Το Θάνος είναι χωριό της Λήμνου. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του νησιού και απέχει μόλις 4 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Μύρινα. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Λήμνου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (πρόγραμμα Καλλικράτης). Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ήταν δημοτικό διαμέρισματα του Δήμου Μύρινας. Παλαιότερα ανήκε στον νομό Λέσβου.

Βυζαντινοί οικισμοί

Το 1305 το μονύδριο Θεοτόκος Κακκαβιώτισσα στην περιοχή του Ζευγματά, το οποίο λειτουργούσε από παλαιότερα, έγινε μετόχι της μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους. Ο σπηλαιώδης ναός της Παναγίας Κακκαβιώτισσας υπάρχει μέχρι σήμερα και δέχεται δεκάδες προσκυνητές που ανεβαίνουν στο λόφο πεζοπορώντας τα τρία χλμ που απέχει από το δημόσιο δρόμο. Το 1355 αναφέρεται και οικισμός Κάκκαβος που κατοικούσαν οι πάροικοι της μονής Μεγίστης Λαύρας. Το λόφο Kakavo σημειώνει στο χάρτη του και ο Γάλλος Choiseul-Gouffier το 1785. Σε άλλο μοναστηριακό έγγραφο, του 1323, αναφέρεται ο οικισμός του Ζυματά ή Ζευγματά ή "Ζεματά" ως ιδιοκτησία της μονής Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου. Ερείπια σπιτιών και μιας εκκλησίας υπήρχαν ακόμα στην περιοχή το 1858 που πέρασε ο Γερμανός Conze, τα οποία οι κάτοικοι αποκαλούσαν Παλαιοζυματά. Το τοπωνύμιο Ζεματά ή Ζυματά επιβιώνει ως σήμερα. Πιο γνωστή είναι η αμμουδερή παραλία του, που ανήκει διοικητικά στον Κοντιά.

.

Θέση - Όνομα

Το χωριό είναι κτισμένο στους πρόποδες του λόφου Κάκκαβος και περιβάλλεται από όμορφους αμυγδαλεώνες. Η ονομασία του είναι άγνωστης προέλευσης. Η άποψη του Λήμνιου λαογράφου παπά-Αγγελή Μιχέλη ότι το όνομα προήλθε από κάποιον γαιοκτήμονα της περιοχής ονόματι "Θάνο", ο οποίος μάλιστα καταγόταν από το χωριό "Θάνα" της Αρκαδίας στερείται τεκμηρίωσης. Πάντως, το όνομα είναι βυζαντινό και αναφέρεται σε έγγραφο του 1321: "πατριαρχικό κτήμα Άγιος Κωνσταντίνος εις το Θάνος". Αρχικά, το Θάνος βρισκόταν πιο κοντά στη θάλασσα, κατ’ άλλους στην περιοχή Στίβη κοντά στο εξωκλήσι Άγιος Γιάννης και κατ’ άλλους στη θέση Πλάκα. Στη σημερινή θέση μεταφέρθηκε λόγω του φόβου της πειρατείας. Σε παλιούς χάρτες του 17ου και 18ου αιώνα αναφέρεται στην παραλία του Θάνους ο οικισμός Sala (Όλφερτ Ντάπερ1688, Choiseul-Gouffier 1785). Στο χάρτη του Choiseul-Gouffier εκτός από τον παράλιο οικισμό Sala σημειώνεται ανώνυμα και ένα μεσόγειο χωριό. Πρόκειται για το Θάνος, το οποίο προφανώς το 1785 είχε ήδη μεταφερθεί στη σημερινή του θέση. Ο Conze, που περιηγήθηκε με πλοίο την περιοχή το 1858, σημειώνει το χωριό σαφώς σε μεσόγεια θέση με την ονομασία "Tothanos" ("το Θάνος"). Αναφέρει επίσης το λόφο Στίβη, χωρίς να σημειώνει οικισμό και περιγράφει αναλυτικά τις δαντελωτές ακτές και την όμορφη ακρογιαλιά. Τις ίδιες πληροφορίες για το Θάνος και τη Στίβη βρίσκουμε στους χάρτες των De Launay (1898) και Fredrich (1904).

