Πληροφορίες
Η πρώτη μαρτυρία περί Εβραίων στην Πάτρα χρονολογείται από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έως και την δεκαετία του 1950, για να τελειώσει τυπικά και άδοξα το 1980, όταν κατεδαφίστηκε το κτίριο της τελευταίας συναγωγή της πόλης.
Πρώτη παρουσία
Από τους Αλεξανδρινούς χρόνους καταγράφεται η πρώτη εμφάνιση Εβραίων στην Πάτρα. Φαίνεται ότι οι πρώτοι Εβραίοι ήταν σκλάβοι που πουλήθηκαν από λαούς της Ασίας. Σύμφωνα μάλιστα με τον καθηγητή Στίβεν Μπάουμαν (Steven Bowman), Εβραίοι υπήρχαν και κατά τη Ρωμαϊκή εποχή. Το 1147 καταγράφονταν στην Πάτρα 50 εβραϊκές οικογένειες. Σίγουρο είναι ότι κατοικούσαν στην πόλη από την πρωτοβυζαντινή εποχή.
Ακμή
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας η εβραϊκή κοινότητα γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της. Μετά τον διωγμό τους από την Ισπανία, πολλές οικογένειες Εβραίων εγκαταστάθηκαν στην Πάτρα. Από ιστορικές έρευνες προκύπτει ότι ήταν Ελληνόφωνοι Ισπανοεβραίοι, Ρωμανιώτες, Σεφαρδίτες και Ιταλόφωνοι Εβραίοι από την Απουλία. Ήδη το 1580 στην Πάτρα λειτουργούσαν τέσσερις συναγωγές, η μία μάλιστα στην ελληνική γλώσσα. Σε αυτούς πιθανότατα να προστέθηκε και η άλλοτε ακμάζουσα Εβραϊκή κοινότητα της Ανδραβίδας, που στα μέσα του 13ου αιώνα αριθμούσε 50 οικογένειες, αλλά τα ίχνη της οποίας χάνονται μετά τον 15ο αιώνα. Την εποχή της Τουρκοκρατίας οι Εβραίοι αδικήθηκαν πολλές φορές από τους Τούρκους, με αποτέλεσμα την πρόκληση επεισοδίων. Σύμφωνα με τους ιστορικούς Spon και Wheler, οι Εβραίοι της Πάτρας υπολογίζονταν σε 4.000-5.000, δηλαδή περίπου το 1/3 του τότε πληθυσμού της πόλης. Σύμφωνα ωστόσο με τον ιστορικό Στέφανο Θωμόπουλο, η άποψη αυτή κρίνεται υπερβολική. Το 1765 επιδημία θέρισε τη συνοικία, όπου ήταν περιορισμένοι από τους Τούρκους, με αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά ο αριθμός τους. Το 1818 υπήρχαν 17 οικογένειες στην Πάτρα και μία συναγωγή. Το 1917 η κοινότητα ανασυγκροτήθηκε με πρόεδρο τον Ζαχαρία Βιντάλ και δημιουργήθηκε εβραϊκό σχολείο, αλλά τελικά το 1955 διαλύθηκε και η τελευταία συναγωγή, ενώ το 1980 κατεδαφίστηκε το κτήριο που τη στέγαζε. Στην περίοδο της κατοχής οι λιγοστοί Εβραίοι εγκατέλειψαν την Πάτρα και απέμειναν μόνο τέσσερις οικογένειες. Στο Α΄ Νεκροταφείο Πατρών στο Ζαβλάνι υπάρχει μέχρι και σήμερα εβραϊκό νεκροταφείο.
Σήμερα
Σήμερα στην Πάτρα υπάρχουν πολύ λίγοι Εβραίοι, οι οποίοι δεν είναι καν οργανωμένοι σε συναγωγές. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν ακόμα και σήμερα τρία τοπωνύμια που υπενθυμίζουν το πέρασμα και την παρουσία των Εβραίων στην πόλη. Η πρώτη συνοικία είναι τα Εβραιομνήματα, που ονομάστηκε έτσι λόγω του εβραϊκού νεκροταφείου που υπήρχε παλιά, ενώ το δεύτερο τοπωνύμιο που διατηρείται μέχρι και τις μέρες μας είναι η συνοικία Τσιβδί, όπου κατά τον Μεσαίωνα υπήρχε το εβραϊκό γκέτο. Η ονομασία προέρχεται (κατά παρετυμολογία) από τα χρήματα (Κίβδηλα-Κίβδας-Τσίβδας) που εισέπρατταν οι Εβραίοι έμποροι από μαγαζιά που διατηρούσαν στην περιοχή. Το τελευταίο τοπωνύμιο, το οποίο δεν χρησιμοποιείται πια, αφορά σε μια πύλη του κάστρου που ονομαζόταν «Εβραϊκή». Στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος στην Αθήνα, εκτίθεται το εσωτερικό της Ρωμανιώτικης συναγωγής της Πάτρας (1919).
Δείτε επίσης
Εβραιομνήματα Πάτρας Ιστορία της Πάτρας Ιστορία των Εβραίων στην Ελλάδα Ιστορία των Εβραίων στο Βόλο
