Η Λαγκάδα είναι ένα ναυτοχώρι που βρίσκεται στα ΒΑ παράλια της Χίου, στον όρμο Κολοκυθιάς και σε απόσταση 16 χιλιομέτρων από την πόλη της Χίου. Οι κάτοικοί της, κυρίως ναυτικοί και κτηνοτρόφοι, στην τελευταία απογραφή του 2011 ήταν 760. Μέχρι το 1998 η Λαγκάδα αποτελούσε κοινότητα, μαζί με τον οικισμό του Αγρελωπού, ενώ μετά την αναγκαστική συνένωση στα πλαίσια του νόμου Καποδίστρια ανήκει στο Δήμο Ομηρούπολης, ο οποίος συμπεριλαμβάνει το Βροντάδο και τα χωριά Καρυές, Συκιάδα, Αυγώνυμα, Ανάβατος, Σιδηρούντα.

Φυσική θέση

Περνώντας τον κόμβο της Συκιάδας- Αγίου Ισιδώρου και διασχίζοντας βραχώδες τοπίο το χωριό απλώνεται αμφιθεατρικά κατά μήκος ενός πλατιού λαγκαδιού, από το οποίο πήρε και την ονομασία του το χωριό, με μικρό κάμπο από ελιές, οπωροφόρα δέντρα και νερά. Η Λαγκάδα διασχίζεται από τον ποταμό Κρίκελη και η πιο εύφορη περιοχή της είναι στο εσωτερικό της, που σχηματίστηκε από τις προσχώσεις του ποταμού. Εκεί βρίσκονται τα Καταλύματα και ο Ταξιάρχης. Ιστορικά, στην περιοχή των Καταλυμάτων κατασκήνωναν οι άνθρωποι για να προστατευθούν από τους μεγάλους σεισμούς. Αριστερά της Λαγκάδας αναπτύσσεται ο οικισμός του Αγρελωπού, όπου υπήρχαν αγριελιές, που μαζί με τη Λαγκάδα αποτελούν σήμερα ένα οικιστικό σύνολο. Ψηλά, στην ανατολική πλευρά του χωριού, ξεχωρίζει ένας από τους πολλούς ανεμόμυλους (σώζεται το κύριο μέρος του) που υπήρχαν στην περιοχή και άλεθαν κυρίως σιτάρι. Στους πρόποδες του λόφου όπου είναι ο μύλος είναι χτισμένο το κυρίως μέρος της Λαγκάδας. Ο κατηφορικός δρόμος, που περνά δεξιά το πευκοδάσος του Καρυδά, οδηγεί στη φυσική είσοδο του χωριού, το στενό κανάλι του Γλυφού και στη συνέχεια στη Λαγκάδα. Το κανάλι του Γλυφού ονομάστηκε έτσι, επειδή εκεί καταλήγουν νερά πηγών. Κατά μήκος της μιας του πλευράς καλύπτεται από ευκαλύπτους, ενώ αποτελεί ασφαλές αγκυροβόλι για τις βάρκες του χωριού. Στη νότια πλευρά του χωριού είναι ο Σκαρδανάς, που τα πρώτα σπίτια του βρέχονται από θάλασσα. Μπαίνοντας στο χωριό από το κεντρικό δρόμο, η πρώτη δεξιά στροφή οδηγεί στο λιμανάκι της Λαγκάδας. Απέναντι και ανατολικά φαίνεται το νησιωτικό σύμπλεγμα των Οινουσσών και ακριβώς από πίσω βρίσκονται τα παράλια της Μικράς Ασίας. Το χωριό βρίσκεται στο βάθος κολπίσκου προφυλαγμένου από τους ανέμους. Ο όρμος της Λαγκάδας αναφέρεται επίσημα ως όρμος Κολοκυθιάς.

Ιστορικά στοιχεία

Η Λαγκάδα είναι ένα σχετικά σύγχρονο χωριό, καθώς όλοι σχεδόν οι κάτοικοί του προέρχονται από την Κυδιάντα, ένα από τα αρκετά παλαιά εγκαταλελειμμένα χωριά της Χίου, το οποίο βρίσκεται ΝΔ της Λαγκάδας.

