η κρανιά ελλασόνα είναι ένα ορεινό χωριό του νομού Λάρισας.

Η Κρανέα Ελασσόνας (παλαιότερα γνωστή ως Κρανιά Δεσκάτης και ακόμα παλαιότερα ως Ξεροκρανιά ή Ξηροκρανιά) είναι χωριό του νομού Λάρισας. Υπάγεται στον Δήμο Ελασσόνας.

Ιστορία

Η Κρανιά βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή όπου πιθανώς ήταν χτισμένη η αρχαία θεσσαλική πόλη "Μονδαία", η ακριβής θέση της οποίας δεν έχει ανακαλυφθεί. Υπάρχουν αναφορές στο όνομα Ξεροκρανιά σε μοναστηριακά έγγραφα θεσσαλικών μονών. Η παλαιότερη είναι του 1592-93, από τη Μονή Μεγάλου Μετεώρου, όπου αναφέρεται ως Ξεροκρανία. Ωστόσο, εκείνη την εποχή, ο οικισμός πιθανώς να μην βρισκότανε στη θέση που βρίσκεται σήμερα, καθώς, σύμφωνα με ενδείξεις και μαρτυρίες, βρισκόταν στη θέση "Πηγάδια". Το 17ο με 18ο αι., οι κάτοικοι του αρχικού οικισμού μετεγκαταστάθηκαν στην τωρινή θέση, αφού συγχωνεύθηκαν και κάτοικοι γειτονικών οικισμών. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Κρανιά ανήκε στο ναχιγιέ της Δισκάτης του καζά της Ελασσώνας του σαντζακίου των Σερβίων του βιλαετίου του Μοναστηρίου. Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό (1912), ανήκει στην επαρχία Ελασσώνας του Νομού Λάρισας. Με το "Σχέδιο Καποδίστριας" η Κρανιά έγινε έδρα του Δήμου Αντιχασίων, τον οποίο αποτελούσαν τα Δημοτικά Διαμερίσματα Κρανέας, Λουτρού και Άκρης. Από την 1η Ιανουαρίου 2011, με το "Σχέδιο Καλλικράτης", αποτελεί δημοτική κοινότητα που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Αντιχασίων του νέου διευρυμένου Δήμου Ελασσόνας της Περιφέρειας Θεσσαλίας.

Φυσικό περιβάλλον

Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 760 μέτρα. Περιβάλλεται από ορεινούς όγκους, με λίγα δάση και βοσκοτόπια, οι οποίοι στα βόρεια του χωριού σχηματίζουν το φημισμένο στην περιοχή, φαράγγι της Χράπας.

Οδική πρόσβαση

Βρίσκεται βορειοδυτικά της Ελασσόνας, στον δρόμο προς τα Γρεβενά, και απέχει 25 χλμ. από την Ελασσόνα.

Κτίσματα και μνημεία

Ο Άγιος Δημήτριος

Η τοπική μας παράδοση αναφέρει ότι πριν χτισθεί το χωριό μας στον τόπο που βρίσκεται τώρα βρισκόταν μεγάλο δάσος. Μια νύχτα όμως ένας βοσκός που ποίμαινε τα πρόβατά του είδε φως να φωτίζει στο μέρος όπου τώρα είναι χτισμένος ο Ναός του Αγίου Δημητρίου και πλησιάζοντας στο μέρος αυτό είδε μια εικόνα του Αγίου Δημητρίου και ένα καντήλι δίπλα της. Αυτό το γεγονός ήταν αρκετό για να εγκατασταθεί πλέον το χωριό σε αυτό το μέρος που πριν ήταν δάσος, να χτισθεί Ναός προς τιμήν του Αγίου Δημητρίου και πέριξ του Ναού να χτισθούν τα σπίτια του χωριού. Μεγάλο πανηγύρι γινόταν για πολλά χρόνια στο χωριό με αφορμή τον εορτασμό του Αγίου Δημητρίου. Οι παλαιότεροι μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας χόρευαν έξω από το Ναό παραδοσιακά τραγούδια τραγουδώντας με το στόμα. Οι εκδηλώσεις συνεχιζόταν και το βράδυ με παραδοσιακό γλέντι. Οι σύγχρονοι Κρανιώτες τιμούν και αυτοί με ευλάβεια την μνήμη του Αγίου Δημητρίου.

Ιερά Μονή της Παλαιοκαρυάς

Η Μονή της Παλαιοκαρυάς είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και βρίσκεται σε απόσταση 10 χλμ. νότια της Κρανιάς. Εκτιμάται ότι χτίστηκε πριν το 1628, πιθανώς μεταξύ 1601-1620. Πήρε το όνομά της από τον οικισμό Καρυά, κοντά στον οποίο βρισκότανε, και ο οποίος εγκαταλείφθηκε πιθανώς τον 15ο με 16ο αι. Η Μονή περιβαλλόταν από ψηλό τείχος, το οποίο περίκλειε αρκετά κτήρια (ξενώνες, αποθηκευτικοί χώροι), ωστόσο σήμερα σώζονται μόνο το καθολικό, το "αγίασμα", μια πηγή νότια του καθολικού, με βρύση και "πλυσταριά" του 1727, και ο πύργος, μια τριόρωφη τετράγωνη κατασκευή, που αποτελούσε τμήμα της οχύρωσης της Μονής. Στο τέμπλο του ναού υπάρχει επιγραφή του 1628, ενώ της ίδιας εποχής είναι και κάποιες εικόνες του τέμπλου. Η αγιογράφιση του ναού περιορίζεται στο ιερό και είναι του 1828.

Ήθη και Έθιμα

"Τα μπαμπαλιούρια" της Κρανιάς

Πρόκειται για ένα πανάρχαιο Διονυσιακό δρώμενο, το οποίο έχει αφομοιωθεί με την Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση. Στα πλαίσια αυτής της εκδήλωσης νέοι του τόπου με την βοήθεια της γυναικείας χορωδίας αναβιώνουν κάθε χρόνο τα «μπαμπαλιούρια», την ημέρα της πρωτοχρονιάς. Τα νεαρά αγόρια ντύνονται με φουστανέλες, σαν καπετάνιοι της εποχής της Τουρκοκρατίας, και έχοντας στο πλάι του το "ταίρι", άλλα μεταμφιεσμένα σε γυναίκες νεαρά αγόρια, εμφανίζονται στο προαύλιο της Εκκλησίας νωρίς το πρωί πριν ακόμη τελειώσει Λειτουργία. Τα κουδούνια που κρέμονται από τη μέση των ‘’κουδουνάδων’’, που συνοδεύουν τους καπετάνιους με τις…γυναίκες τους, ηχούν δίνοντας το μήνυμα της εκκίνησης της νέας χρονιάς, αλλά και παράλληλα το άγγελμα του ξυπνήματος της φύσης, μιας που οδεύουμε σιγά-σιγά προς την άνοιξη. Μετά την απόλυση της Εκκλησίας στο προαύλιο του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου, η χορωδία των γυναικών τραγουδάει τα τραγούδια της πρωτοχρονιάς και τα «μπαμπαλιούρια» χορεύουν. Στη συνέχεια περνάνε από όλα τα σπίτια του χωριού λέγοντας κάλαντα.

Πληθυσμός

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 2.691 κατοίκους.

Παραπομπές