Η Μόρια, γνωστή και ως (τα) Μόρια, είναι οικισμός της Λέσβου στο Βόρειο Αιγαίο.

Γενικά

Η Μόρια βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νησιού, με πληθυσμό 1.164 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Είναι κτισμένη σε μεσοσταθμικό υψόμετρο 30 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στους πρόποδες του λόφου Άγιος Δημήτριος. Απέχει 1 ως 1,5 χιλιόμετρο από τη θάλασσα (όρμος Παναγιούδας) και μόλις 7,5 χιλιόμετρα οδικώς από την πρωτεύουσα του νησιού Μυτιλήνη. Διοικητικά η Μόρια υπάγεται σήμερα σε ομώνυμη δημοτική κοινότητα, στη Δημοτική Ενότητα Μυτιλήνης του Δήμου Μυτιλήνης και Περιφερειακής Ενότητας Λέσβου, της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Κοντινότεροι οικισμοί είναι το Μάρμαρο και η Αχλιά.

Δημογραφία

Η εξέλιξη του πληθυσμού της Μόριας στις επίσημες απογραφές φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Είναι χαρακτηριστική η συνεχής μείωση που παρουσιάζει, παρά την εγγύτητα της πρωτεύουσας Μυτιλήνης.

Αξιοθέατα

Η Μόρια περιέχει αρκετά αξιοθέατα, ιστορικώς σημαντικά.

Υδραγωγείο

Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα του αρχαίου Ρωμαϊκού Υδραγωγείου της πόλεως της Μυτιλήνης, οι «Καμάρες», βρίσκεται στην περιοχή της Μόριας, 500 μέτρα από τα τελευταία σπίτια του νότιου άκρου του χωριού. Η τοξοστοιχία που σώζεται έχει μήκος 170 μέτρα και 17 τόξα, με μέγιστο ύψος 27 μέτρα. Κάθε άνοιγμα αποτελείται από τρία επάλληλα τόξα, που στηρίζονται σε πεσσούς. Κάθε πεσσός έχει επίκρανο με κυμάτιο και άβακα. Οι πεσσοί και οι θολίτες των τόξων κατασκευάστηκαν από λεσβιακό γκρίζο μάρμαρο. Πιθανολογείται ότι το υδραγωγείο κατασκευάσθηκε επί Αυτοκράτορα Αδριανού (2ος αι. μ.Χ.). Ξεκινούσε από τους πρόποδες του όρους Όλυμπος και με ένα σύστημα συλλογής υδάτων και δίκτυο καναλιών (υπόγειων και επιφανειακών) έφερνε το νερό μέχρι τον λόφο της Αγίας Κυριακής στην πόλη της Μυτιλήνης. Εκεί υπήρχε υδατοδεξαμενή, από την οποία αγωγοί μοίραζαν το νερό στις δημόσιες κρήνες, τα δημόσια λουτρά και τις επαύλεις. Το συνολικό μήκος του υδραγωγείου σύμφωνα με ιστορικές πηγές ήταν 26 χιλιόμετρα. Στην αρχή του δρόμου προς τη Μόρια διακρίνονται ίχνη αρχαίου λατομείου, από το οποίο ίσως να προέρχονται αρκετά από τα υλικά κατασκευής του υδραγωγείου.

Το αρχαίο λατομείο

Το αρχαίο λατομείο μαρμάρου βρίσκεται ανατολικά του χωριού, σε αγροτική περιοχή της. Περιλαμβάνει εννέα βασικές εξορυκτικές κοιλότητες και πολλές μικρότερες στην περιφέρεια. Η λειτουργία του τοποθετείται χρονικά κυρίως από την Ελληνιστική περίοδο μέχρι την ύστερη αρχαιότητα. Από τα μάρμαρά του κατασκευάστηκαν τα εδώλια του Αρχαίου θεάτρου της Mυτιλήνης, κιονόκρανα και κίονες που βρέθηκαν σε διάφορες θέσεις του νησιού. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης για την κατασκευή μνημείων στην αρχαία Πέργαμο, στη Ρώμη και σε άλλες περιοχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Πυργόσπιτα

Στη Μόρια σώζονται επίσης και πυργόσπιτα, δηλαδή οχυρές εξοχικές κατοικίες που εξυπηρετούσαν και αμυντικούς σκοπούς, αλλά και νεότερα αρχοντικά εξοχικά, καθώς το χωριό υπήρξε παλιά τόπος παραθερισμού των εύπορων Μυτιληναίων.