Η κύρια μετακίνηση των κατοίκων της Κυδιάντας προς τη θάλασσα και το σύγχρονο χωριό έγινε μεταξύ των δεκαετιών '10 έως '40, ενώ ολοκληρώθηκε στο τέλος της δεκαετίας του '40. Αφορμή για την οριστική ερήμωση της Κυδιάντας αποτέλεσαν σοβαρά επεισόδια κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου.Αρχικά στη Λαγκάδα κάτοικοι της Κυδιάντας διατηρούσαν καφενεία, όπου σύχναζαν ναυτικοί, και, όταν οι κάτοικοι της Κυδιάντας άρχισαν να ασχολούνται συστηματικότερα με τη ναυτιλία, κατέβηκαν στη Λαγκάδα και έτσι αποτέλεσαν τους πρώτους κατοίκους του χωριού. Μάλιστα όπως φαίνεται από τη χρονολογία που έχει η πλάκα του πιο παλιού σπιτιού της Λαγκάδας, το χωριό πρέπει να κατοικήθηκε το 1875. Η Λαγκάδα όμως ως κοινότητα συστάθηκε το 1834 μαζί με την Κυδιάντα. Κατά την απελευθέρωση του 1912, οι κάτοικοι του χωριού πολέμησαν εναντίον των Τούρκων. Στη μάχη του Αίπους, οι Τούρκοι οπισθοχώρησαν στην Κυδιάντα, ενώ από το λιμάνι της Λαγκάδας ο ελληνικός στόλος τους κανονιοβολούσε. Το 1940 πολλοί Λαγκαδούσοι ταξίδευαν, ενώ και σ’ αυτό το χωριό εγκαταστάθηκε ολιγομελής γερμανική φρουρά. Από το λιμάνι της Λαγκάδας φυγαδεύτηκαν πολλοί προς τη Μέση Ανατολή μέσω Τουρκίας. Από το 1943 και μετά η Λαγκάδα έζησε ημέρες πείνας, επειδή πολλά καΐκια είχαν φύγει στη Μέση Ανατολή. Τότε καλλιεργούσαν την περιοχή του Κάμπου, ενώ πολλές γυναίκες πήγαιναν με τα πόδια στα Βορειόχωρα (χωριά της Βόρειας Χίου) για να εξασφαλίσουν λίγο σιτάρι ή καλαμπόκι. Οι Γερμανοί έφυγαν από τη Λαγκάδα στις 9 Σεπτεμβρίου 1944, αφήνοντας ναρκοθετημένη την περιοχή του Γλυφού και, παρόλο που είχαν προειδοποιήσει τους Λαγκαδούσους, κάποιοι σκοτώθηκαν από τις νάρκες. Επίσης, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής σκοτώθηκαν και αρκετοί ναυτικοί από το χωριό, με χαρακτηριστική περίπτωση το ελληνικό φορτηγό πλοίο «Πηλεύς», το οποίο ήταν το τελευταίο πλοίο που βυθίστηκε στις 13 Μαρτίου 1944 στον Ατλαντικό από Γερμανικό υποβρύχιο, ανάμεσα στα θύματα του οποίου ήταν και δύο αδέρφια από τη Λαγκάδα.