19ος αιώνας

Από τα κοινοτικά αρχεία μαθαίνουμε πως το 1854 ο ιερεύς του χωριού ονομαζόταν Κλονάρης και ότι το 1856 201 άνδρες του χωριού πλήρωσαν φόρο 6332 γρόσια, ώστε να απαλλαγούν από τη στράτευση. Το 1863 είχε 110 οικογένειες ενώ το 1874 ανήκε στη Δημαρχία (Κόλι) Κορνού και είχε 120 οικογένειες και 158 κατοικίες. Στα τέλη του 19ου αιώνα η κοινότητα είχε κυκλοφορήσει κέρματα για τις μικροσυναλλαγές με τη σφραγίδα "ΘΑ", ενώ το 1912 στο χωριό λειτουργούσε ταχυδρομείο. Οι Θανιώτες έστελναν δυο αντιπροσώπους στην παλλημνιακή επαρχιακή συνέλευση.

Ο ναός

Ο ναός του χωριού, η Αγία Παρασκευή, τρίκλιτος, ρυθμού βασιλικής, χτίστηκε με δαπάνες της κοινότητας το 1890 στη θέση παλαιότερου, μέλη του οποίου έχουν ενσωματωθεί στην τοιχοποιία του. Τα πέντε τόξα του εξωνάρθηκα στηρίζονται σε μονολιθικούς κίονες. Στα χρόνια του μεσοπολέμου, αγιογραφήθηκε το τέμπλο από το Γρηγόριο Παπαμαλή και το γιο του Στρατόνικο με έξοδα των αποδήμων και κυρίως του Δημητρίου Καρδαμέλλη. Μεγάλη δωρήτρια του ναού υπήρξε η Χριστίνα Στυλ. Γαροφάλλου με 1.000 λίρες.

Σχολείο

Το σχολείο του Θάνους ιδρύθηκε το 1861 και το 1874 μετατράπηκε σε κοινοτικό. Ήταν τριτάξιο και στα τέλη του 19ου αιώνα είχε περί τους 40 μαθητές. Το 1910 κτίστηκε νέο διδακτήριο από τον αιγυπτιώτη Στυλιανό Γαροφάλλου και προήχθη σε τετρατάξιο. Το 1919 λειτουργούσε και παρθεναγωγείο, άγνωστο από πότε, το οποίο συνενώθηκε με το αρρεναγωγείο και ιδρύθηκε διθέσιο δημοτικό εξατάξιο. Το 1927 προστέθηκε τρίτη αίθουσα και μετατράπηκε σε τριθέσιο αλλά μεταπολεμικά έγινε πάλι διθέσιο. Οι Θανιώτες της διασποράς και κυρίως ο Δούκας Στ. Γαροφάλλου είχαν προικίσει το σχολείο με κεφάλαιο 1.000 λιρών, από τους τόκους του οποίου: αγοράζονταν βιβλία για τη σχολική βιβλιοθήκη, εποπτικά όργανα, γραφική ύλη, βιβλία και ενδυμασίες των μαθητών κλπ. Το κτίριο ανακαινίστηκε ριζικά το 1946 με δαπάνη 170.000 δρχ. του Ιωάννη Καμάμη κατοίκου Μοζαμβίκης και πάλι το 1970 έπειτα από δωρεά 20.000 δρχ. του Άγγελου Μαμαλιάδη κατοίκου Νοτίου Αφρικής. Μακροχρόνια υπηρεσία στο σχολείο του Θάνους πρόσφεραν οι δάσκαλοι: Παναγιώτης Τριανταφυλλίδης (1898-1902), Σταύρος Νικολαΐδης (1902-16), Συμεών Κλεομένης (1936-66), Βασιλική Μουρίκη (1938-48), Μαρία Αφιώνη (1952-66), Ρήγας Γραγράς, Λεμονιά Μολυβιάτου κ.ά.

