Η Γιάννουλη είναι κωμόπολη της Θεσσαλίας. Βρίσκεται στο κέντρο της περιφερειακής ενότητας Λάρισας και απέχει 3 χιλιόμετρα από την πόλη της Λάρισας. Ήταν έδρα του πρώην καποδιστριακού δήμου Γιάννουλης. Από 1 Ιανουαρίου 2011 υπάγεται στον δήμο Λαρισαίων. Ο πληθυσμός της είναι κυρίως αστικός και αριθμεί 8.165 μόνιμους κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Πολιούχος της Γιάννουλης είναι ο Άγιος Γεώργιος.

Ονομασία

Η πρώτη γραπτή μαρτυρία του τοπωνύμιου Γιάννουλη υπάρχει στον κώδικα της μητρόπολης της Λάρισας, όπου σε φύλλο αυτού του κώδικα έχει καταχωρηθεί το διαζύγιο κάποιας Μαλάμως από το χωριό Γιαννόγλου. Η Μαλάμω αυτή είχε παντρευτεί τον Νικόλαο Γουνιτζιώτη πριν το έτος 1691. Από την υπόθεση του διαζυγίου αυτού εξάγεται το συμπέρασμα ότι το αρχικό όνομα του οικισμού ήταν Γιάννογλου και ότι αυτός ιδρύθηκε πριν το 1691. Η μορφή του τοπωνύμιου δηλώνει ότι η περιοχή ήταν ιδιοκτησία κάποιου μεγαλοκτηματία που ονομαζόταν Γιάννογλου και που, όπως δείχνει το επώνυμό του, ήταν Έλληνας.

Ιστορία

Νεολιθική περίοδος

Οι αρχαιολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι η περιοχής της Γιάννουλης κατοικείται από τη νεολιθική εποχή. Στη περιοχή υπήρχαν οι παρακάτω νεολιθικοί οικισμοί:

Ο οικισμός στη μαγούλα Αράπκουλε ή πρόχωμα Μάλαμα, βρίσκεται δύο περίπου χλμ. στα βόρεια - βορειοδυτικά της Γιάννουλης. Στη θέση αυτή βρέθηκε κεραμική της αρχαιότερης νεολιθικής εποχής, της νεότερης και της εποχής του χαλκού. Ο οικισμός στη μαγούλα βρίσκεται 500μ. νότια - νοτιοανατολικά της Γιάννουλης στα δεξιά του δρόμου Λάρισας-Τυρνάβου. Η κεραμική που βρέθηκε εδώ είναι της νεότερης νεολιθικής εποχής, των ιστορικών χρόνων και της μεταβυζαντινής εποχής, γεγονός που αποδεικνύει ότι η ζωή συνεχίστηκε εδώ για πολλούς αιώνες. Ο οικισμός στη μαγούλα της Παιδόπολης, 1,5 χλμ. στα νοτιοανατολικά της Γιάννουλης. Η κεραμική του οικισμού αυτού είναι της εποχής του χαλκού, της ελληνιστικής και της μεταβυζαντινής εποχής. Ο οικισμός στη μαγούλα Μάρμαρα, στα ανατολικά του δρόμου Γιάννουλης-Αμπελώνα. Η κεραμική του οικισμού είναι ποικίλη από την αρχαιότερη νεολιθική και την ελληνιστική εποχή. Ο οικισμός στη μαγούλα πρόχωμα του Καραβίδα 1,2 περίπου χλμ. στα νοτιοδυτικά της Γιάννουλης. Η κεραμική του οικισμού είναι της νεότερης νεολιθικής, της εποχής του χαλκού και της κλασικής εποχής. Ο οικισμός στη μαγούλα Οτζάκι (Δένδρα) εκεί βρέθηκε ειδώλιο «ο γυναικείος κορμός» ένα αληθινό αριστούργημα. Ο σημαντικότερος νεολιθικός οικισμός είναι αυτός της «Αράπη μαγούλας». Σ' αυτόν τον οικισμό το 1955 ο Γερμανός αρχαιολόγος VI. Milojcic πραγματοποίησε ανασκαφή με πολλά ευρήματα. Εκεί βρέθηκαν βραχιόλια, ενώτια, επεξεργασμένα όστρακα, βλήμα σφενδόνης, πέλεκυς, τριπτήρας, σφοντύλι, σφυριά, κ.ά. Τα χρόνια της τουρκοκρατίας κατοικούνταν οι δυο μαγούλες στα νότια-νοτιοανατολικά της Γιάννουλης, αλλά από μαρτυρία ενός Αθηναίου δημοσιογράφου προκύπτει ότι στην ευρύτερη περιοχή της Γιάννουλης υπήρχαν άλλοι τρεις οικισμοί, το Κιόσκι, το Οτζάκ-ιοί και το Μπαμπά Οτζάκ.

