Η Κίττα (ή Κοίτα) είναι χωριό της Μέσα Μάνης στο νομό Λακωνίας με 190 μόνιμους κατοίκους (απογραφή 2001). Απέχει 4 χλμ. από τον Γερολιμένα και 45 χλμ. ΝΔ του Γυθείου. Μέχρι το 2010 μαζί με τα χωριά Άγιος Γεώργιος, Γαρδενίτσα (Άνω και Κάτω), Καλονιοί, Άγιος Ιωσήφ, Κεχριάνικα, Νόμια, Ψίο, Νέασα ανήκε στο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Οιτύλου. Σήμερα, μετά το προγράμματος Καλλικράτης ανήκει διοικητικά στον Δήμο Ανατολικής Μάνης.

Ονομασία

Το όνομα Κοίτα (= κοίτη) είναι Δωρικής προέλευσης και πιθανότατα προήλθε από την τοπογραφική έννοια της κοιτίδας αφού εδώ υπήρχε, ήδη από τους αρχαίους χρόνους, μεγαλύτερος πληθυσμός σε σχέση με τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής. Μέχρι τα μέσα περίπου του 20ου αιώνα σε όλα τα δημόσια έγγραφα το χωριό ονομαζόταν Κίττα , πιθανότατα από την ιταλική λέξη "Citta" που σημαίνει "πόλη" . Μετά από ενέργειες του γλωσσολόγου Δικαίου Βαγιακάκου ο οποίος απέδειξε ότι δεν έχει ιστορική βάση η ονομασία «Κίττα» το χωριό μετονομάστηκε σε «Κοίτα» .

Ιστορία

Το χωριό της Κίττας, μαζί με την Γαρδενίτσα, πιθανότατα να αποτελούσαν την αρχαία Μέσση (ή Μέσσα) που αναφέρεται στην Ιλιάδα του Ομήρου (ραψωδία Β'). Αναφέρεται ως πολυτρήρονα, δηλαδή με πολλά αγριοπερίστερα. Ο περιηγητής Παυσανίας τον 2ο αιώνα μ.Χ, την αναφέρει μαζί με το λιμάνι της, που πιθανότατα ήταν ο σημερινός Μέζαπος (το ακρωτήρι Τηγάνι είχε αρχαίο κάστρο), ή ο Γερολιμένας (ο Ιερός Λιμήν των Σπαρτιατών και Ελευθερολακώνων). Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αποτελούσε την κοιτίδα των Νικλιάνων, μιας ισχυρής πατριάς προύχωντων της Μάνης οι οποίοι, μαζί με άλλες μεγάλες οικογένειες (Στεφανόπουλοι, Κοσμάδες, Γιατριάνοι, Κοντόσταυλοι) ζήτησαν με επιστολή το 1618 βοήθεια από τον ιταλό Δούκα Κάρολο Α' του Νεβέρ (Carlo Gonzaga) για την απελευθέρωση της Ελλάδας, κάτι για το οποίο ο ίδιος ανταποκρίθηκε. Σύμφωνα με την απογραφή Γκριμάνι του 1700, υπήρχαν 800 κάτοικοι στη Κίττα, 1600 κάτοικοι το 1800, το 1910 υπήρχαν 3000, το 1971 262 κάτοικοι και το 1991 472 κάτοικοι. Η Κίττα ήταν η κοιτίδα των Νικλιάνων, δηλαδή των δυνατών "σοϊλίδων" σε αντίθεση με τους "αχαμνόμερους" δηλ. τα σόγια που δεν είχαν δύναμη. Η Κίττα φημίζεται για τους πύργους της για αυτό λέγεται και πολυπηργού. Είχε 21 πολεμόπυργους και 28 πυργόσπιτα. Σήμερα έχουν διασωθεί 11 πύργοι και -ευτυχώς- όλα τα πυργόσπιτα. Μανιάτικες οικογένειες από την Κίττα με πυργοσυγκροτήματα ήταν οι Λιάνοι, Κουτρουλιάνοι, Τσιγκροσαουλιάνοι, Κουρικιάνοι, Κατειριάνοι, Καουριάνοι. Όπως και ο αρχικός οικισμός με τα μεγαλιθικά σπίτια, έτσι και ο νεότερος οικισμός στη Κοίτα έχει δύο βασικά τμήματα που υποδιαιρούνται στους μαχαλάδες των έξι μεγάλων γενών και σε τρία μικρά συγκροτήματα προσκολλημένων αχαμνόμερων. Κάθε μία από τις έξι κύριες γειτονιές περιλάμβανε 15-50 κτίρια οργανωμένα κατά συστάδες με τα σπίτια, τους πολεμόπυργους και τις εκκλησίες τους. Η τελευταία μεγάλη Βεντέτα ή Γδικιωμός όπως λέγεται σωστότερα, έγινε το 1871 μεταξύ των Καουριάνων και των Κουριάνων (αρχηγός τους ο Καουριάνος Κούρος-Μαυρομιχάλης). Ήταν τόσο μεγάλη η βεντέτα που γενικεύτηκε σε όλη την Δυτική (αποσκερή) Μάνη, ώστε για να επέλθει η τάξη, χρειάστηκε η παρέμβαση του στρατού με πυροβολικό επί Πρωθυπουργιάς του Μανιάτη Αλέξανδρου Κουμουνδούρου. Ένας στίχος μάλλον μοιρολογιού που συνήθιζε να λέει η Καβουρίτσα στην Κίττα, η Πηνελόπη Καβούρη απόγονος των Καουριάνων ήταν: "Η Κίττα η πολυπυργού κι η Νόμια παρόμοια αυτές οι δύο σέρνουσι όλη την πουτανία".

