Πληροφορίες
Η Λούτσα είναι ένα χωριό στα κεντρικά της νήσου Εύβοιας. Υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Διρφύων - Μεσσαπίων της Περιφερειακής Ενότητας Εύβοιας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021 έχει 201 κατοίκους. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 260 μ. στους νότιους πρόποδες της Δίρφυς. Βρίσκεται 28 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από τη Χαλκίδα και 9 χιλιόμετρα δυτικά από τη Στενή.
Ιστορικά στοιχεία
Το 1835 η Λούτσα προσαρτήθηκε στον δήμο Ληλαντίων. Με την κατάργηση των δήμων το 1912 προσαρτήθηκε αρχικά στην κοινότητα Καθενών, αλλά το 1925 ορίστηκε έδρα της ομώνυμης κοινότητας της επαρχίας Χαλκίδας. Με το σχέδιο Καποδίστριας προσαρτήθηκε στον δήμο Διρφύων και με το πρόγραμμα Καλλικράτης στον δήμο Διρφύων - Μεσσαπίων. Πήρε το όνομα της από την λούτσα που δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια τεχνητή γούρνα με νερό που οι βοσκοί κατασκεύαζαν προκειμένου να δροσίζονται τα γιδοπρόβατα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Απογραφή πληθυσμού
Στοιχεία ενδιαφέροντος
Χτισμένο στους πρόποδες της Δίρφυς, του ψηλότερου βουνού της Εύβοιας με κορυφή στα 1.743 μέτρα. Στην πλακόστρωτη πλατεία του χωριού βρίσκονται αιωνόβια δέντρα και ο καθεδρικός ναός αφιερωμένος στην Γέννηση της Θεοτόκου. Την παραδοσιακή υφή του χωριού συμπληρώνουν οι έξι πετρόχτιστες βρύσες που βρίσκονται διάσπαρτες μέσα στην κοινότητα. Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.) που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια προσφέρει σημαντικά οφέλη σε μαθητές και εκπαιδευτικούς αναδεικνύοντας τον φυσικό πλούτο του νησιού και αποτελεί πόλο έλξης μαθητών από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της κεντρικής Εύβοιας, συνδυάζοντας την μονοήμερη εκδρομή με την μάθηση. Οι δράσεις του Κ.Π.Ε. περιλαμβάνουν περίπατο στο βουνό, καθώς και δραστηριότητες στη φύση στοχεύοντας στη βιωματική εμπειρία. Πρόκειται για έναν εξαιρετικό θεσμό που συμβάλει στην καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης διαμορφώνοντας υπεύθυνους πολίτες που σέβονται και προστατεύουν το περιβάλλον. Ο Εξωραϊστικό και Πολιτιστικό σύλλογο "Η Δέλφη" είναι ο υπεύθυνος φορέα για τις Εκδηλώσεις του χωριού που πραγματοποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα, όπως το ετήσιο πανηγύρι κάθε Σεπτέμβριο, το άναμμα του Χριστουγεννιάτικου Δένδρου με δώρα από τον Άγιο Βασίλη και λοιπές δραστηριότητες για τα μικρούς και μεγάλους. Τα κάλαντα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων, κρατάνε ζωντανή την παράδοση συνδυάζοντας τα με παραδοσιακά γλυκά και κεράσματα.
Γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδο μπάσκετ, οργανα γυμναστικής, παιδική χαρά και ένα πάρκο αναψυχής καλύπτουν τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων. Ο οικισμός διαθέτει επίσης ξενώνα, καφετέρια, ταβέρνα και παντοπωλείο με παραδοσιακό καφενέ καθιστώντας τον λειτουργικό και για τους εκδρομείς του Σαββατοκύριακου. Σε ακτίνα 3-9 χιλιομέτρων απο τον οικισμό συναντούμε τις τοπικες κοινότητες της Στενής, των Καθενών, του Πάλιουρα, του Αγίου Αθανασίου, των Καμπιών και της Αμφιθέας.
Εκκλησίες - εξωκλήσια
Ο κύριος ναός του οικισμού είναι γνωστός στους κατοίκους ως Παναγία Βροντού, αφιερωμένος στο Γεννέσιο της Θεοτόκου και πρόκειται για νεότερο τρίκλιτο ναό ο οποίος κτίστηκε στη θέση παλαιότερου.
