Η Ξινόβρυση είναι χωριό του Νομού Μαγνησίας χτισμένο στις πλαγιές του ΝΑ Πηλίου, σε απόσταση περίπου 50 χλμ. από τον Βόλο και σε υψόμετρο περίπου 250 μέτρα. Ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται σε 144 κατοίκους (πραγματικός πληθυσμός, απογραφή 2021). Η αρχική ονομασία του χωριού ήταν Μπιστινίκα ή Μπεστινίκα. Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος αποδίδει την ονομασία του χωριού στη σλαβική λέξη pestinik ή pecnik, που σημαίνει φούρνος. Άλλοι πάλι αποδίδουν την ονομασία του χωριού στην ελληνική λέξη στενό, μιας και η περιοχή όπου έχει χτιστεί το χωριό αποτελεί το στένωμα δυο ή τριών λοφοσειρών. Στην ευρύτερη περιοχή έχουν επισημανθεί πολλά ευρήματα από τα μεσαιωνικά χρόνια και στην περιοχή «Συριώτη», υπάρχουν ακόμη τα πενιχρά οικοδομικά λείψανα από μεσαιωνικό κάστρο. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η Μπιστινίκα ήταν μαχαλάς (οικισμός) της Αργαλαστής. Στα μέσα του 19ου αι., στο χωριό υπήρχαν 65 με 80 σπίτια και σ' αυτό κατοικούσαν περί τα 325 άτομα, που ζούσαν από την καλλιέργεια ελαιών, αμπελιών, σύκων και άλλων οπωροφόρων. Ωστόσο, το χωριό δεν ήταν πλούσιο και δεν υπήρχε σ' αυτό σχολείο. Οι κάτοικοί του πάντως συμμετείχαν σ' όλες τις εξεγέρσεις των Πηλιορειτών κατά των Οθωμανών: το 1821, το 1823, το 1854 και το 1878. Λέγεται δε ότι κατά τις εξεγέρσεις του 1821 και του 1823, οι Τούρκοι πυρπόλησαν το χωριό. Με την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881, η Μπιστινίκα έγινε οικισμός του Δήμου Σπαλάθρων ή Σπαλαύθρων, που είχε την έδρα του στην Αργαλαστή και ο οποίος — εκτός της Αργαλαστής και της Μπιστινίκας — περιελάμβανε το Μετόχι, την Μπιρ (Καλλιθέα) και τη Σκη (Συκή). Το 1914 η Μπιστινίκα έγινε αυτόνομη κοινότητα και απέκτησε και δημοτικό σχολείο. Λίγο αργότερα το όνομα του χωριού άλλαξε σε Ξινόβρυση. Η νέα ονομασία του χωριού προέρχεται από την ονομασία πηγής (φυσικής βρύσης) του χωριού απ' όπου ανέβλυζε υπόξινο νερό. Σήμερα το ρέμα της Ξινόβρυσης, όπου κάποτε οι ντόπιοι ψάρευαν και χέλια, είναι σχεδόν κατεστραμμένο από έναν δρόμο που οδηγεί στις παραλίες του Αιγαίου. Κατά την Κατοχή και στα χρόνια του Εμφυλίου, η Ξινόβρυση γνώρισε δύσκολες ημέρες. Την εποχή εκείνη, αλλά και στα μεταπολεμικά χρόνια, πολλοί κάτοικοι την εγκατέλειψαν αναζητώντας καλύτερη τύχη στον Βόλο, σε άλλα αστικά κέντρα της Ελλάδας ή και στο εξωτερικό.

Στα χρόνια του 1970, η περιοχή άρχισε κάπως να αναζωογονείται, καθώς πολλοί τουρίστες ανακάλυπταν τις υπέροχες ακρογιαλιές της περιοχής με θέα το Αιγαίο πέλαγος και τη Σκιάθο. Όμως, η εγκατάλειψη του χωριού συνεχίστηκε και στις αρχές της δεκαετίας του1990 έκλεισε το δημοτικό σχολείο, εξαιτίας της έλλειψης παιδιών. Στα τέλη Αυγούστου του 1995, η περιοχή της Ξινόβρυσης, με τους ελαιώνες και τους πευκώνες, καταστράφηκε από πυρκαγιά. Με το «σχέδιο Καποδίστριας», η Ξινόβρυση έγινε από το 1998 δημοτικό διαμέρισμα του νέου Δήμου Αργαλαστής, ενώ με το «πρόγραμμα Καλλικράτης», από το 2011 το χωριό έγινε μέρος του Δήμου Νοτίου Πηλίου. Οι κάτοικοι του χωριού εξακολουθούν να ζουν από τη γεωργία, ενώ ορισμένοι απ' αυτούς προσπαθούν να επιβιώσουν από τον τουρισμό. Για τον επισκέπτη, πολύ ενδιαφέρον έχουν οι παραλίες της Ξινόβρυσης, η Μουρτίτσα, τα Ποτιστικά, οι Κουρήτες και η Μελανή, που βρίσκονται σε απόσταση περίπου 5 χλμ. από το χωριό και στις οποίες οδηγεί ασφαλτοστρωμένος δρόμος. Τα Ποτιστικά αποτελούν μικρό οικισμό, όπου λειτουργεί και οργανωμένος χώρος κατασκήνωσης (κάμπινγκ). Στην πλατεία του χωριού υπάρχουν μερικά καφεπαντοπωλεία, στα οποία ο επισκέπτης θα βρει ντόπια εδέσματα και φαγητά. Επάνω από την πλατεία του χωριού, βρίσκεται η τρίκλιτη βασιλική της Κοιμήσεως του Θεοτόκου, κτίσμα του 1778 σύμφωνα με την πηλιορείτικη αρχιτεκτονική της εποχής εκείνης. Ο ναός ανακαινίστηκε πρόσφατα και λειτουργεί, ενώ για αρκετά χρόνια οι κάτοικοι του χωριού ήταν αναγκασμένοι να εκκλησιάζονται στο κοντινό εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής.

Παραπομπές

Πηγές

Ασβεστάς, Λοΐζος (28 Ιουλίου 2018). «Οι τρεις πυρκαγιές στο Νότιο Πήλιο». Η Θεσσαλία (Βόλος). https://e-thessalia.gr/oi-treis-pyrkagies-sto-notio-pilio/. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2021. Θωμάς, Γιώργος (1983). Ο Πηλιορίτης οπλαρχηγός Γιώργης Ζορμπάς (1788-1856). Βόλος: Συνεργασία-Δαπάνη Αλέκου Κωστή Δάμτσα. Κορδάτος, Γιάνης (1960). Ιστορία της Επαρχίας Βόλου και Αγιάς: Από τα αρχαία χρόνια έως σήμερα. Αθήνα: Εκδόσεις 20ός Αιώνας.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ιστότοπος πρώην Δήμου Αργαλαστής (αρχειοθετημένος).