Ναυτική παράδοση

Τα βράχια, τα ψηλά βουνά καθώς και το άγονο της περιοχής οδήγησαν τους κατοίκους της περιοχής στη θάλασσα, αφού με τη γεωργία ήταν δύσκολο να ασχοληθούν συστηματικά και αυτό γινόταν κυρίως το χειμώνα. Η διέξοδος προς τη θάλασσα οδήγησε τους ανθρώπους στα παράλια, όπου αναπτύχθηκαν ναυτικά κέντρα. Έτσι με κέντρο το Δελφίνι από τα αρχαία χρόνια, η περιοχή ήταν κόμβος για τα ταξίδια. Οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου χρησιμοποιούσαν το Δελφίνι ως βάση όπου ταυτόχρονα επισκεύαζαν και πλοία. Πιθανά μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο να εγκαταλείφθηκε προσωρινά, όμως ξαναχρησιμοποιήθηκε στη ρωμαϊκή εποχή. Στα Βυζαντινά χρόνια εκεί λειτούργησαν ναυπηγεία, γεγονός που ευνόησε η πλούσια βλάστηση, αφού η Χίος ήταν κατάφυτη από πεύκα. Και στα επόμενα χρόνια της Γενουατοκρατίας αλλά και Τουρκοκρατίας ναυπηγούνταν πλοία στην περιοχή. Το δρόμο της θάλασσας διάλεξαν και μετά την καταστροφή της Χίου το 1822. Οι κάτοικοι της Κυδιάντας ασχολήθηκαν με το εμπόριο, αγοράζοντας εσπεριδοειδή από τη Χίο, τα οποία εμπορεύονταν στην Κωνσταντινούπολη από όπου έφερναν σιτάρι. Από το 1840 άρχισαν να αποκτούν πλεούμενα, οι περισσότεροι καΐκια, ενώ είχαν τη φήμη των καλών ναυτών και καπεταναίων. Το πέρασμα από την ιστιοφόρο ναυτιλία στην ατμήλατο φάνηκε ότι δεν βρήκε έτοιμους τους κατοίκους του χωριού, παρά μόνο λίγους και τους πιο μορφωμένους. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, τα καΐκια συνέβαλαν στον εφοδιασμό του χωριού τους, ενώ τα βενζινοκίνητα είχαν επιταχθεί από τους Γερμανούς. Μετά τον Εμφύλιο, πολλά από τα καΐκια ήταν κατεστραμμένα και στο Γιβάρι άρχισαν να συγκεντρώνονται παροπλισμένα πλοία και αποτέλεσε το νεκροταφείο των καϊκιών. Μετά τον πόλεμο ωστόσο οι καπετάνιοι της Λαγκάδας ξεκίνησαν συνεργασίες μεταξύ τους, φτιάχνοντας εταιρείες και αγοράζοντας σκάφη.

Κλίμα

Το κλίμα της Λαγκάδας είναι μεσογειακό. Το καλοκαίρι πνέουν βόρειοι και βορειοδυτικοί άνεμοι με αποτέλεσμα να έχουμε ένα δροσερό καλοκαίρι Ο χειμώνας είναι ήπιος!

Παραλίες

Στο χωριό δεν υπάρχουν οργανωμένες παραλίες. Ωστόσο, οι ακτές του αποτελούν πόλο έλξης για τουρίστες. Ανατολικά, στο τέλος της παραλίας, στην άκρη του λιμανιού βρίσκεται το Φαναράκι, παραλία με βότσαλο, ο Καρυδάς, ενώ στη δυτική πλευρά του Καρυδά σε ένα μικρό καρνάγιο ακόμα επισκευάζονται βάρκες των ερασιτεχνών αλιέων.

Δάση

Τέσσερα είναι τα δάση με πεύκα και ευκαλύπτους –μικρά σε έκταση– που υπάρχουν στην περιοχή: στον Καρυδά, που διαμορφώθηκε από την προσωπική εργασία των κατοίκων, που ξεκίνησαν τις δεντροφυτεύσεις από τη δεκαετία του 1950, στον Άγιο Γιάννη στην κεντρική εκκλησία του χωριού, στο σχολείο και στο Γιβάρι, υδροβιότοπο της περιοχής.

Παραδοσιακή ενδυμασία

Οι Λαγκαδούσοι δεν είχαν μια συγκεκριμένη φορεσιά, αλλά η νησιώτικη βράκα φοριόταν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Οι γυναίκες φορούσαν καθημερινά υφαντά και φακιόλι, ενώ οι καλές τους φορεσιές ήταν τα κοφτά.

