Η Νέα Κούταλη είναι χωριό της Λήμνου. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Λήμνου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (πρόγραμμα Καλλικράτης). Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ήταν έδρα του Κοντιά. Παλαιότερα ανήκε στον νομό Λέσβου. Έχει 189 κατοίκους και απέχει 23 χλμ. από την πρωτεύουσα του νησιού Μύρινα.

Ίδρυση - Θέση

Η Νέα Κούταλη χτίστηκε το 1926 στη θέση Αγία Μαρίνα, στη μεσημβρινή πλαγιά του λόφου Στρομπόλιθος, για να εγκατασταθούν οι πρόσφυγες από την Κούταλη της Προποντίδας. Τα πρώτα χρόνια ανήκε διοικητικά στην κοινότητα Πεσπέραγου (του σημερινού Πεδινού). Το 1947 ιδρύθηκε η κοινότητα Νέας Κούταλης ενώ το 1998 το χωριό έδωσε το όνομά του στον ομώνυμο δήμο, ο οποίος όμως έχει έδρα τον Κοντιά. Μαζί με τον Άγ. Δημήτριο, η Νέα Κούταλη αποτελεί το δεύτερο χωριό της Λήμνου που χτίστηκε από τους πρόσφυγες της Μικρασίας. Η Νέα Κούταλη είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στον κόλπο του Μούδρου. Απλώνεται από το πευκοδάσος της Αγίας Τριάδας, που φύτεψαν οι πρόσφυγες και καταλήγει στο πετρόχτιστο μικρό λιμάνι, το γεμάτο με ψαράδικες βάρκες και καΐκια. Από όλα τα χωριά της Λήμνου, η Νέα Κούταλη ξεχωρίζει για την καλή ρυμοτομία.

Προπολεμική περίοδος

Το 1928 η Νέα Κούταλη είχε 189 κατοίκους. Το ίδιο έτος λειτούργησε μονοθέσιο σχολείο σε μια κατοικία. Το διδακτήριο κτίστηκε το 1930 και το 1938 είχε 70 μαθητές. Έγινε διθέσιο το 1959, το 1973 συγχωνεύτηκε με το σχολείο του Νέου Πεδινού και σταδιακά αναβαθμίστηκε σε πενταθέσιο. Σημαντικό έργο στο σχολείο πρόσφεραν οι δάσκαλοι: Ισίδωρος Δαμαλάς (1932-44), Ιορδάνης Αλευρόπουλος (1944-66), Σταυρούλα Κρατούνη (1963-80) κ.ά. Το χωριό χτίστηκε με σύγχρονη ρυμοτομία, έχει δεντροστοιχίες και είναι ονομαστό για τους ανθόκηπους των σπιτιών του. Το 1938 ζούσαν 500 άτομα και είχαν κτιστεί 75 διπλοκατοικίες. Οι κάτοικοι συνέχισαν την παράδοση που έφεραν από το νησί τους και οι περισσότεροι ασχολήθηκαν με τη θάλασσα ως ναυτικοί, πλοίαρχοι, αλιείς και σφουγγαράδες. Λίγοι ήταν γεωργοί. Το 1938 υπήρχαν 15 σπογγαλιευτικά, 50 δύτες κι εξάγονταν 700 οκάδες σπόγγοι ετησίως αξίας 4 εκατ. δρχ. Επίσης, υπήρχαν τέσσερα εμπορικά πετρελαιοκίνητα, τρία ιστιοφόρα πλοιάρια καθώς κι επιβατικές λέμβοι που εκτελούσαν καθημερινή συγκοινωνία με το Μούδρο. Από το λιμάνι γίνονταν 160 απόπλοι ετησίως. Τη δύσκολη αυτή περίοδο σημαντική βοήθεια πρόσφεραν από τις ΗΠΑ: ο Αλληλοβοηθητικός Σύλλογος Κουταλιανών και ο Σύλλογος Γυναικών "Ρόδο το Αμάραντο".

Μεταπολεμική περίοδος

Μεταπολεμικά ήταν από τα λίγα χωριά του νησιού που συγκράτησαν τον πληθυσμό τους, αφού οι 457 κάτοικοι του 1951 αυξήθηκαν σε 473 το 2001! Το 1954 ίδρυσαν τη Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα ο "Ευαγγελισμός" για ενίσχυση της παιδείας, ενώ την περίοδο 1980-89 στο χωριό ιδρύθηκε Γυμνάσιο για την εξυπηρέτηση των χωριών της κεντρικής Λήμνου, το οποίο στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο Λιβαδοχώρι. Πολλοί συνέχισαν τη σπογγαλιεία ταξιδεύοντας σε όλη τη Μεσόγειο. Το 1963 αναφέρονται Κουταλιανοί σφουγγαράδες στη Βεγγάζη της Λιβύης. Έναν από αυτούς γνώρισε ο συγγραφέας Γιώργος Ιωάννου -που δίδασκε τότε στο εκεί ελληνικό γυμνάσιο- και μια ριψοκίνδυνη κατάδυσή του περιγράφει στο διήγημά του "Για ένα φιλότιμο". Η ηρωική εκείνη εποχή απεικονίζεται στο Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας, το οποίο ιδρύθηκε τα τελευταία χρόνια με πρωτοβουλία του τότε προέδρου της κοινότητας Νεας Κούταλης, Ιωάννη Μοσχοβάκη.