Ναός του Αγίου Βασίλειου

Ο κυριότερος ναός του χωριού είναι τρίκλιτη βασιλική αφιερωμένη στον Άγιο Βασίλειο και χρονολογείται από το 1769, ενώ στον περίβολό του διακρίνονται τμήματα παλαιοχριστιανικού ναού. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της βασιλικής φιλοτεχνήθηκε το 1781. Αξιόλογες είναι και οι εκεί φορητές εικόνες που αγιογράφησε ο ιερέας Βασίλειος Μπάμιας, ιδίως η «Παναγία Ασμάτων», από πηλό ζυμωμένο με αρωματικά υλικά: μαστίχα, λιβάνι, γαρίφαλα και τριαντάφυλλα.

Γυμνάσιο της Μόριας

Το κτήριο του Γυμνασίου της Μόριας, έργο του 1848, είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της προσπάθειας εύπορων Ελλήνων της τουρκοκρατούμενης Λέσβου να προσδώσουν μνημειακό ύφος στα δημόσια κτήριά τους.

Οικονομία

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα η Μόρια τροφοδοτεί την πόλη της Μυτιλήνης με οπωροκηπευτικά, ενώ τα 5 ελαιοτριβεία που κτίσθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα στην περιοχή της μαρτυρούν την ποσότητα παραγωγής λαδιού και την κύρια ασχολία του πληθυσμού. Από αυτά, το ελαιοτριβείο του Ζερβίνη αποτελεί αξιόλογο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής.

Το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Προσφύγων

Τη δεκαετία του 2010 το χωριό έγινε παγκόσμια γνωστό από το «Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης» (ΚΥΤ) προσφύγων που εγκαταστάθηκε εκεί, έχοντας υποδομές για τη φιλοξενία 2.330 ατόμων. Το 2018 πάνω από 8.300 πρόσφυγες και μετανάστες βρίσκονται στον πρώην στρατόπεδο, διαμένοντας σε ναυτιλιακά εμπορευματοκιβώτια και σκηνές υπό συνθήκες που επικρίνονται ευρέως ότι δεν πληρούν τα βασικά πρότυπα. Εξεγέρσεις, επεισόδια μεταξύ εθνοτικών ομάδων μεταναστών, συμπλοκές με χρήση μαχαιριών που σε κάποιες περιπτώσεις ήταν θανάσιμες και απόπειρες αυτοκτονία έχουν καταγραφεί από τον ελληνικό και τον διεθνή τύπο λόγω των συνθηκών διαβίωσης. Καταστροφές από συνεχόμενες πυρκαγιές προκλήθηκαν πρώτα το απόγευμα της Τετάρτης 9 Σεπτεμβρίου 2020. Σύμφωνα με πληροφορίες, η φωτιά προκλήθηκε από μετανάστες του καταυλισμού ως αντίδραση κατά των περιοριστικών μέτρων για την εξάπλωση του COVID-19. Οι καταστροφές καλύφθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο, από το BBC και το CNN, μεταξύ άλλων. Διαδηλώσεις σχετικά με τις καταστροφές έγιναν σε δεκάδες Γερμανικές πόλεις. Στις ΗΠΑ, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε πως "λυπάται βαθιά" για τις πυρκαγιές.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Αρχαίο λατομείο Μόριας στη Μόρια στο Αποθετήριο Οδυσσεύς του Υπουργείου Πολιτισμού.

Πηγές

Λέσβος, έκδ. «Explorer», Αθήνα 2007, ISBN 978-960-6686-14-6 Ελλάς: οδικοί-τουριστικοί χάρτες, έκδ. Ν. & Ι. Φώτης, 33η έκδοση, Αθήνα 2005/6

Παραπομπές