Πληροφορίες
Το Καβούσι (επίσης: Καβούσιον) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος του Δήμου Ιεράπετρας, στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου της ανατολικής Κρήτης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 559 κατοίκους. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 140 μέτρων, στους πρόποδες του υψώματος Αφέντης του Όρους Θρυπτής και βρίσκεται επί της οδού Αγίου Νικολάου - Σητείας. Απέχει 17 χιλιόμετρα από την Ιεράπετρα, 24 χιλιόμετρα από τον Άγιο Νικόλαο και 40 χιλιόμετρα από την Σητεία. Το κύριο προϊόν που παράγεται στην περιοχή είναι το ελαιόλαδο, ενώ υπάρχει επίσης και παραγωγή αιθέριων ελαίων από τα αρωματικά φυτά της περιοχής. Το όνομά του στην κρητική διάλεκτο σημαίνει λάκκος όπου μαζεύεται νερό.
Ιστορία
Το χωριό περιβάλλεται από πολλές τοποθεσίες με αρχαιολογικό ενδιαφέρον, όπως ο Βροντάς, το πλάι Κάστρο (και οι δύο είναι προμινωικοί οικισμοί) και ο Αζοριάς, ένας λόφος στον οποίο έχει ανακαλυφθεί πόλη των αρχαϊκών χρόνων. Επίσης, στη γύρω περιοχή έχουν βρεθεί βυζαντινές εκκλησίες, όπως αυτή των Αγίων Αποστόλων, με τοιχογραφίες του 1456. Η παλαιότερη μνεία του χωριού γίνεται το 1577 από τον Φραγκίσκο Μπαρότσι. Το Καβούσι ήταν μεγάλο χωριό κατά την Ενετοκρατία. Στην απογραφή του Καστροφύλακα το 1583 αναφέρεται ως Cavussi με 637 κατοίκους. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 είχε 100 οικογένειες Χριστιανών και Τούρκων. Το 1881 είχε 636 Χριστιανούς κατοίκους και 310 Τούρκους. Η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Υποδομή
Στο Καβούσι υπάρχει κοινοτικό γραφείο, αγροτικό ιατρείο, πολιτιστικός σύλλογος, αγροτικός συνεταιρισμός και μουσικό γυμνάσιο (στο χώρο του τέως δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο). Στο χωριό λειτουργούν και παντοπωλεία, αρτοποιείο, ζαχαροπλαστεία, καφενεία και ταβέρνες, όπως και ξενώνες. Η στάση λεωφορείων του Καβουσίου εξυπηρετείται από γραμμές από/προς Σητεία, Άγιο Νικόλαο - Ηράκλειο και Ιεράπετρα. Στην κοινοτική περιοχή υπάρχουν και εγκαταστάσεις ΚΤΕΟ.
Ενορία Αγίας Τριάδος Καβουσίου
Το Καβούσι είναι επίσης η έδρα μίας ενορίας της Ιεράς Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας. Σημερινός ενοριακός ναός του Καβουσίου είναι ο Ναός Αγίας Τριάδος που βρίσκεται επί της κεντρικής οδού. Θεμελιώθηκε το 1957 και εγκαινιάστηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 1962. Ως τότε, η δίκλιτη εκκλησία Κοιμήσεως Θεοτόκου και Αγίου Ιωάννη Θεολόγου που βρίσκεται σε ένα ωραίο μέρος πίσω από την πλατεία του χωριού ήταν ο ενοριακός ναός του Καβουσίου. Στο νότιο τμήμα του χωριού βρίσκονται οι τοιχογραφημένες εκκλησίες των Αγίων Αποστόλων και του Αγίου Γεωργίου (15ος αιών). Εντός του χωριού υπάρχουν επίσης οι εκκλησίες Μεταμορφώσεως Σωτήρος, Μιχαήλ Αρχάγγελος και Προφήτης Ηλίας. Νότια του χωριού, πάνω από την οδό προς την Παχεία Άμμο, δεσπόζει το κοιμητήριο με το τοιχογραφημένο εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής (14ος αιών). Κάτω από αυτό, επί της οδού, βρίσκεται το νεότερο ναό των Αγίων Αναργύρων και της Αγίας Αναστασίας. Σε μικρή απόσταση από αυτό, στη θέση Λιόφυτα, βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου μέσα σε ελαιόδεντρα. Περαιτέρω προς την Παχεία Άμμο, υπάρχει επίσης το νεότερο εκκλησάκι του Αγίου Φανούριου. Πλησίον της μικρής παραλίας της Αγριομάντρας στα δυτικά του Καβουσίου βρίσκεται ο ερειπωμένος σπηλαιώδης ναός του Αγίου Ιωάννου. Στην παραλία του Θόλου, στον βόρειο τμήμα της κοινότητας, υπάρχει η εκκλησία της Αναλήψεως στο δυτικό άκρο της παραλίας και το νεότερο εκκλησάκι των Αγ. Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, στην απέναντι ανατολική πλευρά της παραλίας του Θόλου. Περίπου 1,2 χιλιόμετρα νότια της Αναλήψεως βρίσκεται ο τοιχογραφημένος ναός του Αγίου Αντωνίου (14ος αιών). Επί της οδού προς την Σητεία, στον Πλάτανο, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νεκταρίου και των Αγίων Πάντων, ο οποίος χτίστηκε σε μία μόνο νύχτα από τις 4 προς τις 5 Ιουνίου 1963 σε πανοραμική θέση με θέα τον Κόλπο του Μιραμπέλλου. Στα ανατολικά του χωριού, στο δρόμο προς την κοιλάδα της Αύγου και την Θρυπτή και λίγο μετά τη μνημειακή ελιά του Αζοριά είναι ο ναός της Παναγίας Πρωτοσεπτεμβριανής, ενώ στο μονοπάτι προς την Θρυπτή βρίσκονται ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Κωνσταντίνου και της Ελένης καθώς και η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στα Ξεράμπελα, ελάχιστα τοιχογραφημένη. Στην κοιλάδα της Αύγου υπάρχουν οι ναοί του Αγίου Πνεύματος, του Γεννησίου Θεοτόκου (στον οικισμό Παναγία), του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου και η τοιχογραφημένη Αγία Ειρήνη (1411) (στις Μέλισσες). Η πιο απομακρυσμένη εκκλησία της ενορίας από το Καβουσί είναι αυτή του Αγίου Νικήτα, πάνω από τον Τσαμάντη. Συνολικά, η Ενορία Αγίας Τριάδος Καβουσίου αριθμεί 24 εκκλησίες.
Διοικητικά
Δείτε: Κοινότητα Καβουσίου Το Καβούσι αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με τους ορεινούς οικισμούς Δρακαλεύρι και Τσαμάντης στα όρη της Θρυπτής και τους οικισμούς Μέλισσες και Παναγία στην κοιλάδα της Αύγου αποτελούν την Κοινότητα Καβουσίου που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Ιεράπετρας του Δήμου Ιεράπετρας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ως κοινότητα εν συνόλω έχει 563 κατοίκους ενώ ως οικισμός 559.
