Η κατοικία Λαναρά στην Ανάβυσσο αποτελεί έργο του Έλληνα αρχιτέκτονα Νικόλαου Βαλσαμάκη η οποία αποπερατώθηκε το 1963. Η τοποθεσία της βρίσκεται σε λόφο επι της κεντρικής οδού Αθηνών – Σουνίου και συνολικά καταλαμβάνει επιφάνεια 600 m2 .Το αρχιτεκτόνημα , προοριζόταν ως οικία τετραμελούς οικογένειας για τους θερινούς μήνες. Κεντρική ιδέα ήταν η δημιουργία μιας κατοικίας με απέραντη θέα στη θάλασσα, στο ηλιόλουστο τοπίο του Σαρωνικού κόλπου.

Κατασκευή

H κεντρική ιδέα συνυφάνθηκε με την κατασκευή και υλοποιήθηκε με την δημιουργία ενός γυάλινου στερεού που εμπεριέχεται σε δύο λεπτές πλάκες σκυροδέματος, οι οποίες εγγράφονται αφαιρετικά στο τοπίο. Η δυναμικότητα της προεξοχής των πλακών με μεγάλο πρόβολο για την προστασία από το δυτικό ήλιο, σε συνδυασμό με την διαφάνεια των επιφανειών, συνδράμουν στην ενίσχυση της σύζευξης του μέσα και του έξω. «Αντιληπτικά και πρακτικά, οι κόσμοι του εξωτερικού και του εσωτερικού αλληλοαποκλείονται . Δεν μπορεί να είναι και στους δύο ταυτόχρονα. Και όμως, συνορεύουν άμεσα μεταξύ τους. Χρειάζεται να περάσει κανείς μια πολύ λεπτή πόρτα για να αφήσει τον ένα κόσμο και να μπει στον άλλο» Στη κατοικία Λανάρα, αυτή η " λεπτή πόρτα " που αναφέρει ο Arnheim, η καθαρότητα και η ειλικρίνεια της διαφάνειας , αποτελεί το νευραλγικό σημείο συρραφής του μέσα και του έξω . Ο επαναπροσδιορισμός αυτής της σχέσης , γίνεται ακόμα με την χρήση συρόμενων κουφωμάτων που δύναται να ανοίξουν σε όλο το μήκος της πρόσοψης και να ελευθερώσουν τη θέαση προς τη θάλασσα. Ο κατασκευαστικός κάναβος αποτελείται από λεπτά βαμμένα χαλύβδινα υποστυλώματα. Τα έπιπλα είναι μεταλλικά, ελαφριά και με δέρμα και σχεδιάστηκαν εξίσου από τον αρχιτέκτονα . Η κατοικία διαπνέεται από τις βασικές αρχές σχεδιασμού του μοντερνισμού και τις επιρροές του αρχιτέκτονα Mies van der Rohe , ερμηνεύοντάς τες στο ελληνικό τοπίο με προηγμένη τεχνολογική κατασκευαστική λογική για την εποχή .

Κάτοψη

Η κάτοψη του κτηρίου είναι αρκετά σαφής, οργανώνεται σε λειτουργικές ζώνες, με διαχωρισμό των δημόσιων λειτουργιών σε σχέση με τις ιδιωτικές .

