Ο Κορνός είναι ένα παραδοσιακό χωριό της Λήμνου, φημισμένο για τα χαρακτηριστικά νεοκλασσικά αρχοντικά του, καθώς και για τα γλυκά κουταλιού που παράγονται σε μια τοπική βιοτεχνία. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Λήμνου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (πρόγραμμα Καλλικράτης). Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ήταν έδρα του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος του Δήμου Μύρινας. Παλαιότερα ανήκε στον νομό Λέσβου. Αριθμεί 355 κατοίκους (απογραφή του 2001).

Το όνομα

Το χωριό είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στις νότιες πλαγιές του λόφου Σκούρκα και δίνει πολύ όμορφη εικόνα σ’ όποιον κινείται στον αμαξιτό δρόμο Μύρινας-Αγίου Δημητρίου. Την ονομασία του ίσως έλαβε από τον κρουνό (βρύση) που υπήρχε καταμεσής του οικισμού και τροφοδοτούσε με άφθονο νερό όχι μόνο τα σπίτια αλλά και τους πέριξ κήπους. Το 1902 φτιάχτηκε μεγάλη πέτρινη βρύση που ανακαινίστηκε το 1993 από το σύλλογο ΜΕΑΣ Κορνού. Σήμερα, το νερό αντλείται και μεταφέρεται σε υδραγωγείο. Το 1361 αναφέρεται ο Κορωνός, οι κάτοικοι του οποίου είχαν δοθεί ως πάροικοι στη μονή Μεγ. Λαύρας. Ως τον 18ο αιώνα δεν υπάρχει άλλη αναφορά του χωριού. Το 1785 ο Choiseul-Gouffier το σημειώνει ανώνυμα στο χάρτη του, ως Village -κάτι που έχει κάνει με πολλά χωριά του νησιού- ενώ το 19ο αιώνα όλοι οι περιηγητές δυσκολεύονται να μεταφέρουν σωστά το όνομα του Κορνού. Οι Hurt (1801) και Depping (1822) γράφουν Chorous, οι Conze (1858) και Fredrich (1904) Kurnos, ο De Launay (1898) Chronos και ο Hauttecoeur (1903) Krunos τόσο το χωριό όσο και το λόφο που βρίσκεται πίσω του. Το ενδιαφέρον των περιηγητών για τον Κορνό οφείλεται στα Θέρμα, τις θερμές ιαματικές πηγές που υπάρχουν περίπου ένα χιλιόμετρο μακριά από το χωριό. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών θεωρούν το νερό αυτό εξαιρετικής ποιότητος, και το χρησιμοποιούν για την καθημερινή τους πόση. Κυρίως κατά το παρελθόν, αλλά ακόμη και σήμερα, το νερό αυτό χρησιμοποιείται και για θεραπευτικούς σκοπούς. Πάνω από τα Θέρμα υψώνεται ο λόφος Προφήτης Ηλίας. Το 1785 σημειώνεται ως Mt. de Therma αλλά το 1858 ως Bg. Jlias, είτε επειδή στην κορυφή του είχε χτιστεί το ομώνυμο εκκλησάκι είτε επειδή υπήρχε παλαιό χάλασμα ναού. Το σημερινό ξωκλήσι είναι του 1872 αλλά το 2001 υπέστη ριζική ανακαίνιση. Στο πανηγύρι του ναού πολλοί Λημνιοί ανεβαίνουν με τα πόδια από την παραμονή και διανυκτερεύουν σε παρέες.

Μοναστηριακά μετόχια

Στην περιφέρεια του Κορνού υπήρχαν στο παρελθόν τα εξής μετόχια μοναστηριών:

Το 1323 η μονή της Πάτμου είχε ιδιοκτησίες και παροίκους στη θέση Λαγωπάτι ή Λαγόπατον κοντά στον Κορνό. Το 1858 ο Conze βρήκε στην περιοχή τα σπίτια ενός τσιφλικιού, όπως και ο Fredrich το 1904 που θαύμασε την πλούσια βλάστησή του. Σήμερα υπάρχει εκεί το ξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής. Τσιφλίκια υπήρχαν και στις θέσεις Χαρτιά και Κοβιού ή Κουμπιού, από το οποίο πέρασε ο Conze το 1858. Σήμερα στο Κοβιού υπάρχει εξωκλήσι της Αγ. Μαρίνας. Το 1355 αναφέρονται ως ιδιοκτησίες της μονής Φιλοθέου: το Λεύκος και το χωρίον του Ψίλου. Η περιοχή του Λεύκου είναι γνωστή μέχρι σήμερα για τις πηγές της. Η άλλη θέση αντιστοιχεί στο μικρό οικισμό Ψύλλοι, ο οποίος κείται ανατολικά του Κορνού και σημειώνεται στους χάρτες των Conze (1858), De Launay (1898) και Fredrich (1904) ως Ipsil (οι Ψύλλ’). Ο Conze το αναφέρει ως ένα μικρό τουρκοχώρι. Από το 1981 οι Ψύλλοι καταγράφονται ως ξεχωριστός οικισμός της κοινότητας Κορνού (25 κάτ.) με επίκεντρο το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής, το οποίο "Ανηγέρθη δαπάνη Σάββα Δημητρακούλη, 1923". Στον περίβολό του υπάρχουν μαρμάρινοι κίονες, κατάλοιπα του βυζαντινού παρελθόντος.

