Πληροφορίες
Οι Νέες Κυδωνιές γνώστες και ως Μπαλτζίκι είναι οικισμός 553 κατοίκων σύμφωνα με την ελληνική "Γενική Απογραφή Κτηρίων και Πληθυσμού-Κατοικιών 2011". Υπάγεται στη Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Λουτροπόλεως Θερμής του Δήμου Λέσβου κατά το Σχέδιο «Καλλικράτης». Όπως φαίνεται από τα δημοσιευμένα Αποτελέσματα Απογραφής Πληθυσμού του 1928 και του 1940, μεταξύ των ετών αυτών το τοπωνύμιο «Νέες Κυδωνιές» αντικατέστησε στα κρατικά έγγραφα εκείνο του «Βαλτζικίου», εξελληνισμένη εκδοχή του παλαιού, τουρκικού ονόματος του οικισμού, «Μπαλτζίκι» (Balçık/ Balcık). Το τοπωνύμιο "Μπαλτζικ'", κατά το λεσβιακό ιδίωμα, εξακολουθεί εντούτοις να χρησιμοποιείται προφορικά τουλάχιστον στη Λέσβο. Το τοπωνύμιο "Νέες Κυδωνιές" επελέγη ως υπόμνηση της προέλευσης των περισσοτέρων από τους εποίκους που εγκαταστάθηκαν στο παλιό Balcık ως πρόσφυγες βάσει της σύμβασης περί ανταλλαγής ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών που υπεγράφη στις 30 Ιανουαρίου 1923 στη Λωζάννη της Ελβετίας. Οθωμανικοί χρόνοι Για την ώρα διαθέτουμε μόνο δύο σημαντικά στοιχεία σχετικά με το οθωμανικό Balçık. Το πρώτο έχει να κάνει βέβαια με τη σημασία του τοπωνυμίου Balçık Hisar/ Balçık που αντικατέστησε, όπως φαίνεται στα οθωμανικά κατάστιχα φορολογικών απογραφών, το προηγούμενο Κυδώνα ως τα μέσα του 17ου αιώνα. Σύμφωνα με σχετικό λήμμα της τουρκικής έκδοσης της Εγκυκλοπαίδειας του Ισλαμ, η λέξη balçık προέρχεται από την λέξη balık που σημαίνει κατά κύριο λόγο «πόλη, πόλισμα» συμπεριλαμβανομένων των εννοιών «οχυρό, κάστρο, παλάτι». Ειδικά για τους Ογούζους Τούρκους, το φύλο που μετακινήθηκε περισσότερο δυτικά από τα συγγενικά του, η λέξη έχει και το νόημα της «λάσπης», δηλ. του μίγματος από χώμα και μέλι με το οποίο τα προϊσλαμικά τουρκικά φύλα κατασκεύαζαν πλίνθους, το βασικό δομικό υλικό των κτηρίων και των οικισμών τους. Έκτος όμως από την ετυμολογία και τη δημογραφία του Balçık στη Λέσβο, διαθέτουμε ορισμένα αποσπασματικά στοιχεία για την πολιτικο-οικονομική οργάνωση του οικισμού.
