Η Αγγελώνα είναι χωριό και έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας και δήμου Μονεμβασίας , της περιφερειακής ενότητας (τέως νομού) Λακωνίας, στην περιφέρεια Πελοποννήσου, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης. Πρίν το πρόγραμμα Καλλικράτης και το σχέδιο Καποδίστριας, ανήκε στην επαρχία Επιδαύρου Λιμηράς του νομού Λακωνίας, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Πελοποννήσου.

Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Αγκυλώνα.

Γεωγραφία

Η Αγγελώνα βρίσκεται στην Α. Λακωνία, σε ημιορεινή θέση στις απώτατες νοτιοανατολικές απολήξεις του Πάρνωνα, δίπλα στο δρόμο Μολάων-Μονεμβασίας. Η κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ημιορεινός οικισμός, με έκταση 31,836 χμ² (2011) και μέσο σταθμικό υψόμετρο 220. Απέχει 80 χλμ. περίπου, ΝΑ. της Σπάρτης.

Πληθυσμός

Μόνιμος

Πραγματικός (De Facto)

Διοικητικές μεταβολές μέχρι τον «Καλλικράτη»

Η Αγγελώνα είχε αναγνωριστεί ως οικισμός από το 1835. Το 1940, μετονομάστηκε σε Αγκυλώνα για να επανέλθει στην αρχική της ονομασία το 1962.

Με το ΦΕΚ 244Α – 04/12/1997, ο οικισμός αποσπάστηκε από την κοινότητα Αγγελώνας και προσαρτήθηκε στο δήμο Μονεμβασίας. (Πηγή: https://www.eetaa.gr/metaboles/dkmet_details.php?id=935)

Ιστορικά στοιχεία

Ο οικισμός, αρχικά, διαμορφώθηκε από μετανάστες προερχόμενους από την Κρήτη και από περιοχές της Πελοποννήσου και κυρίως την Κόρινθο. Σώζονται μυκηναϊκός τάφος στην περιοχή Μπάστιζα και πρωτοελλαδικά, υστεροελλαδικά και ρωμαϊκά ευρήματα στην περιοχή Κολίρι.

Αξιοθέατα

Στην πλατεία του χωριού υπάρχουν δυο καφενεία, μια ταβέρνα, ένα παντοπωλείο και ένα φαρμακείο Στην είσοδο του χωριού, ερχόμενοι από τους Μολάους, υπάρχει παιδική χαρά, Νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο, γήπεδο ποδοσφαίρου και γήπεδο καλαθοσφαίρισης Στην είσοδο του χωριού, ερχόμενοι από το χωρίο Άγιο Ιωάννη, υπάρχει το σύγχρονο ελαιοτριβείο και ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου.