Οθωμανική περίοδος

Κατά το 19ο αιώνα ο Κορνός ήταν από τα πιο ζωντανά και πλούσια χωριά του νησιού. Ήταν κτισμένος ανάμεσα σε δυο σειρές ανεμόμυλων και τα μεγάλα αρχοντόσπιτα των εύπορων αιγυπτιωτών, που ακόμα σώζονται, του έδιναν ένα κοσμοπολίτικο χρώμα, με αποτέλεσμα να αποκαλείται petit Paris (μικρό Παρίσι). Πλήθος Λημνίων ευεργετών κατάγονται από εδώ: Ιωάννης Ν. Παλαιολόγου, Ιωάννης και Αντώνιος Αντωνιάδης, Ιωάννης και Οδυσσεύς Παντελίδης, Γεώργιος Σαράντης, Νικόλαος Σαραγλής, Σαράντης Παπουτσίδης κ.ά. Το 1844 ο δημογέροντας του χωριού Παντελής παπά Ιωάννου ήταν ένα από τα μέλη της οκταμελούς παλλημνιακής επιτροπής, την οποία έστειλαν οι Λημνιοί στο σουλτάνο απαιτώντας να διώξει τον καταχραστή διοικητή του νησιού. Το 1854 ο ιερεύς του Κορνού ονομαζόταν Παντελής. Το 1856 387 άνδρες του χωριού πλήρωσαν φόρο 12391 γρόσια, ώστε να απαλλαγούν από τη στράτευση. Το 1863 είχε 196 οικογένειες ενώ το 1874 είχε 200 οικογ. και 247 κατοικίες. Σε φιρμάνι του 1898 αναφέρονται 217 οικογένειες και 1095 κάτοικοι! Από το 1874 αναφέρεται: "Η Δημαρχία (Κόλι) Κορνού με τα υπ’ αυτής εξαρτώμενα χωρία Κάσπακα, Θάνους, Πλατή" Το 1912 στο χωριό υπήρχε ταχυδρομείο με δική του σφραγίδα. Οι Κορνιώτες έστελναν τρεις αντιπροσώπους στην παλλημνιακή επαρχιακή συνέλευση.

Τα σχολεία

Το 1873 στον Κορνό λειτουργούσε τριτάξιο σχολείο με 53 μαθητές και 10 μαθήτριες. Το επόμενο έτος έγινε κοινοτικό κι ως το 1884 είχε αναπτυχθεί σε τετρατάξιο. Το 1898-1900 κτίστηκε η Παντελίδειος Δημοτική Σχολή Αρρένων με δαπάνη 40.000 γροσίων του Ιωάννη Παντελίδη, ο οποίος το 1901 άφησε και κληροδότημα 1600 λιρών για την συντήρησή του. Επίσης, το 1908 κτίστηκε το Σαράντειον Παρθεναγωγείον από κληροδότημα του Γεώργιου Σαράντη (1837-1909), από το οποίο καλύπτονταν και τα έξοδα λειτουργίας του. Μεταγενέστερα κτίστηκε νεότερο κτίριο που στέγασε το μικτό δημοτικό σχολείο. Λειτούργησε ως διθέσιο μέχρι το 1970 κι έπειτα ως μονοθέσιο. Μακροχρόνια υπηρεσία στον Κορνό πρόσφεραν οι δάσκαλοι: Γεώργιος Τριανταφυλλίδης (πριν το 1918 ως 1925), Παναγιώτης Αποστολίδης (1914-22), Ιούλιος Αγγελίδης (1924-30), Τριαντάφυλλος Βενετόπουλος (1933-40), Σοφία Παπαγεωργίου (1936-52), Βασίλειος Βασιλειάδης (1953-66), Άγγελος Μιχέλης (1974-;) κ.ά.