Μεσοπόλεμος

Στη διάρκεια του μεσοπολέμου το Θάνος είχε 705 κατοίκους (1928) και 250 οικίες. Το 1938 η παραγωγή του χωριού ήταν: 140.000 οκάδες σιτηρά, 25.000 οκάδες όσπρια, 8.000 οκάδες σουσάμι, 8.000 οκάδες αμύγδαλα, 1.000 οκάδες βαμβάκι, 20.800 οκάδες πεπονοειδή, 2.000 οκάδες μαλλί κλπ. Λειτουργούσε Φιλοπρόοδος Σύλλογος με πρωτοβουλίες του οποίου αξιοποιήθηκε η σημαντική βοήθεια που πρόσφεραν οι Σύλλογοι αποδήμων Θανιωτών στις ΗΠΑ, Νότια Αφρική -μεταπολεμικά και στην Αυστραλία- αλλά και μεμονωμένοι μετανάστες (Κ. Πλάντζος, Π. Καρβέλης, Ν. Διαματάρης, Λάζαρος Αλοΐζος) σε κοινωφελή έργα, όπως είναι: τα πλυσταριά Φάραγγας και Μεγαλάκος, η κεντρική βρύση, η βρύση Λιονταρή, οι γέφυρες που συνδέουν την ανατολική με τη δυτική πλευρά του χωριού, το πέτρινο στάδιο στην πλατεία, το ηρώο κ.ά. Επίσης, το 1930 αναφέρεται το ποδοσφαιρικό σωματείο "Ήφαιστος Θάνους", που γνώρισε συντριπτική ήττα με 13-0 από τον Παλλημνιακό.

Μεταπολεμική περίοδος

Μεταπολεμικά, όπως σε όλα τα χωριά, ο πληθυσμός μειώθηκε πολύ λόγω της μετανάστευσης: από 717 (1951) σε 459 κατοίκους (2001). Σε βασική απασχόληση εξελίσσεται ο τουρισμός με επίκεντρο την πανέμορφη αμμώδη ακτή, όπου υπάρχουν ταβέρνες κι ενοικιαζόμενα δωμάτια. Οι νέοι του χωριού δραστηριοποιούνται στον Αθλητικό Όμιλο "Θάνος", που έχει αξιόλογη ποδοσφαιρική παρουσία τα τελευταία είκοσι χρόνια.

Τουρισμός

Το Θάνος αποτελεί σήμερα ένα από τα πιο τουριστικά θέρετρα της Λήμνου καθώς συνδυάζει μοναδικά την γραφικότητά που συναντάει κανείς σε κάθε βήμα του στα ιστορικά του σοκάκια ( = στενά δρομάκια ) , με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, που μπορεί να συναντήσει στην πολυσύχναστη παραλία του .Στην παραλία του Θάνους μπορεί ο επισκέπτης να απολαύσει πολλά θαλάσσια σπορ και να δοκιμάσει κάποιο δροσιστικό κοκτέιλ σε ένα από τα beach bars.

Βιβλιογραφία

Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου Βασιλική, «Ταξιδιωτικά και γεωγραφικά κείμενα για τη νήσο Λήμνο (15ος-20ος αιώνας)», Θεσσαλονίκη 1986. Cdrom Επαρχείου Λήμνου: "Λήμνος αγαπημένη". Θ. Μπελίτσου, Η Λήμνος και τα χωριά της, 1994. Θ. Μπελίτσου, «Ιστορικό οδοιπορικό στη Λήμνο: Θάνος», εφ. "Λήμνος", φ. 524 (23/4/2008). "ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά", εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης, 2010.

Εξωτερικοι συνδεσμοι

http://stavrakoudis.econ.uoi.gr/deth/to/83110501-thanos.html Αρχειοθετήθηκε 2021-07-14 στο Wayback Machine.