H Βυζίτσα είναι χωριό του δήμου Νοτίου Πηλίου, του Νομού Μαγνησίας, στη Θεσσαλία. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 255 κατοίκους. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 500 στις πλαγιές του Πηλίου. Απέχει 29 χιλιόμετρα από τον Βόλο και 2 χιλιόμετρα από τις Μηλιές Μαγνησίας. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.

Ιστορία

Σύμφωνα με τον Ν. Σ. Γραμμένο, η Βυζίτσα συνοικίστηκε περί το 1650 μ.Χ. από Ηπειρώτες, Μοσχοπολίτες, Αρβανίτες, Σλάβους και Βλάχους. Οι πρώτοι κάτοικοι υπολογίζεται ότι ήταν περίπου 30 οικογένειες, οι οποίες και εγκαταστάθηκαν κτίζοντας τα σπίτια τους. Τα σπίτια ήταν κοντά το ένα στο άλλο και σε σημείο αθέατο από τη θάλασσα. Οι οικογένειες εγκαταστάθηκαν ανά ομάδες με συγγενικούς ή φιλικούς δεσμούς. Μέχρι να κτιστούν τα αρχοντικά, οι οικογένειες ζούσαν σε παράσπιτα. Ο Ν. Σ. Γραμμένος εκτιμά ότι ο οικισμός ολοκληρώθηκε έναν αιώνα μετά τον πρώτο εποικισμό του. Σε αυτή την περίοδο κατασκευάστηκαν δύο ναοί, δρόμοι, η πλατεία και ένα σχολείο. Οι αρχικές καλλιέργειες, σιτάρι και άλλα δημητριακά, βρίσκονταν βόρεια του χωριού, σε περιοχή η οποία σήμερα είναι ακαλλιέργητη. Στη συνέχεια φυτεύτηκαν οπωροφόρα δέντρα, αμπέλια και ελιές. Επίσης αναπτύχθηκε η κτηνοτροφία και η εκτροφή μεταξοσκώληκα.

Η τοπική οικονομία συνέχισε να βασίζεται στον αγροτικό τομέα μέχρι τη δεκαετία του 1950. Τα κύρια προϊόντα της περιοχής ήταν μήλα, αχλάδια, ροδάκινα, λεμόνια, αμύγδαλα, κάστανα, καρύδια, ελιές, τσάι και θυμάρι, με κύρια πηγή εσόδων το ελαιόλαδο. Στις αρχές του 20ού αιώνα, άρχισε η μείωση του πληθυσμού της Βυζίτσας λόγω της αστικοποίησης και τα κτίρια του χωριού σε μεγάλο βαθμό εγκαταλείφθηκαν. Από τη δεκαετία του 1950 και έπειτα σημαντική πηγή εσόδων γίνεται και ο τουρισμός. Το 1967 (ΥΑ 10977/16-5-1967, ΦΕΚ B 352/1967) η πλατεία του χωριού και η γύρω περιοχή ανακηρύχθηκαν μνημεία και το 1976 ολόκληρος ο οικισμός ανακηρύχθηκε παραδοσιακός. Το χωριό και πολλά σπίτια του χωριού ανακαινίστηκαν με πρόγραμμα του ΕΟΤ τη δεκαετία του 1980 και μετατράπηκαν σε ξενώνες και ξενοδοχεία. Η Βυζίτσα το 1883 εντάχθηκε στον δήμο Μηλεών, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1912, όταν ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας, στην επαρχία Βόλου. Η κοινότητα συμπεριλάμβανε μέχρι το 1927 τον οικισμό Καλά Νερά, ο οποίος ορίστηκε έδρα της κοινότητας Καλών Νερών, και το 1951 αναγνωρίζεται και προσαρτάται στην κοινότητα ο οικισμός Αργυραίικα. Το 1997, με το πρόγραμμα Καποδίστριας, η κοινότητα καταργήθηκε και η Βυζίτσα προσαρτήθηκε στον δήμο Μηλεών. Το 2010, με το πρόγραμμα Καλλικράτης, ο δήμος Μηλεών καταργήθηκε και η Βυζίτσα ενσωματώθηκε στον δήμο Νοτίου Πηλίου.

