγινε έδρα επισκόπου, τον τίτλο της οποίας διατηρείται και σήμερα. Τον 7ο αιώνα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή οι Σλάβοι Βελεγεζίτες. Οι Φθιώτιδες Θήβες εγκαταλείφθηκαν, ενώ οι κάτοικοι της Δημητριάδας κατέφυγαν για προστασία στο λόφο των Αγ. Θεοδώρων στα Παλιά, όπου προϋπήρχε οικισμός οχυρωμένος από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό (551 μ.Χ.). Τους επόμενους αιώνες η πόλη έχασε τη σημασία της, καθώς ήταν επισφαλής στις επιθέσεις Σαρακηνών πειρατών. Ο Βόλος καταγράφεται για πρώτη φορά με το όνομα "Γόλος" σαν μια από τις πόλεις που κατέκτησε ο Βυζαντινός στρατηγός Ιωάννης ο Μονομάχος στη Θεσσαλία. Το όνομα έχει Σλαβική προέλευση από τη λέξη "Γολ" που μεταφράζεται ως "γυμνό" ή τη λέξη "Γολς" που μεταφράζεται ως "τόπος διοίκησης". Σύμφωνα με την Ελληνική εκδοχή πήρε το όνομα από τη "βολή" επειδή ήταν ο τόπος στον οποίο έριχναν οι ψαράδες τα δίχτυα τους ή ο "βώλος" χώματος, το νέο όνομα "Βόλος""ιστορικό διατηρητέο μνημείο" και το 1965 το αγόρασε, προκειμένου να επισκευαστεί και να λειτουργήσει ως επισκέψιμος για το κοινό χώρος. Το ανακαινισμένο Δημοτικό Θέατρο Βόλου "Βαγγέλης Παπαθανασίου" που ξεκίνησε να λειτουργεί κατά τη διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων του 2023.

Διεθνή φεστιβάλ και εκθέσεις

Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικού Θεάτρου: Το συγκεκριμένο φεστιβάλ κλείνει πάνω από δέκα χρόνια ζωής. Πρόκειται για ένα Φεστιβάλ Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών που περιλαμβάνει συνδυαστικά θεάματα, πολύτεχνες εκδηλώσεις και κάθε είδους «performance». Πραγματοποιείται κάθε χρόνο την περίοδο Δεκεμβρίου-Ιανουαρίου. Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής: Περιλαμβάνει δημιουργίες κλασσικής μουσικής από σύνολα, ορχήστρες, χορωδίες και σολίστ. Επιχειρηματικό Πανόραμα: Πρόκειται για ετήσια έκθεση παραγωγικής φυσιογνωμίας του Νομού Μαγνησίας, στην οποία συμμετέχουν επιχειρήσεις από τη Μαγνησία, τη Θεσσαλία και όλη την Ελλάδα.

Αθλητισμός

Η πόλη του Βόλου έχει μεγάλη παράδοση στο άθλημα της ποδηλασίας με μεγάλες επιτυχίες και σπουδαίους αθλητές. Σημερινοί σημαντικοί ποδηλάτες είναι οι: Χρήστος Βολικάκης, Ζαφείρης Βολικάκης και Σωτήριος Μπρέτας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 οι σύλλογοι του Γ.Σ. Βόλου και του Γ.Σ. Νίκης Βόλου υπήρξαν από τους δυνατότερους στην Ελλάδα με μεγάλες επιτυχίες στο άθλημα και με πολλούς Βολιώτες αθλητές να επανδρώνουν τις εθνικές ομάδες μετά από πολλές πανελλήνιες επιτυχίες. Από τον Γ.Σ. Βόλου ξεχώρισαν οι: Αντώνιος Πρωτόπαπας (Πρωταθλητής Ελλάδος 1988), Ιωάννης Χρυσάφης, Μπαλατσός Χρήστος, Φώτης Τσιμητρέας. Οι Δημήτριος Χίος και Στέργιος Σαλπαδήμος μετά από μεγάλες επιτυχίες ως αθλητές στη συνέχεια έχουνε υπάρξει ομοσπονδιακοί προπονητές και τεχνικοί σύμβουλοι. Από τον Γ.Σ. Νίκης Βόλου ξεχώρισαν με τα χρώματα του συλλόγου και με συμμετοχές στην εθνική ομάδα ποδηλασίας δρόμου κατηγορίας UCI elite οι: Νικόλαος Πολύζος, Στέργιος Τζήμος και Ευάγγελος Μπερμπέρης. Στο Βόλο εδρεύουν μία σειρά από αθλητικά σωματεία, όπως η Αθλητική Ένωση Βόλου Διμηνίου, ο Ολυμπιακός Βόλου, η Νίκη Βόλου, ο Γυμναστικός Σύλλογος Βόλου, ο Ν.Ο.Β. & Αργοναύτες, ο Όμιλος Υδατοσφαίρισης και Κολύμβησης Βόλου, ο Α.Σ. Ερμής, η Ακαδημία Ποδοσφαίρου Βόλου, η Αγία Παρασκευή Βόλου, ο Α.Σ. ΑΙΧΜΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ (TAE KWON DO και ΞΙΦΑΣΚΙΑ), ο Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Βόλου (Ε.Ο.Σ.), ο Α.Ο. Μεταμόρφωση Βόλου, ο Αθλητικός Σύλλογος Επιτραπέζιας Αντισφαίρισης Βόλου Κένταυρος (Α.Σ.Ε.Α. Βόλου Κένταυρος) και ο Όμιλος Ερασιτεχνών Αλιέων και Ναυτικών Αθλημάτων Βόλου (OEA-NAB). Οι κυριότερες αθλητικές εγκαταστάσεις της πόλης είναι το Πανθεσσαλικό Στάδιο, το Ε.Α.Κ. Βόλου, το Κλειστό Αδαμόπουλου, το Γυμναστήριο Βαρέων Αθλημάτων Καραγατσίου, το Κλειστό Γυμναστήριο Νέας Ιωνίας, το Εκθεσιακό-Αθλητικό Κέντρο Βόλου, το Γήπεδο Παντελής Μαγουλάς, το Κολυμβητήριο Νέας Ιωνίας, το Κέντρο Αντισφαίρισης Νέας Ιωνίας, το Κέντρο Αντισφαίρισης Βόλου και το Κέντρο Αντισφαίρισης Ιωλκού. Το 2017 ιδρύθηκε το ποδοσφαιρικό σωματείο Ν.Π.Σ. Βόλος με έδρα τη Νεάπολη Βόλου και ύστερα το Πανθεσσαλ