Μνημεία της ευρύτερης περιοχής

Η περιοχή διαθέτει πολλά και σπουδαία βυζαντινά μνημεία - εκκλησίες, με σπουδαίο εξωτερικό διάκοσμο και θαυμάσιες τοιχογραφίες στο εσωτερικό τους: Στη Κοίτα ο Αγ. Θεράπων (14ος αι.) μονοκάμαρη με καμπαναριό και με εντοιχισμένο παλαιοχριστιανικό μάρμαρο. Ο Προφήτης Ηλίας (17ος), Ταξιάρχης, Παναγίτσα (στο Καμπάκι), Παναγία (της Πάνω Χώρας) και Αγ. Απόστολοι (θεμελιώθηκε αρχές του 20ου αι. και δεν αποπερατώθηκε ακόμα). Στα «Ξέχωρα» της Κοίτας: Άγιος Σέργιος και Βάκχος (η περίφημη Τρουλωτή ή Τουρλωτή) μονότρουλη, τετρακίονη με ωραίες τοιχογραφίες του 1170 μ.Χ., Αη Γιώργης (12ος αι.), Άγιος Νικόλαος (12ος αι.). Στους Καλονιούς η νεότερη εκκλησία του Αη Νικόλα και στον οικισμό του Αη Σούφη η "Παναγίτσα". Τέλος, η Αγία Πελαγία στην κορυφή του βουνού (εδώ γίνεται μεγάλο προσκύνημα στις 4 Μαΐου) και οι Άγιοι Ασώματοι στο «Βουνί» (Κακό βουνό ή Χελιδόνι), στο δρόμο προς τη Λάγια, του 9ου - 10ου αι. Στην Γαρδενίτσα - Ράχη – Κάργης ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (11ος αι.), Άγιος Πέτρος (11ος αι.) και Σωτήρας (11ος αι.). Στα Κεχριάνικα ο Άγιος Ανδρέας (13ος αι.). Σήμερα στη Κοίτα διακρίνουμε το πυργοσυγκρότημα των Λιάνων που κατασκευάστηκε με διάφορες προσθήκες μεταξύ 1800 και 1850, το πολεμόπυργο του Βουδικλάρη (1763), τον εξαώροφο πύργο του Λαζαρόγγονα (1850), το τετραώροφο πύργο των Κουτρουλιάνων κ.ά. Κοντά στη Κοίτα υπάρχει το μικρό χωριό Καλλονιοί με διατεταγμένους πύργους και τα Κεχριάνικα με τον «κόλουρο» Πολεμόπυργο των Κοτέων και μερικά ερειπωμένα εκκλησάκια. Και ο οικισμός του Αη Σούφη με τους Γκλεγκλιάνους, τους Σκωληκόκολους, τους Γεωργαριάνους, τους Μωραγιάννους και τα πυργόσπιτα τους.

Προσωπικότητες από την Κίττα

• Νικόλαος Λεωτσάκος (1820-1862) - ηγέτης αντιμοναρχικού κινήματος • Θοδωρής Μεσίσκλης - αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης • Κωνσταντίνος Δαβάκης (1897-1943) - Συνταγματάρχης πεζικού, ήρωας του Ελληνοϊταλικού πολέμου • Κωνσταντίνος Δ. Δαβάκης (1927 - 2000) - δικηγόρος και πολιτικός • Δημήτρης Δημητράκος - Εκδότης

Δικαίος Μ. Δικαιάκος (1927- 2020) - Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Πρώτος Γραμματέας Πανελλήνιου Συλλόγου Αγρονόμων-Τοπογράφων Μηχανικών. Κυριάκος (Κούλης) Δικαιάκος - Στρατηγός πεζικού, ήρωας του Ελληνοϊταλικού πολέμου • Πέτρος Καλονάρος - Φιλόλογος και νομικός • Δικαίος Βαγιακάκος - Επιστήμονας, ερευνητής και Πρόεδρος της Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών • Δρακούλης Χαμόδρακας - αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• www.mani.org.gr