Κοινωνία - Οικονομία

Όσο και αν υπάρχει η αναπόφευκτη αφομοίωση με τους παλαιούς Λήμνιους, οι Κουταλιανοί έχουν διατηρήσει την ιδιαίτερη προσωπικότητά τους και το διακριτό τους χαρακτήρα στο νησί. Έχουν τις παραδόσεις τους, στο ναό τους φυλάσσουν κειμήλια, εκκλησιαστικά σκεύη και εικόνες από την παλιά Κούταλη, οι κατοικίες τους με τους ολάνθιστους κήπους ξεχωρίζουν, προσφέροντας ένα διαφορετικό χρώμα. Το χωριό διαθέτει εξαθέσιο δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο. Υπάρχουν ονομαστές ψαροταβέρνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια και λειτουργεί μονάδα οστρακοκαλλιέργειας. Τα τελευταία χρόνια συγκεντρώνει αρκετούς φυσιολάτρες ο υδροβιότοπος του όρμου της Ν. Κούταλης με τους αβαθείς αλμυρούς βάλτους ενώ η νεολαία δραστηριοποιείται γύρω από το ποδοσφαιρικό σωματείο Προποντίς, το οποίο έχει γνωρίσει διακρίσεις στο τοπικό πρωτάθλημα. Η Νέα Κούταλη είναι φημισμένη σε Ελλάδα και εξωτερικό για τους σφουγγαράδες της. Μέχρι σήμερα λειτουργεί εργαστήριο καθαρισμού σφουγγαριών, που εξάγονται σε όλο τον κόσμο. Επίσης, λειτουργεί βιοτεχνία για αλίπαστα και οργανωμένη μονάδα καλλιέργειας μυδίων. Προσφέρει το καλύτερο φαγητό στη Λήμνο στις τυπικές της ταβέρνες. Το πανηγύρι της Νέας Κούταλης είναι στις 6 Αυγούστου, του Σωτήρος, και συμμετέχει ολόκληρο το νησί.

Μνημεία

Μνημείο Μικρασιάτισσας Μάνας Άγαλμα Μικρασιάτη πρόσφυγα

Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης

Την 1η Ιουλίου του 2006 εγκαινιάστηκε το "Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας", όπου παρουσιάζεται η ναυτική ζωή των Κουταλιανών πριν από τον ξεριζωμό τους από την Προποντίδα, μέσα από κειμήλια και αρχειακές φωτογραφίες από την παλιά πατρίδα τους, ο εξοπλισμός των δυτών, τα εξαρτήματα των σπογγαλιευτικών καϊκιών, τα είδη των σφουγγαριών, τα εργαλεία επεξεργασίας και τα μηχανήματα συσκευασίας των σφουγγαριών. Επίσης, στο μουσείο εκτίθεται η αρχαιολογική συλλογή της Νέας Κούταλης, η οποία αποτελείται από αντικείμενα που περισυνέλεξαν οι σφουγγαράδες από τα βάθη της θάλασσας και αποτελείται από μια μεγάλη συλλογή αμφορέων, άλλων κεραμικών σκευών, εξαρτημάτων από αρχαίες άγκυρες και άλλα μικρά αντικείμενα από αρχαία ναυάγια. Πρόκειται για αμφορείς που χρονολογούνται από τους αρχαϊκούς έως και τους βυζαντινούς χρόνους. Προέρχονται από διάφορες περιοχές του Αιγαίου και της Μεσογείου, όπως: Κόρινθος, Χίος, Θάσος, Ρόδος, Λέσβος. Επίσης, από τις ακτές της Αδριατικής, της Ταραγονίας, της Βόρειας Ισπανίας και της Αιγύπτου. Υπάρχουν επίσης μολύβδινα εξαρτήματα ξύλινων αγκυρών, καθώς και ένας ικανός αριθμός εφυαλωμένων πινακίων με εγχάρακτες παραστάσεις, βυζαντινών χρόνων. Η δημιουργία της συλλογής ξεκίνησε τη δεκαετία 1950-1960 με πρωτοβουλία του διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου Νέας Κούταλης.

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Cdrom Επαρχείου Λήμνου: "Λήμνος αγαπημένη". Θ. Μπελίτσου, Η Λήμνος και τα χωριά της, 1994. Θ. Μπελίτσου, "Νέα Κούταλη", εφ. Λήμνος φ. 495 (17-9-2007). "ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά", εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης, 2010.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

www.dimosneakoutalis.gr http://koutalianoi.blogspot.com http://alipasta-limnou-koutalianos.blogspot.com/ Αρχειοθετήθηκε 2014-06-05 στο Wayback Machine.