Η Κάτω Επισκοπή είναι χωριό της Κοινότητας Πισκοκεφάλου του Δήμου Σητείας στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου της Κρήτης. Βρίσκεται σε υψόμετρο 40 μέτρων στην ανατολική πλευρά του Πεντέλη ποταμό, κοντά στην οδό Σητείας - Κατσιδωνίου - Καρυδίου. Απέχει 500 μέτρα από το Πισκοκέφαλο και 4 χιλιόμετρα από την Σητεία. Το 2011 είχε 139 κατοίκους.

Ανασκαφές

Το 1956, στο πλαίσιο ερευνών της Αρχαιολογικής Εταιρείας στην επαρχία Σητείας του νομού Λασιθίου, ο τότε Έφορος Αρχαιοτήτων Νικόλαος Πλάτων ερεύνησε στον οικισμό Κάτω Επισκοπή Πισκοκεφάλου συστάδα τάφων και μέρος κτηρίου ρωμαϊκών χρόνων. Ο Πλάτων ανέσκαψε σε θέση της Κάτω Επισκοπής που δεν κατονομάζει συστάδα από καλυβίτες τάφους με επίπεδες κεράμους, οι οποίες διέθεταν αναθυρώσεις. Σε μία ταφή βρέθηκαν μερικώς διατηρημένα λείψανα νεκρού, τοποθετημένα σε κατεύθυνση από τα νοτιοανατολικά προς τα βορειοδυτικά. Αποκαλύφθηκαν και τα ακόλουθα κτερισματικά αγγεία: ακέραιη λοπάς, κυαθόσχημο αγγείο με εμπίεστα κοσμήματα, το οποίο περιείχε πολύ λεπτά οστά πτηνού, καθώς και μια πρόχους με ακρέμονες στη θέση των λαβών. Επιπλέον, ήρθε στο φως και φθαρμένο χάλκινο νόμισμα. Σε μικρή απόσταση από τους τάφους βρέθηκαν λείψανα κτηρίου που απεκαλύφθη σε μικρή έκταση. Διέθετε δάπεδο από κουρασάνι, ενώ καλυπτόταν από άφθονα όστρακα κεραμικής μέτριας ποιότητας, αναμεμιγμένα σε σωρούς. Καθώς δεν δίδονται ειδικότερα χρονολογικά στοιχεία, είναι ασαφές εάν υφίστατο κάποια σχέση μεταξύ κτηρίου και τάφων. Πάντως, στην Κάτω Επισκοπή πρέπει να υπήρχε κάποιος οικισμός ρωμαϊκών χρόνων, καθώς ο Πλάτων ήδη το 1952 στη θέση «Ελληνικά», σε λόφο βόρεια του σύγχρονου οικισμού, παράλληλα με έναν υστερομινωικό τάφο παρατήρησε λείψανα κτηρίων «ελληνικής και ελληνορωμαϊκής εποχής» και περισυνέλεξε νομίσματα των ιδίων χρόνων. Είναι, επομένως, πιθανό και τα ευρήματα του 1956 να ήρθαν στο φως σε αυτή τη θέση. Ας σημειωθεί, επίσης, ότι από την περιοχή της Κάτω Επισκοπής είναι γνωστή επιτύμβια στήλη αυτοκρατορικών χρόνων, η οποία είχε ανευρεθεί παλαιότερα (IC III, VIII 3· ίσως εκεί βρέθηκε και η επιτύμβια στήλη IC III, VIII 4, με προέλευση από την «Επισκοπή»). Σε κάθε περίπτωση, στην ευρύτερη περιοχή υπήρχαν μικρότερες ή μεγαλύτερες εγκαταστάσεις κατά τη ρωμαϊκή εποχή, όπως στην ομώνυμη αλλά διαφορετική θέση «Ελληνικά» στο ύψωμα Κεφάλα Αχλαδιών, δυτικά της Κάτω Επισκοπής, όπου επίσης βρέθηκαν κτηριακά κατάλοιπα και τάφοι ρωμαϊκών χρόνων. Προφανώς, η γεωγραφική εγγύτητα του εύφορου κάμπου με τα βόρεια σητειακά παράλια συνέβαλαν στην δημιουργία μικρών οικιστικών πυρήνων στην περιοχή.

Βιβλιογραφία

Ν. Πλάτων, Ανασκαφή ΥΜ ΙΙΙ λαξευτών τάφων εις την περιοχήν Επισκοπής και Σταμνιών Πεδιάδος Ηρακλείου. Ανασκαφαί περιοχής Σητείας. ΥΜ ΙΙΙ τάφος Κάτω Επισκοπής Σητείας, ΠΑΕ 1952, 639. Ν. Πλάτων, Ανασκαφή μινωικής αγροικίας εις Ζου Σητείας, ΠΑΕ 1956, 239. Ν. Πλάτων, Η αρχαιολογική κίνησις εν Κρήτη κατά το έτος 1952, Κρητ. Χρον. 6, 1952, 476-477 [βλ. και για τη διάκριση των δύο θέσεων «Ελληνικά»]. Ν. Πλάτων, Η αρχαιολογική κίνησις εν Κρήτη κατά το έτος 1956, Κρητ. Χρον. 10, 1956, 413. I. F. Sanders, Roman Crete. An Archaeological Survey and Gazetteer of Late Hellenistic, Roman and Early Byzantine Crete (Warminister-Wilts 1982), 137 αρ. 1/14. Ν. Π. Παπαδάκης, Σητεία. Η πατρίδα του Μύσωνα και του Κορνάρου. Οδηγός για την ιστορία, αρχαιολογία, πολιτισμό της 2(Σητεία 1989), 33.

Παραπομπές