Η Πλάτη είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Οροπεδίου Λασιθίου, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου της Κρήτης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 133 κατοίκους. Απέχει 49 χιλιόμετρα από τον Άγιο Νικόλαο και είναι κτισμένη σε υψόμετρο 850 μ.

Ιστορικά στοιχεία

Αρχαιολογία

Στη θέση Κατσούχεροι, πάνω σε ύψωμα. έχουν εντοπιστεί ίχνη κατοίκησης από την πρωτομινωική εποχή. Στο σπήλαιο Χωστός έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από την πρωτομινωική και μεσομινωική εποχή. Στη θέση Μελίσκηπος, 200 μέτρα ανατολικά του χωριού, έχει ανασκαφεί νεκροταφείο των μεσομινωικών χρόνων. Στη θέση Πάνω Κεφάλα, βόρεια του χωριού, έχει εντοπιστεί μεσομινωικός οικισμός και νεκροταφείο των υστερομινωικών χρόνων. Στη θέση Κάτω Κεφάλι έχει ανασκαφεί οικισμός των μινωικών και αρχαϊκών χρόνων. Ο χώρος ανασκάφηκε για πρώτη φορά το 1913. Τα κτίρια που βρέθηκαν ήταν διατεταγμένα σε τρία συγκροτήματα γύρω από μια κεντρική πλατεία. Η διάταξη αυτή είναι ασυνήθιστη αν πρόκειται για κτίρια που ανήκαν σε διαφορετικούς ιδιοκτήτες, καθώς οι περισσότεροι μινωικοί οικισμοί αναπτύσσονται κατά μήκος στενών δρόμων. Αν τα κτίρια αποτελούσαν ένα μεγαλύτερο συγκρότημα, τότε αυτό θα έμοιαζε με το ανάκτορο της Κνωσού, το οποίο αναπτύσσεται γύρω από μία κεντρική αυλή.

Σύγχρονος οικισμός

Το οροπέδιο Λασιθίου κατά τα πρώτα ενετικά χρόνια ήταν εστία αναβρασμού και έδρα συχνών επαναστάσεων εναντίον των Βενετών, με αποτέλεσμα οι Βενετοί το 1364 να αποφασίσουν να καταστρέψουν τα χωριά του οροπεδίου και να απαγορεύσουν την κατοίκηση σε αυτό. Το 1465 όμως αποφασίστηκε να αρχίσει πάλι η καλλιέργεια σιτηρών στο οροπέδιο, αρχίζοντας τότε η εποχική κατοίκηση του οροπεδίου κατά τη σπορά και τη συγκομιδή. Αυτοί οι προσωρινοί οικισμοί - μετόχια έγιναν με τον καιρό μόνιμοι οικισμοί. Ένα από αυτά τα μετόχια ήταν και το μετόχι Πλάτης, Mettocchio Plati de Sachielari όπως αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα το 1583, ο οποίος όμως δεν καταγράφει τον πληθυσμό του. Ο Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το αναφέρει και στη δική του απογραφή το 1630, ως Plati Metochio. Στην τουρκική απογραφή του 1671 είχε 15 χαράτσια. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866, ο οθωμανικός στρατός έφτασε στο Οροπέδιο το 1867 με επικεφαλής τον Ομέρ πασά, περνώντας από την Πλαθιανή Λαγγάδα. Στην περιοχή του χωριού δόθηκε η πρώτη μάχη ανάμεσα στους επαναστάτες και τους Τούρκους. Στη μάχη σκοτώθηκαν 50 επαναστάτες, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού τους Δ. Πετρουλάκη. Το χωριό τότε πυρπολήθηκε από τους Τούρκους και στη συνέχεια ξαναχτίστηκε. Στην απογραφή η οποία διεξήχθη από τους Αιγυπτίους το 1834, η Πλάτη είχε αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό, με 25 οικογένειες να κατοικούν σε αυτό. Στην απογραφή του 1881 υπαγόταν στον δήμο Ψυχρού και σύμφωνα με την απογραφή είχε 279 χριστιανούς κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 333 κατοίκους και υπαγόταν στον ίδιο δήμο. Το 1925 προσαρτήθηκε στην κοινότητα Ψυχρού, αλλά το 1928 ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση το 1997, όταν εντάχθηκε στον δήμο Οροπεδίου Λασιθίου. Δείτε: Κοινότητα Πλάτης

Απογραφές πληθυσμού

Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:

Παραπομπές