Ο λιθόκτιστος Ιερός Ναός της Ευαγγελίστριας. Χτισμένος στο μέσον του χωριού, ορατός από όλα τα σημεία βρίσκεται ο καθεδρικός ναός του Ευαγγελισμού. Είναι ορατός ακόμα και από μακρινές αποστάσεις που φτάνουν και τα 8 χιλιόμετρα. Πρόκειται για σταυροειδή εγγεγραμμένο ημισύνθετο ναό με διαστάσεις 21,85 * 10,70 μ. με νάρθηκα στα δυτικά. Είναι κατασκευασμένος από λιθοδομή με τοπικούς λαξευτούς γκριζόλιθους και πωρόλιθους, σε περιθυρώματα τόξα και στο τύμπανο του τρούλου. Σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες ανεγέρθη το 1894 και έχει νεοκλασσικά στοιχεία. Ο ναός τοιχογραφήθηκε το 1957 από ον Ε. Μαυρικάκη από την Ερμούπολη και το μαθητή του Ε. Δημητρίου από τη Σπάρτη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι για να κτιστεί ο ναός ενεργό δράση είχαν και οι γυναίκες του χωριού. Συγκεκριμένα μετέφεραν τις μεγάλες πέτρες - αγκωνάρια - στην πλάτη τους από την παραλία Καστράκι, απόσταση περίπου 10 χιλιομέτρων από το χωριό, με τα πόδια. Η διαδικασία αυτή λάμβανε χώρα τις νυχτερινές ώρες, ώστε το πρωί οι τεχνίτες να έχουν τα υλικά για να συνεχίζουν την αναστήλωση του ναού. Ο Ιερός Ναός των Αγγέλων. Βρίσκεται στα Βόρεια του χωριού, χτισμένος πάνω σε μικρό λοφίσκο με πυκνή βλάστηση. Ο Βυζαντινός ναός των Αγγέλων που σήμερα σώζονται μόνο κάποια ερείπια , έδωσε το όνομά του στο χωριό, σύμφωνα με την παράδοση. Πρόκειται για κτίσμα διαστάσεων 12,75 * 2,85 μ. με εσωτερικά τυφλά αψιδώματα στους τοίχους. Στα νότια βρισκόταν άνοιγμα για την πρόσβαση στο ναό, ενώ δύο παραστάδες χωρίζουν το κτίσμα σε δύο τμήματα, το ανατολικό και το δυτικό. Η τοιχοποιία είναι από αργολιθοδομή, με συνδετικό ασβεστοκονίαμα και παρεμβολή θραυσμάτων κεραμιδιών. Σε διάφορα σημεία της εσωτερικής παρειάς της λιθοδομής, σώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών ενώ σε κάποια σημεία υπάρχουν σε δύο φάσεις όπως για παράδειγμα στο νότιο τοίχο. Η ακριβής μορφή του ναού δεν είναι γνωστή, αφού παραμένει σε ερειπιώδη κατάστασης για πολλές δεκαετίες. Ίσως καλυπτόταν με ημικυλινδρικό θόλο και ίσως αποτελεί μετασκευή παλαιοτέρου ναού που υπήρχε στο σημείο αυτό. Ο τρόπος κατασκευής της λιθοδομής, η τοιχογράφηση και τα τυφλά αψιδώματα δείχνουν ότι πρόκειται για ναό των βυζαντινών χρόνων. Ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου, βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού, στο σημείο που άλλοτε βρισκόταν η κεντρική πλατεία και η αγορά. Είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός με διαστάσεις 14,85* 4,40 μ., των μεταβυζαντινών χρόνων. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο με ξύλινα θωράκια που διαχωρίζονται με πεσσίσκους. Το επιστύλιο έχει τρεις ζώνες. Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου, Σταυροειδής ναός μετά τρούλου. Είναι στο νοτιοανατολικό τμήμα του χωριού. Ανεγέρθη στη θέση παλαιού ναού. Στο Ναό αυτόν βρίσκεται το κοιμητήριο του χωριού. Ο Ανεμόμυλος (ερχόμενοι απο την Συκιά, στην κορυφή του λόφου στο δεξί μας χέρι) Ο Μυκηναϊκός τάφος στην τοποθεσία Μπαστιζα, μέσα σε χωράφι βρέθηκε πριν μερικά χρόνια ο τάφος αυτός, λίγα μέτρα απόσταση από το χωριό, προς τη ΒΔ πλευρά του. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών, η αξιολόγησή του θεωρείται σπουδαίας σημασίας και η χρησιμοποίηση του ανάγεται στα Μυκηναικα χρόνια, που σημαίνει ότι η περιοχή της Αγγελώνας κατοικείτο από τα πολύ παλιά χρόνια και ένεκα του λόγου αυτού ίσως υπάρχουν κι άλλοι παρόμοιοι τάφοι εκεί τριγύρω. Το παλιό τυροκομείο ("Γαλαπουλου"), στην περιοχή "Γούρνα", δίπλα στην παλαιά βρύση και το πηγαδάκι του χωριού, κάτω από τη σκιά που δημιουργεί ο βράχος και δίπλα στα τρεχούμενα νερά, προσφέροντας αναγκαία δροσιά για την παρασκευή των τυριών. Παλιά πηγάδια, η «γούρνα» και παλιά λιθόκτιστα σπίτια.

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ) Εγκυκλοπαίδεια Δομή, 2002-4 Οργανισμός εκδόσεων «Ελλάδα», χάρτες (Βαρελάς) Περιοδικό «Διακοπές», εκδ. Δ.Ο.Λ., 2010 Χάρτες «ROAD» Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΣΑ) http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/ eetaa.gr