Πληροφορίες
Η Ρίζα είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Ιεράπετρας στην Περιφεριακή Ενότητα Λασιθίου.
Περιγραφή
Ο κεντρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στον Άγιο Σπυρίδωνα (ενετικής εποχής, με ψηφιδωτά), ενώ υπάρχουν επίσης ο ναός των Τριών Ιεραρχών, οι Άγιοι Απόστολοι, στη θέση Λάπαθου, που χτίστηκε από βοσκούς, ο Άγιος Νικόλαος, η τρίκλιτη εκκλησία του Αφέντη Χριστού, αφιερωμένη επίσης στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στον Ιωάννου τον Πρόδρομο, και ο Τίμιος Σταυρός, όπου βρίσκονται ηρώο, οστεοφυλάκιο και το κοιμητήριο του χωριού. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία και δευτερευόντως με τα θερμοκήπια. Η Ρίζα έχει μεταξύ άλλων αγροτικό συνεταιρισμό και μία φορά την εβδομάδα έρχεται γιατρός. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Ριζωτών "Η Ρίζα" υπάρχει στην Αθήνα ως σωματείο και επανιδρύθηκε με έδρα το χωριό Ρίζα. Είναι γενέτειρα του γνωστού Κρητικού παραδοσιακού μουσικού Μανόλη Αλεξάκη . Το Δημοτικό Σχολείο έχει πια κλείσει λόγω έλλειψης παιδιών.
Ιστορικά στοιχεία
Η ονομασία του χωριού οφείλεται στη θέση του, καθώς βρίσκεται στη ρίζα του βουνού. Στη Ρίζα υπήρχαν 4 συνοικισμοί: η Σφακούρα, η Ζούρβα, τα Τσικαλουδιανά, τα Πανακιανά και ο Καημένος. Από αυτούς κατοικείται σήμερα μόνο ο Καημένος και η Ζούρβα, που είναι και η έδρα της κοινότητος. Την περίοδο της Ναζιστικής Κατοχής, η Ρίζα έγινε θέατρο ειδεχθών εγκλημάτων από τους ναζιστές κατακτητές. Το Σεπτέμβριο του 1943, εκτελέστηκαν στο χωριό 45 άνθρωποι στην περιοχή που ύψωσαν νωρίτερα την ελληνική σημαία οι αντάρτες. Από την περιοχή της Ρίζης σώθηκαν από την εκτέλεση μόνο οι συνοικισμοί Ζούρβα και Σφακούρα, χάρη στη θαρραλέα παρέμβαση του τότε Αρχιμανδρίτη και μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγένιου Ψαλιδάκη και του Επισκόπου Νεάπολης Διονύσιου Μαραγκουδάκη, που, αψηφώντας τον κίνδυνο της ζωής τους, παρενέβησαν στο Γερμανό Μύλλερ και του ζήτησαν να σταματήσουν οι ωμότητες.
Στο χώρο εκτέλεσης των ανθρώπων βρίσκεται ο σημερινός ναός του Τιμίου Σταυρού, το ηρώο με τα ονόματα των εκτελεσθέντων και το οστεοφυλάκιο με επιγραφή 1944. Σε ειδικό χώρο, λίγο μετά το μνημείο των πεσόντων φυλάσσονται τα κρανία μερικών από τα άτομα που εκτελέστηκαν στη Ρίζα. Πρόκειται ίσως για τη μοναδική περίπτωση στην Ελλάδα μαζί με το Δίστομο που βρέθηκαν και εκτίθενται τα οστά των εκτελεσθέντων.
Διοικητικά στοιχεία
Η Ρίζα αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 προσαρτάται στην κοινότητα Μουρνιών και το 1927 ΦΕΚ 316Α - 30/12/1927 να αποσπάται από την κοινότητα Μουρνιών και ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με τους οικισμούς Καημένος και Σφακούρα αποτελούν την κοινότητα Ρίζας που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Ιεράπετρας του δήμου Ιεράπετρας ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 40 κατοίκους. Δείτε: Κοινότητα Ρίζης
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
To χρονικό της ναζιστικής θηριωδίας στο χωριό Η Ρίζα στην ιστοσελίδα του Δήμου Ιεράπετρας
Σημείωση
Στο Λασίθι και τον Δήμο Σητείας υπάρχει ο συνώνυμος οικισμός Ρίζα.
