Πληροφορίες
Ο Άνω Βόλος, έως το 1916 γνωστός ως Άνω Μαχαλάς, είναι χωριό του δήμου Βόλου, στη Θεσσαλία. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 539 κατοίκους. Είναι κτισμένος σε υψόμετρο 140 μέτρα, 5 χιλιόμετρα ανατολικά του κέντρου του Βόλου. Ο Άνω Βόλος χωρίζεται στις συνοικίες του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Τριάδας, της Παναγίας, της Επισκοπής και της Τούμπας. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.
Ιστορία
Ο λόφος της Επισκοπής είχε αναγνωριστεί στο παρελθόν από τον Αρβανιτόπουλο και άλλους ερευνητές ως η θέση της αρχαίας Ιωλκού, αλλά αυτή η άποψη δεν είναι πλέον αποδεκτή. Στο λόφο βρίσκεται βυζαντινός περίβολος και σώζεται η τρίπλευρη αψίδα ιερού παλιού βυζαντινού ναού, ενσωματωμένη στον ναό της Επισκοπής, ο οποίος ανακαινίστηκε εκ βάθρων το 1638/9 από τον τότε μητροπολίτη Δημητριάδος Κάλλιστο, και τα βυζαντινά παρεκκλήσια της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, του Γενεσίου του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και του Αγίου Δημητρίου. Επίσης, στο λόφο βρίσκονται ερείπια οχυρωματικών περιβόλων και κυκλικού πύργου, ιδιοκτησίας των βυζαντινών αρχόντων Μαλιασηνών, και είναι πιθανό, λόγω της μορφής του λόφου, να υπήρχε φρούριο τη βυζαντινή εποχή. Επί Τουρκοκρατίας, ο Άνω Βόλος και οι γύρω συνοικισμοί έδρασαν ως ενδιάμεσος σταθμός στον αποικισμού του Πηλίου, το οποίο τότε ήταν αραιοκατοικημένο. Σύμφωνα με τον Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, στον οικισμό κατέφυγε ο μητροπολίτης Δημητριάδος τον 17ο αιώνα μετά την καταστροφή της επισκοπής από τους Τούρκους μετά την αποτυχημένη επανάσταση του Διονυσίου του Φιλοσόφου, πληροφορία της οποίας την ακρίβεια αμφισβητεί ο Γιάννης Κορδάτος. Ο Αργύρης Φιλιππίδης αναφέρει στις αρχές του 19ου αιώνα ότι ο Βόλος χωριζόταν σε πέντε μαχαλάδες, τους Άγιο Ονούφριο, Ανακασιά, Αγία Τριάδα, Παναγία και Άρμιρα, και είχε 600 σπίτια, ενώ ο πληθυσμός του ήταν χριστιανικός. Σύμφωνα με τον Γιάννη Κορδάτο, ο Φιλιππίδης στην πραγματικότητα περιγράφει τον Άνω Βόλο. Στην απογραφή του 1881, ο Άνω Βόλος αναφέρεται μαζί με τις συνοικίες του ως Ανακασιά, με 2.329 κατοίκους. Στην απογραφή του 1896 ο Άνω Μαχαλάς είχε 1.023 κατοίκους. Αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστός οικισμός το 1897, οπότε και εντάχθηκε στον δήμο Ιωλκού. Με την κατάργηση του δήμου Ιωλκού το 1912, ο Άνω Βόλος ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας. Το 1989 η κοινότητα καταργήθηκε και ο Άνω Βόλος προσαρτήθηκε στον δήμο Ιωλκού, ο οποίος είχε έδρα την Ανακασιά. Με το πρόγραμμα Καλλικράτης, ο δήμος Ιωλκού καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στον δήμο Βόλο. Ο ακόλουθος πίνακας περιλαμβάνει τη δημογραφική εξέλιξη του οικισμού:
Αξιοθέατα
Ολόκληρος ο οικισμός έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός. Από τα σπίτια του χωριού, το πυργόσπιτο κληρονόμων Αθ. και Θρασ. Μαργαρίτη έχει χαρακτηριστεί έργο τέχνης γιατί αποτελεί αξιόλογο δείγμα πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής και βρίσκεται μέσα σε περιοχή που έχει χαρακτηρισθεί ως ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου (Παναγίτσα). Είναι τρίκλιτη βασιλική χωρίς εξωνάρθηκα. Στο εσωτερικό έχει ξύλινο τέμπλο χωρίς πολλά διακοσμητικά σκαλίσματα. Στην εξωτερική πλευρά της κόγχης του ιερού είναι εντοιχισμένα λαϊκά λιθανάγλυφα σε πωρόλιθο και δύο μαρμάρινα ανάγλυφα του 13ου αιώνα τα οποία προέρχονται από την κατεστραμμένη μονή Οξείας Επισκέψεως στην Μακρινίτσα. Επίσης, δύο μαρμάρινες επιγραφές με βυζαντινούς χαρακτήρες είναι αριστερά από τη βρύση της εκκλησίας. Στο παρελθόν ο ναός είχε κωδωνοστάσιο, κοντά στη βορεινή του θύρα, το οποίο γκρεμίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Σε λόφο κοντά στο χωριό βρίσκεται ο ναός της Κοίμησις της Θεοτόκου (Παλαιά Επισκοπή). Είναι τρίκλιτη βασιλική. Η σημερινή μορφή του ναού χρονολογείται από το 1638/1639, όταν ο ναός ανακαινίστηκε ριζικά. Υπάρχει επιγραφή στο υπέρθυρο του ναού η οποία αναφέρεται στην ανακαίνιση: Ο ΔΗΜΗΤΡΙΑΔ OC KAA(A)ICT(0)C / ΚΑΙ ΚΤΗΤΟΡ THC EKKAHCIAC ΕΤ(Ε)Ι,ΖΡΜΖ. Από τον αρχικό ναό, του 13ου αιώνα, σώζεται μόνο ο ανατολικός τοίχος, ο οποίος περιλαμβάνει τις κόγχες του ιερού. Ο ναός πυρπολήθηκε το 1821, χωρίς να καταστραφεί τελείως, και ανακαινίστηκε το 1849. Στο ναό έχουν εντοιχιστεί γλυπτά τα οποία προέρχονται από ναούς της γύρω περιοχής και της Δημητριάδας.