= Αγία Παρασκευή
= Σε απόσταση περίπου 700 μέτρων εκτός οικισμού, βρίσκεται ο ναός της Αγίας Παρασκευής. Σταυρεπίστεγος ναός τύπου Α1. Χρονολογείται στην πρώιμη περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας του 14ου αιώνα. Φέρει τοιχογραφίες του 17ου αι. μ. Χ. στο εσωτερικό του. Ο ναός στηρίζεται εξωτερικά με τέσσερα αντερίσματα, τρία στο νότιο τοίχο και ένα στη νότια γωνία του δυτικού τοίχου, τα οποία κατασκευάστηκαν από τους κατοίκους ώστε να μην καταρρεύσει. Η είσοδος βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του βόρειου τοίχου. Ο ναός στο παρελθόν ήταν καθολικό μονής η οποία διαλύθηκε ύστερα από βασιλικό διάταγμα το 1833 καθώς δεν είχε τον απαραίτητο αριθμό μοναχών. Στο ναό υπάρχει επιγραφή η οποία αναφέρει τον αρχιεπίσκοπο Ευρίπου Λαυρέντιο, ο οποίος έζησε το δεύτερο ήμισυ του 16ου αιώνα. Εργασίες συντήρησης έλαβαν χώρα το 1967. Στον περιβάλλοντα χώρο του ναού -όπου διαμορφώθηκε στα σύγχρονα χρόνια- υπάρχουν πετρόχτιστες βρύσες και πλατάνια.
= Άγιος Δημήτριος
=
Περίπου 3 χιλιόμετρα, ανάμεσα στην Λούτσα και την Κάτω Στενή, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Δημητρίου, καθολικός διαλυμένης μονής. Η μονή φαίνεται να ιδρύθηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας, εποχή κατά την οποία άκμασε. Τότε λειτουργούσε ως σχολείο για τους μαθητές της περιοχής. Οι Τούρκοι επιτέθηκαν στη μονή το 1822, αλλά οι μοναχοί είχαν καταφύγει στα βουνά, παίρνοντας μαζί τους τα κειμήλια. Διαλύθηκε το 1890, με τα υπάρχοντά της να περνούν στην μονή Μακρυμάλλης.Σήμερα διατηρείται σε καλή κατάσταση. Το τοπίο συνθέτουν η πυκνή βλάστηση και η πανοραμική θέα προς τον οικισμό. Άλλα εξωκκλήσια είναι ο Άγιος Βλάσης, που βρίσκεται 900 μέτρα πριν από την είσοδο στον οικισμό, η Αγία Κυριακή και ο Προφήτης Ηλίας περί τα 3 χιλιόμετρα βορειότερα του χωριού.
Όλα τα εξωκκλήσια χαρακτηρίζονται από το καταπράσινο τοπίο της περιοχής, με πανοραμική θέα και προσφέρουν πόσιμο νερό σε αντίστοιχες πετρόχτιστες βρύσες. Αποτελούν βασικά σημεία συνάντησης και ανάπαυσης των κυνηγών, και άλλων φυσιολατρών αλλά και ιδανικές επιλογές για ολιγόωρες εξορμήσεις των κατοίκων της περιοχής. Την ημέρα της ονομαστικής εορτής, στην οποία είναι αφιερωμένοι οι προαναφερθέντες ναοί, πραγματοποιούνται θρησκευτικές τελετές με πλήθος κόσμου να συρέει από τους όμορους οικισμούς.
Φυσικό Τοπίο - εξορμήσεις
Πλατάνια, πεύκα, βελανιδιές, κυπαρίσσια, λεύκες, ελαιώνες κ.ά. συνθέτουν το βιοκλίμα της περιοχής.