Τομή

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κτήριο ως προς τη σύλληψη του σε σχέση με την τομή . Η τομή του κτηρίου διαρθρώνεται κυρίως σε δύο επίπεδα και αποτελείται επί της ουσίας από δύο παράλληλες πλάκες με ορθολογικά τοποθετημένα υποστυλώματα. Εκ πρώτης όψεως, η κτιριακή τομή φαίνεται αρκετά συμβατική. Το ενδιαφέρον έγκειται στο γεγονός πως η τομή χρησιμοποιήθηκε ως ένα εργαλείο νόησης της προ υπάρχουσας γεωμορφολογίας . Ήδη από τα πρώτα σκίτσα του αρχιτέκτονα, διακρίνεται αυτή η προσπάθεια του σκαψίματος, του ‘’κόπτειν΄΄ για την ερμηνεία του υπάρχοντος και την ανάδειξή του. «Τα σκίτσα που εφαρμόστηκαν στην Ανάβυσσο εκφράζουν την ιδανική σχέση ελληνικού τοπίου με αρχιτεκτόνημα. Όπως όλα τα γεωμορφικά κτίσματα, και αυτό εδώ δίνει την ψευδαίσθηση ότι υπήρχε πάντα σε αυτό το σημείο, δεμένο με τα 'άχρονα' στοιχεία του τοπίου» . Η τομή λαμβάνει τριπλή υπόσταση και ερμηνεία στη κατοικία Λαναρά. Πρώτον , προσδιορίζεται ως εσωτερικό πνευματικό εργαλείο κατανόησης της προκατασκευαστικής μελέτης του οικοπέδου. Ένα εφαλτήριο διανοητικής διαδικασίας που έχει στόχο μελετήσει σαφέστατα τις γεωλογικές αξίες του οικοπέδου, τις ποιότητες του εδάφους ,τον τοπιακό διάλογο . Δεύτερον , αποτελεί μια βασική συνθετική αρχή σχεδιασμού που ενισχύεται με τη χρήση συγκεκριμένου αρχιτεκτονικού λεξιλογίου. Διακρίνονται εδαφικές διαμορφώσεις που ενσωματώνουν πέτρινους τοίχους διάφορων υψών , υπόστεγα και πέργκολες μέσω των οποίων επιτυγχάνεται ποικιλία στους υπαίθριους χώρους. Η τομή εδώ λειτουργεί σαν έμπρακτο εργαλείο παραγωγής χωρικών σχέσεων, σχέσεων μεταξύ αρχιτεκτονήματος και τοπίου . Δημιουργείται μια διαδρομή, μια συσχέτιση του σώματος και της ανθρώπινης κλίμακας με αυτές τις εδαφικές διαμορφώσεις , με την καθίζηση ,το σκάψιμο, την ανάδυση. Τρίτον, το τελικό δομημένο κτήριο επαναπροσδιορίζει την σχέση του με την τομή του τόπου και την ενισχύει. Η κατοικία συμπληρώνει το λόφο και αντιστρόφως, μια ‘’αδιαμεσολάβητη σχέση τεκτονικής και τοπίου, εικόνα αρχέγονης κατοίκησης’’ .Η όψη αποτελεί και την τομή της . Η μορφή της ξεπροβάλλει δυναμική μέσα από την απλότητα των χαράξεων που ενεργοποιούν το ευρύτερο τρισδιάστατο χωρικό πεδίο γύρω της.

Διακρίσεις

Εκθέσεις

5th International Exhibition of Architecture, Biennale di Venezia 1991, XIX Triennale Μιλάνου, 1996 ένα από τα 757 καλύτερα κτήρια του 20ου αιώνα σύμφωνα με το 20th- Century World Architecture

Παραπομπές

Γενική Βιβλιογραφία

Αίσωπος Γ. ,Σημαιοφορίδης Γ.(επιμ) , Τοπία εκμοντερνισμού. Ελληνική Αρχιτεκτονική ’60 και ’90, Αθήνα, 2002, σ. 75-77. Κονταράτος, Σ. Wang, W.,Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα .Ελλάδα ,E.I.A., D.A.M.,Prestel,2000,σ.182-183 20th- Century World Architecture, The Phaidon Atlas, 2012, p. 537. Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική αρχιτεκτονική, Αθήνα, 1984, σ. 358. ελληνικό ινστιτούτο αρχιτεκτονικής, ΝΙΚΟΣ ΒΑΛΣΑΜΑΚΗΣ|3 ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ (1961-63),Αθήνα ,2015 Φεσσά-Εμμανουήλ , Ε. Δοκίμια για τη Νέα Ελληνική Αρχιτεκτονική -Θεωρία, Ιστορία, Κριτική, Αθήνα , 2001, σ.274- 275 Αντωνιάδης, Α., Σύγχρονη Ελληνική Αρχιτεκτονική ,Αθήνα,1979, σ.90-96 Constantopoulos,E., Nicos Valsamakis, 1950-1983 , London,1984, σ.24-25,σ.26-29 , σ.30-33

Άρθρα

http://www.kathimerini.gr/274393/article/politismos/arxeio-politismoy/n-valsamakhs-o-stoxasths-arxitektonas http://domesindex.com/buildings/katoikia-sthn-anabysso/