Ο ναός

Η αρχική ενορία του χωριού ήταν ο Απόστολος Ανδρέας. Ήταν πεπαλαιωμένος και το 1862 ανακαινίστηκε με δαπάνη του Ιωάννη Ν. Παλαιολόγου, ενός σημαίνοντος δημογέροντα, ο οποίος αναφέρεται μεταξύ των εφόρων των σχολών και των ναών του νησιού από το 1813. Το 1892 κτίστηκε ο ναός της Κοίμησης Θεοτόκου ρυθμού βασιλικής, με γενναία συνδρομή 300 χρυσών εικοσάφραγκων του Ιωάννη Αντωνιάδη και 100 χρυσών λιρών της αδερφής του Ευγενίας. Περιέχει εικόνες του Παπαμαλή του 1922.

Νεότερα χρόνια

Μετά την απελευθέρωση του νησιού, που έγινε στις 8 Οκτωβρίου 1912, εφαρμόστηκε και στη Λήμνο το διάταγμα ΔΝΖ΄ (4057)/10-2-1912 περί "Ίδρυσης Δήμων και Κοινοτήτων" και συστάθηκαν ο Δήμος Κάστρου Λήμνου, ο Δήμος Μούδρου Λήμνου και λίγο αργότερα ο Δήμος Κορνού Λήμνου. Έτσι ως το 1918 ο Κόρνος αποτέλεσε έδρα Δήμου, στον οποίο ανήκαν άλλοι έξι οικισμοί της ΒΔ Λήμνου, ως εξής:

Δήμος Κορνού (1912-1918): Κορνός (έδρα του δήμου), Κάσπακας, Λέρα, Ατσική, Πορπούλ, Καρπάσι, Λιβαδοχώρι, Σαρδές, Σβέρδια, Κατάλακκο. Το 1916 ως Δήμαρχος Κορνού υπηρετούσε ο Κ. Σαράντης. Το 1918 με το ΦΕΚ 116Α-28/5/1918, που εφαρμόστηκε από 1η Δεκεμβρίου 1918, ο Δήμος μετατράπηκε σε "Κοινότητα Κορνού Λήμνου" με έδρα τον Κορνό, ενώ οι υπόλοιποι οικισμοί έγιναν έδρες κοινοτήτων. Η μετανάστευση έπληξε καίρια το χωριό κι ο πληθυσμός του μειωνόταν συνεχώς. Από χίλιους κατοίκους επί τουρκοκρατίας είχε 731 το 1928, 650 το 1940, 476 το 1961 και 367 το 1971. Το έτος αυτό υπήρχαν 411 σπίτια, από τα οποία τα 287 ήταν κτισμένα προ του 1919. Κάποια έργα υποδομής, όπως το νέο σχολικό κτίριο, η κατασκευή ανατολικής οδικής εξόδου προς τους Ψύλλους με κληροδότημα 200 χρυσών λιρών του Νικολάου Σαραγλή, η λειτουργία του εργοστασίου ζαχαρωδών Αχιλαδέλλη, δεν κατάφεραν να αναστρέψουν την τάση φυγής. Άλλωστε η Μύρινα είναι πολύ κοντά. Σήμερα έχει περίπου 350 κατοίκους, κυρίως αγρότες. Η νεολαία διατηρεί ποδοσφαιρικό σύλλογο. Από τον Κορνό κατάγεται ο νέος πρόεδρος (από το 2007) του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ) Στέφανος Ταμβάκης, Λήμνιος της Αιγύπτου.

Αξιοθέατα

Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ναός Αγίου Ανδρέα. Κεντρική πλατεία. Θέρμα. Λόφος Προφήτης Ηλίας. Στην κεντρική πλατεία τα δυο καφενεδάκια προσφέρουν στον επισκέπτη την ευκαιρία να χαλαρώσουν και να συναναστραφούν με τους κατοίκους του χωριού, οι οποίοι κατά παράδοση είναι πολύ φιλόξενοι. Η ζωή των κατοίκων του Κορνού, ένα από τα τρία χωριά της Λήμνου που δεν διαθέτουν παραλίες, παραμένει ανεπηρέαστη από το τουριστικό κύμα του καλοκαιριού.

Βιβλιογραφία

Τουρπτσόγλου-Στεφανίδου Βασιλική, «Ταξιδιωτικά και γεωγραφικά κείμενα για τη νήσο Λήμνο (15ος-20ος αιώνας)», Θεσσαλονίκη 1986. Cdrom Επαρχείου Λήμνου: "Λήμνος αγαπημένη". Θ. Μπελίτσου, Η Λήμνος και τα χωριά της, 1994. "ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά", εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης, 2010.