Νεότερη ιστορία

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους το 1881, ολόκληρος ο θεσσαλικός κάμπος ήταν μοιρασμένος σε μεγάλες ιδιοκτησίες (τσιφλίκια), τα οποία οι Τούρκοι τσιφλικάδες πούλησαν σε Έλληνες κεφαλαιούχους, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο ιδιοκτησιακό καθεστώς άθικτο και μετά την απελευθέρωση. Πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη θα ήταν οι νέοι κάτοικοι της Γιάννουλης μετά τη μικρασιατική καταστροφή, οι οποίοι άρχισαν να εγκαθίστανται στην περιοχή από το 1922 και η προσέλευση τους ολοκληρώθηκε το 1930 - 1931. Το 1929 πραγματοποιήθηκε η αποκατάσταση των προσφυγικών οικογενειών στον οικισμό της κοινότητας και παραχωρήθηκαν στους δικαιούχους πρόσφυγες ένας γεωργικός κλήρος, ένα οικόπεδο και ένας λαχανόκηπος που λεγόταν ‘‘αυλαγάς". Ο τότε πληθυσμός της Γιάννουλης ανέρχονταν στους 640 περίπου κατοίκους. Οι πρόσφυγες δημιούργησαν το πρώτο σχολείο το 1924, το διδακτήριό του κτίστηκε το 1930 και τα μαθήματα άρχισαν το σχολικό έτος 1933 - 1934 σαν μονοτάξιο και το 1937 έγινε διτάξιο. Στη δεκαετία του 1980 και 1990 παρατηρείται μια ραγδαία εσωτερική μετακίνηση πληθυσμών από τις ορεινές κυρίως περιοχές της Λάρισας προς τη Γιάννουλη. Οι λόγοι της μετακίνησης αυτής ήταν η εύρεση εργασίας είτε στη περιοχή της Γιάννουλης, κυρίως στον αγροτικό τομέα, είτε στην πόλη της Λάρισας που αποτελούσε το κοντινότερο αστικό κέντρο. Η πρόσφατη επέκταση του σχεδίου πόλης βοήθησε στη ραγδαία οικιστική ανάπτυξη.

Αξιοθέατα

Οικισμοί της νεολιθικής εποχής

Βρέθηκαν στην ευρύτερη περιοχή γύρω από την Γιάννουλη.