Σύμφωνα με απόφαση (οθωμ. τουρκ., hükm) της 9-10 Οκτωβρίου 1752, ο πληθυσμός του υπαγόμενου στον καζά Μυτιλήνης Balçık Hisar ανήκε όπως κι άλλοι οικισμοί στον φρούραρχο του Κάστρου της Μυτιλήνης. Κατά το ίδιο έγγραφο, ο φρούραρχος είχε παραχωρήσει κατά τα 1750-51 την είσπραξη φόρων σε ένα άτομο ονόματι Mehmed το οποίο ασκούσε στον πληθυσμό βία άξια καταγγελίας. Η περίπτωση αυτή, όπως παρατηρεί ο L. Payzın, είναι αντιπροσωπευτική της διάβρωσης που υφίστατο το τιμαριωτικό σύστημα σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία εκείνη την περίοδο. Μαζί με την κρίση στην οποία εισέρχεται το κλασσικό οθωμανικό σύστημα αναδιανομής παραγόμενου πλούτου, οι κάτοικοι του Balçık έχουν να αντιμετωπίσουν, από τη μια, τις ζημιές που προκαλούν κατά καιρούς θεομηνίες όπως οι σεισμοί αυτής της περιόδου, από την άλλη, την ολοένα στενότερη σχέση υποτέλειας της υπαίθρου στις ανάγκες της πόλης και, πιο ειδικά, τις συνέπειες των οικογενειακών ερίδων των πιο ισχυρών κοινωνικών ομάδων της όπως βλέπουμε στην εκδίκαση της υπόθεσης των κληρονόμων του διοικητού της Λέσβου Kulaksızzade Mustafa ağa (αποβιώσαντος στα 1832-33).Εγκατάσταση Προσφύγων/ Εποίκων στα 1923 Τα στοιχεία της έκτακτης Απογραφής Προσφύγων του Απριλίου 1923, αφενός, άρθρα εφημερίδων της Μυτιλήνης του ίδιου έτους, αφετέρου, δεν μας επιτρέπουν να χρονολογήσουμε με ακρίβεια την εγκατάσταση προσφύγων από το Αϊβαλί στο Μπαλτζίκι στο τέλος του τελευταίου επεισοδίου του Α΄ παγκοσμίου πολέμου που ξετυλίχτηκε στη Μικρά Ασία/Ανατολία (από το 1923 Τουρκία). Στη μεν Απογραφή του 1923 καταγράφονται αριθμοί των προσωρινά εγκατεστημένων προσφύγων (ανδρών και γυναικών) μόνο σε γειτονικά χωριά όπως τα Μιστεγνά, η Πηγή, η Κώμη, που είχαν αξιόλογο πληθυσμό μουσουλμανικού θρησκεύματος ως την ελληνο-τουρκική ανταλλαγή πληθυσμών. Σε ένα λακωνικό άρθρο όμως της εφημ. Ελεύθερος Λόγος, διαβάζουμε τα εξής: "Ανεχώρησε σήμερον εις Μπαλτζίκ ο κ. Νομάρχης συνοδευόμενος υπό του Μητροπολίτου Δαρδανελλίων κ. Κυρίλλου όπως αντιληφθή ιδίοις όμμασι τα της εγκαταστάσεως εκεί προσφύγων". Κρίνοντας από τη συνέχεια της είδησης που φέρει τον τίτλο "Και ο Νομογεωπόνος", η εγκατάσταση προσφύγων στο Μπαλτζίκι πρέπει να ξεκίνησε χωρίς κρατική παρέμβαση και να συνεχίστηκε έτσι τουλάχιστον μέχρι την 12η Σεπτεμβρίου 1923 που ο γεωπόνος της Νομαρχίας Λέσβου επισκέφτηκε με συνοδεία τον τόπο "όπως επιστατήσουν εις την εγκατάστασιν της πρώτης ομάδος προσφύγων καλλιεργητών εκ της περιφερείας Κυδωνιών της Μ. Ασίας". Ίσως όμως εγκατάσταση προσφύγων/ εποίκων να μην είχε ξεκινήσει ποτέ πριν εκδηλωθεί μια κρατική παρέμβαση. Σε άρθρο της εφημ. Σάλπιγξ της Μυτιλήνης που αναφέρεται στην επίσκεψη Νομάρχη και Μητροπολίτη διαβάζουμε ότι συνοδεύτηκαν από τον αντιπρόεδρο της Επιτροπής Κυδωνιών και Μοσχονησίων Προσφύγων, κ. Αθανάσιο Γκράβαλη. Σχετικά με αυτό ο πρόεδρος της Επιτροπής, Κων. Κολυφέτης ενημερώνει τον Αρχηγό Επαναστάσεως, όπως γράφει στο τηλεγράφημά του, αφήνοντας να εννοηθεί ότι εγκατάσταση εποίκων στο Μπαλτζίκ διενεργήθηκε κατόπιν άνωθεν εντολών περί διαχωρισμού αστών από αγρότες πρόσφυγες και διανομή των δευτέρων στα χωριά της Λέσβου. Στο θέμα αυτό χρειάζεται σίγουρα περισσότερη έρευνα στα γραπτά της εποχής και περισσότερη τύχη στην αναζήτηση σχετικών προφορικών μαρτυριών.