Το φαράγγι της Αγάλης βρίσκεται μόλις 4,5 χιλιόμετρα μακριά. Είναι ένα από τα ομορφότερα φαράγγια της Εύβοιας και αναπτύσσεται στις δυτικές πλαγιές του βουνού Δίρφυς. Το μήκος του φτάνει περίπου τα 6 χιλιόμετρα. Χαρακτηριστική είναι η πλούσια βλάστηση που περιλαμβάνει: χαλέπιους πεύκη, θαμνώδη φυτά (πουρνάρια, ρίγανες, θυμάρια, δεντρολίβανα, κ.ά.), αιωνόβια πλατάνια, φιλύρες, σορβιές, γκορτσιές, βελανιδιές, σφενδάμια και καστανιές, σπάνια λουλούδια. Στα πιο ψηλά ξεκινάει ένα δάσος κεφαλληνιακής ελάτης. Το μεγαλύτερο μήκος του φαραγγιού διατρέχεται από ένα ρυάκι, το οποίο σχηματίζει όμορφες λίμνες και καταρράκτες. Τα νερά του πηγάζουν από τις πηγές Αρκουδόβρυση και Κρυόβρυση, οι οποίες είναι και οι κύριες πηγές του ποταμού Μεσσάπιου. Το όνομα «Αγάλη», λένε οι κάτοικοι προέρχεται από το «αγάλι» καθώς στα πολλά στενά και ανηφορικά σημεία, οι περιπατητές είναι υποχρεωμένοι να πορεύονται αργά. Μέσα στο φαράγγι βρίσκεται και η σπηλιά με την ονομασία Βοϊδοκλέφτρα για την οποία έχουν βρεθεί στοιχεία κατοίκησης από την νεολιθική εποχή. Στο σπήλαιο της Βοϊδοκλέφτρας, σε υψόμετρο 900 μέτρων, έχουν βρεθεί όστρακα της εποχής του χαλκού, κεραμική των ελληνιστικών χρόνων και ένα ρωμαϊκό νόμισμα. Ο Παλαιόπυργος Στενής, τα ερείπια μεσαιωνικού πύργου, ανάμεσα στη Λούτσα και τα χωριά Καθενοί και Βούνοι. Δεν είναι γνωστό πότε κτίστηκε, με πιθανότερο το χρονικό διάστημα 14ος με 15ος αιώνας, οπότε και κτίστηκαν και άλλοι πύργοι στην Εύβοια. Βρισκόταν σε οπτική επαφή με τους πύργους στους Βούνους, στους Καθενούς και τον Πύργο στην Τριάδα. Η βόρεια πλευρά σώζεται σε ύψος 6 μέτρων, ενώ οι άλλοι τοίχοι δε ξεπερνούν το 1,5 μέτρο ύψος. Η βάση έχει ορθογώνια κάτοψη με διαστάσεις 7,5 επί 5,5 μέτρα.
Τα Έρια, κοντά στα 8 χιλιόμετρα απόσταση -μια όαση καλά κρυμμένη στην κεντρική Εύβοια- είναι ένα μείγμα από αιωνόβια δέντρα, ποτάμια και καταρράκτες, όπου μαζί με την Παναγιά Μονομερίτισσα (ναός του 13 αιώνα) συνθέτουν ένα τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς. Τέλος, η παραλία Χιλιαδού, η πιο φημισμένη του Δήμου Διρφύων Μεσσαπίων, απέχει περίπου 35 χιλιόμετρα από τον οικισμό.
Έθιμο "Καζανίτσας"
Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα λαμβάνει χώρα στο Εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής το έθιμο της "Καζανίτσας". Ένα έθιμο που συμβολίζει το πέρασμα από το χειμώνα στην άνοιξη, το πέρασμα των τσοπάνηδων από τα χειμαδιά στα βουνά και έχει τις ρίζες του από την αρχαία Ελλάδα.
Οι κάτοικοι του χωριού φτάνουν το πρωί στην εκκλησία μαζί με ζώα τα οποία έσφαξαν τις προηγούμενες μέρες. Όταν φτάνουν στην εκκλησία, βάζουν το κρέας να βράσει μαζί με μανέστρα σε μεγάλα καζάνια και τα τοποθετούν στη φωτιά. Στη συνέχεια παρακολουθούν τη θεία λειτουργία. Όταν το φαγητό είναι έτοιμο μετά από κάποιες ώρες, το ευλογεί ο παπάς του χωριού και στη συνέχεια μοιράζεται στους παρευρισκόμενους. Στις μέρες μας, τοπικές επιχειρήσεις προσφέρουν το κρέας, τη μανέστρα και τα ανθρακούχα ποτά ως χορηγία. Η αναπαράσταση του εθίμου συνοδεύεται από χορευτικές επιδείξεις από την τοπική πολιτιστική ομάδα καθώς και άλλους συλλόγους της Εύβοιας. Έπεται λαϊκό γλέντι, που συνοδεύεται από ζωντανή παραδοσιακή-λαϊκή μουσική και συνήθως κρατά μέχρι αργά το απόγευμα. Πλήθος κόσμου έχει αγκαλιάσει το έθιμο, τιμώντας το με την παρουσία τους και καθιστώντας το δημοφιλές τόσο για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής, όσο και τους κατοίκους της πρωτεύουσας του νομού. Τοπικοί άρχοντες και βουλευτές του νομού το στηρίζουν με την παρουσία τους.