Κονάκι Χαροκόπου

Βρίσκεται στην νότια είσοδο της Γιάννουλης, δίπλα στον νέες εργατικές κατοικίες «Οικισμός Ανεμόμυλος». Ανήκε στον γαιοκτήμονα και ευεργέτη της περιοχής, Παναγή Χαροκόπο. Πρόκειται για διατηρητέο νεοκλασικό συγκρότημα κτηρίων του 1902. Το κεντρικό κτήριο αποτελείται από δυο ορόφους, το υπόγειο και έναν προεξέχοντα πύργο. Αρχιτέκτονας του πύργου είναι ο Αναστάσιος Μεταξάς, ο οποίος εκτός από τον Πύργο της Γιάννουλης έχει ανακαινίσει το Μέγαρο Χαροκόπου στην Αθήνα, σημερινό Μουσείο Μπενάκη, έχει σχεδιάσει τη Χαροκόπειο Σχολή Οικοκυρικών, σημερινό Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο στην Καλλιθέα, κ.ά. Η αρχιτεκτονική σύνθεση του συγκροτήματος είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες μιας αρχοντικής κατοικίας στο πνεύμα της εποχής, αλλά συγχρόνως ανταποκρίνεται πλήρως και στην ανάγκες των γεωργοκτηνοτροφικών εργασιών, που ήταν ο βασικός οικονομικός τομέας της περιοχής. Ο Πύργος του Χαροκόπου είναι συνδεδεμένος με προσωπικότητες της πολιτικής και της τέχνης και στην ευρύτερη περιοχή, είναι συνδεδεμένος, κυρίως, με την Μελίνα Μερκούρη η οποία υπήρξε σύζυγος ενός νεότερου μέλους της οικογένειας, του Παναγή Χαροκόπου. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Δημοτική ενότητα Γιάννουλης

Η δημοτική ενότητα Γιάννουλης (πρώην δήμος Γιάννουλης) σύμφωνα με την απογραφή του 2011 αριθμεί 12.496 μόνιμους κατοίκους. Η διοικητική δομή της έχει ως εξής:

Δημοτική Κοινότητα Γιάννουλης: Γιάννουλη, Θεραπευτική Κοινότητα Έξοδος Δημοτική Κοινότητα Φαλάνης: Φαλάνη, Δασοχώρι

Συνοικίες

Η Γιάννουλη χωρίζεται σε τέσσερις συνοικίες:

Άγιος Παντελεήμων (Θρακιώτικα) Άγιος Γεώργιος (Μικρασιάτικα) Οικισμός Μελίνα Μερκούρη (Εργατικές Κατοικίες) Οικισμός Ανεμόμυλος (Εργατικές Κατοικίες)

Νοσοκομεία

Στη Γιάννουλη βρίσκεται από το 1989 το κέντρο θεραπείας εξαρτημένων ατόμων ΚΕΘΕΑ ΕΞΟΔΟΣ.

Συγκοινωνίες

Η εταιρεία Αστικές Συγκοινωνίες Λάρισας καλύπτει συγκοινωνιακά όλες τις συνοικίες της Γιάννουλης και την συνδέει με το κέντρο της Λάρισας με δυο λεωφορειακές γραμμές, καθώς και με την κοντινή κωμόπολη της Φαλάνης, αλλά και τον οικισμό του Δασοχωρίου. Η εθνική οδός Λάρισας-Κοζάνης διασχίζει την κωμόπολη της Γιάννουλης συνδέοντάς τη με τις πόλεις της Λάρισας, του Τυρνάβου, της Κοζάνης και την κωμόπολη της Ελασσόνας. Λόγω του μεγάλου κυκλοφοριακού φόρτου της οδού, έχει γίνει μελέτη για την κατασκευή παράκαμψης.

Αθλητισμός

Στη Γιάννουλη υπάρχουν δυο δημοτικά γήπεδα και από το 1969 δραστηριοποιείται η Α.Ο. Δήμητρα Γιάννουλης.

Πρόεδροι της κοινότητας Γιάννουλης

Η κοινότητα συστάθηκε για πρώτη φορά στις 22 Ιουλίου 1933. Λειτούργησε ως κοινότητα μέχρι την κατάργησή της το 1997 και την προαγωγή της σε δήμο. Πρόεδροι της κοινότητας και έπειτα δήμαρχοι διετέλεσαν τα εξής πρόσωπα:

Δήμαρχοι Γιάννουλης (1999-2010)

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Μαρία Ν. Αράπκουλε Οι δρόμοι της Γιάννουλης μαρτυρούν την ιστορία της, Εκδόσεις Βάρφης, Λάρισα 2015.