Πανηγύρια

Της Αγίας Σοφίας, 17 Σεπτεμβρίου Του Άγιου Γιαννιού, 29 Αυγούστου Του Άγιου Γιάννη στην Κυδιάντα, 24 Ιουνίου Της Αγίας Αναστασίας, την Κυριακή του Θωμά Αγίου Γεωργίου στα Κοίλα Κυριακή του Πάσχα

Γλωσσικό ιδίωμα

Η γλώσσα είναι εύκολα κατανοητή, αφού δεν υπάρχουν πολλοί ιδιωματισμοί ούτε και πολλές διαφορετικές λέξεις. Οι γέροντες χρησιμοποιούν κάποιους ιδιωματισμούς, αλλά γενικά το γλωσσάρι της Λαγκάδας περιέχει λέξεις που συναντώνται σε άλλες περιοχές της Χίου. Η ενασχόληση των κατοίκων με τη ναυτιλία και οι επαφές με άλλες χώρες είχε ως αποτέλεσμα στο λεξιλόγιό τους να ενσωματωθούν και λέξεις ξενόφερτες.

Μεταφορές

Από τη Λαγκάδα εκτελούνται δρομολόγια για τις Οινούσσες.

Στα μάτια των περιηγητών

Πολλοί ήταν οι περιηγητές που στις περιγραφές τους αναφέρθηκαν στη Λαγκάδα και την ευρύτερη περιοχή:

Σπάνια είδα τοπίο τόσο στεγνό και βραχώδες όπως αυτό που εκτείνεται από τη Δασκαλόπετρα ως τη Λαγκάδα: μια πραγματική έρημος από πέτρες. Στη Λαγκάδα ανακαλύψαμε στο μήκος ενός λιμανιού αρκετά βαθιού μια σειρά από καινούργια σπίτια που ακουμπούν στο βουνό. Αν η νήσος είχε δρόμους βατούς αυτό το λιμάνι θ’ αποχτούσε γρήγορα σπουδαιότητα παρά τη γειτνίασή του με την πόλη, είναι η φυσική διέξοδος των προϊόντων του Βόρειου τμήματος της νήσου. Δυστυχώς για πολύ ακόμα η Λαγκάδα δεν θα επικοινωνεί με τα Καρδάμυλα παρά με μονοπάτια όπου τα μουλάρια σκοντάφτουν σε κάθε βήμα. Το καλοκαίρι χρησιμοποιούν για ένα μέρος του δρόμου την κοίτη ενός χειμάρρου που έχει στις όχθες του λυγαριές και σκιάζεται από ροδοδάφνες μεγάλες σαν πραγματικά δέντρα, όμως με την κακοκαιρία η επικοινωνία γίνεται αδύνατη... ...Λίγο μακρύτερα, τα βουνά φτάνουν μέχρι την ακτή της θάλασσας κι από κει δε σταματά κανείς να περνά από απόκρημνα και άγονα υψώματα. Εκείνοι που έχτισαν το χωριό φαίνεται να έχουν διαλέξει το πιο ψηλό και πιο απόκρημνο από όλα και το έχουν πελεκήσει σε αναβαθμίδες για να χτίσουν εκεί τα σπίτια τους. Σφίγγουν αυτά τα βράχια για να δώσουν σιτάρι, σύκα και σταφύλια που παράγουν ένα υποφερτό κρασί. Κάνοντας το γύρο του βουνού της Λαγκάδας απ’ τα νοτιοδυτικά συναντά κανείς ένα καλό λιμάνι, κάνοντάς την από τη βόρεια πλευρά συναντά δύο και τα τρία αυτά λιμάνια ενώνονται σε ένα κοινό όρμο που οι Έλληνες ονομάζουν Κολοκυθιά και οι Ιταλοί Πόρτο Φίνο. Είμαστε προφανώς στο Δελφίνιον...

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Pernot, Hubert (1903). En pays turc. L'île de Chio (στα Γαλλικά). Παρίσι: J. Maisonneuve. σελ. 85-87. de Coulanges, Fustel (1856). Mémoire sur l'île de Chio (στα Γαλλικά). Παρίσι: Imprimerie Imperiale. σελ. 500.

Πηγές

«Λαγκάδα». Τα Λαγκαδούσικα. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2020. «Λαγκάδα - Χίος | Lagada - Chios Island - YouTube». www.youtube.com. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2020.