Δημογραφική εξέλιξη

Ο ακόλουθος πίνακας περιλαμβάνει τη δημογραφική εξέλιξη του οικισμού:

Αρχιτεκτονική

Το χωριό αναπτύσσεται παράλληλα με τις υψομετρικές γραμμές έτσι ώστε να έχει τη μικρότερη υψομετρική διαφορά. Το κέντρο του χωριού βρίσκεται στην πλατεία, ενώ ένα δεύτερο κέντρο ανάπτυξης δημιουργήθηκε τον 18ο αιώνα γύρω από την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής. Το παλαιότερο τμήμα του χωριού βρίσκεται δυτικά της πλατείας, καθώς δεν είναι ορατό από τη θάλασσα. Με την εξάλειψη της πειρατείας, το χωριό εξαπλώθηκε ανατολικά. Με το άνοιγμα του κεντρικού δρόμου, τη δεκαετία του 1970, ο οικισμός επεκτάθηκε εκατέρωθέν του, προς τα νότια. Συνολικά, στη Βυζίτσα υπάρχουν σήμερα πάνω από 300 σπίτια. Τα παραδοσιακά κτίρια της Βυζίτσας ανήκουν τυπολογικά στην πηλιορείτικη αρχιτεκτονική. Τα περισσότερα αρχοντικά είναι χτισμένα με ντόπια πέτρα και πλάκες. Η λιθοδομή και οι ξυλοδεσιές είναι ορατές. Διαθέτουν αυλές, είτε περιτειχισμένες είτε όχι, και μικρότερα παράσπιτα όπως φούρνο, σπίτι για τον επιστάτη και στάβλο. Τα κτίρια απέχουν μεταξύ τους και σπάνια δημιουργούν συγκροτήματα. Τα αρχοντικά της Βυζίτσας είναι συνήθως τριώροφα με περίπου τετράγωνη κάτοψη. Διαθέτουν εξώστες και χαγιάτια, καλυμμένοι με λευκό επίχρισμα. Συνήθως υπάρχει μεσότειχος, ο οποίος βοηθάει να γεφυρωθεί το άνοιγμα κάτω από τη στέγη. Οι στέγες αποτελούνται από ξύλινα δοκάρια και η τελική τους στρώση αποτελείται από ντόπιες σχιστόπλακες. Χαρακτηριστικό των κτιρίων είναι ότι η πρόσοψη άλλων είναι στον νότο και δεν έχουν ανοίγματα στον βορρά. Ο πάνω όροφος χρησιμοποιούταν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και γι'αυτό έχει πολλά παράθυρα και δεν έχει τζάκι. Τα υπνοδωμάτια βρίσκονται στη βόρεια πλευρά και στη νότια οι χώροι στους οποίους η οικογένεια βρισκόταν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Σήμερα, τα αρχοντικά που κατοικούνται έχουν αποκατασταθεί και έχει διατηρηθεί το δομικό τους σύστημα, αν και πλέον οι επιμέρους χώροι έχουν χάσει την παραδοσιακή χρήση και λειτουργία τους. Παρομοίως διάφορα επιμέρους στοιχεία έχουν πλέον μόνο διακοσμητική χρήση, ενώ μερικές φορές αφαιρέθηκαν κατά τη διάρκεια των επισκευών. Υπάρχουν επίσης στον οικισμό και εγκαταλελειμμένα κτίρια. Από τα νεότερα σπίτια, πολλά επιχειρούν να μοιάσουν με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική με ποικίλη αποτελεσματικότητα. Κάποια αναμιγνύουν αρχιτεκτονικά στοιχεία παραδοσιακής, νεοκλασικής και μπαρόκ αρχιτεκτονικής, φέρουν έντονα χρώματα και περίτεχνες εξωτερικές διακοσμήσεις. Υπάρχουν επίσης κτίρια που δεν ακολουθούν τον παραδοσιακό ρυθμό και πρόκειται συνήθως για πιο οικονομικές κατασκευές.

Παραπομπές