Το Χαλκί ( ή επίσημα Χαλκείον ή λανθασμένα Τραγαία) είναι χωριό στο οροπέδιο της Τραγαίας στην κεντρική Νάξο, που αποτελείται από τους οικισμούς Χαλκί, Ακάδημους, Καλόξυλο και Κεραμί, λίγο-πολύ απομακρυσμένους μεταξύ τους (και παλαιότερα διαφορετικοί οικισμοί-χωριά). Ο κεντρικός οικισμός (το Χαλκί) βρίσκεται 15-16 χλμ από τη Χώρα της Νάξου, σε σε υψόμετρο 270-280 μέτρων. Στην τελευταία απογραφή (2011) το σύνολο των τεσσάρων οικισμών είχε 368 μονίμους κατοίκους. Είναι έδρα της τοπικής κοινότητας Χαλκείου και της Δημοτικής Ενότητας Δρυμαλίας και υπάγεται στον Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων. Είναι ένα ιδιαίτερα όμορφο και εύφορο χωριό που ξεχωρίζει για την αρχιτεκτονική των σπιτιών του, τα οποία είναι χαρακτηριστικά δείγματα του νεοκλασικισμού, που μαρτυρούν την οικονομική ευρωστία που γνώρισε το χωριό σε παλαιότερες εποχές. Το χωριό εκτός από δημοτικό σχολείο έχει και γυμνάσιο και γενικό λύκειο που εξυπηρετούν τους μαθητές και των γύρω ορεινών χωριών.

Στην τοπική κοινότητα του Χαλκείου ανήκουν τα χωριά Ακάδημοι, ο Καλόξυλος, το Κεραμί, η Ράχη ( ή Μονοίτσια ), το Μετόχι, το Κουτσοχεράδο, το Τσικαλαριό και το Χαλκί. Ακριβώς προ της εισόδου στο Χαλκί, από τη Χώρα, υφίσταται παλαιό στενό γεφύρι (διατηρητέο) που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Συνεχίζοντας προς την έξοδο, προς τα ορεινά χωριά, υφίσταται οδική διασταύρωση προς Φιλώτι - Απείρανθο - Σταυρό Κεραμωτής και Μονή Νάξου - Σταυρό Κεραμωτής απ΄ όπου και συνεχίζει ενιαίος οδικός άξονας προς Απόλλωνα Νάξου. Στη διασταύρωση αυτή του Χαλκίου βρίσκεται το ηρώο του χωριού, το κλειστό πλέον Ειρηνοδικείο καθώς και ο πυροσβεστικός σταθμός της Νάξου. Εδώ λειτουργεί το Γενικό Λύκειο Τραγαίας Νάξου ,που συγκεντρώνει μαθητές από όλη την ορεινή Νάξο Το Χαλκί είναι ένα μικρό, αλλά μοναδικό κεφαλοχώρι. Ξεχωρίζει με τα παλιά του αρχοντικά με τα κεραμίδια, τα κλασσικά μπαλκόνια με τα ωραία κάγκελα, γιρλάντες στις στέγες και πλακόστρωτες αυλές. Βρίσκεται δίπλα στο ρέμα, με τα πανύψηλα δέντρα και το τρεχούμενο νερό, τις γούρνες που έπλεναν τα ρούχα τους άλλες εποχές και τα μικρά συμπαθητικά καταπράσινα περιβολάκια. Χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο, βιώνουν μια διαφορετική αίσθηση ανεμελιάς, απόλαυσης και εξερεύνησης ενός χώρου που παντρεύει με επιτυχία το χθες με το σήμερα. Τα περισσότερα σπίτια ανακαινισμένα και καλαίσθητα μας πληροφορούν περήφανα, για την ευημερία των λιγοστών κατοίκων του σε μια εποχή που η ζωή στα υπόλοιπα χωριά ήταν πολύ σκληρή. Αυτό συνέβαινε γιατί η θέση του Χαλκείου είναι σε σημείο που ενώνει οδικά όλα τα χωριά και για το λόγο αυτό είχε εξελιχθεί σε σπουδαίο εμπορικό κέντρο. Μέσα στο χωριό και τριγύρω του υπάρχουν πολλά αρχαιολογικά μνημεία, βυζαντινές εκκλησίες γεμάτες τοιχογραφίες και ψηλοί ενετικοί πύργοι.Γενικά υπάρχουν πολλές εκκλησίες από τη Βυζαντινή περίοδο στην περιοχή. Σημαντικά μνημεία είναι η Παναγία η Πρωτόθρονος (6ος αιώνας μ.Χ.), αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, ο Άγιος Γεώργιος ο Διασορίτης (11ος αιώνας μ.Χ.), ο Ταξιάρχης στα Μονοίτσια (πρώτη χιλιετία) και ο πύργος του Μπαρότση (ν. βεν. Barozzi), ή Γρατσία μετέπειτα, μεγαλόπρεπο κτίριο που κτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα από την ενετική οικογένεια Οικογένεια Μπαρότσι (ν. βεν. Barozzi), καθώς και του Παπαδάκη (Μαρκοπολίτη) στους Ακαδήμους. Το Χαλκί,λόγω της θέσης του (στην κεντρική Νάξο) υπήρξε στα βυζαντινά χρόνια και, κυρίως, κατά τη μέση περίοδο, ένα αξιόλογο διοικητικό κέντρο. Αποτελεί ένα μέρος, επίσης, που κρατάει δυνατή στους αιώνες την πνοή των χρόνων του παρελθόντος καθώς συνθέτει μέσα από τα βυζαντινά μνημεία την εικόνα που είχε το νησί κατά τη παλαιοχριστιανική και βυζαντινή εποχή (Ποταμιάνου- Αχειμάστου, 2016). Τα τελευταία χρόνια έχει μεγάλη ανάπτυξη το Χαλκί. Έχει την ορεινή έδρα του Δήμου και διάφορα μαγαζιά που εξυπηρετούν την ευρύτερη περιοχή. Επίσης, καφέ και γλυκοπωλεία, καθώς και εστιατόρια με ενδιαφέρουσες και ξεχωριστές γεύσεις περιμένουν τον επισκέπτη να τον φιλοξενήσουν στις καρέκλες τους το καλοκαίρι, κάτω απ' τον ίσκιο και τη δροσιά των δέντρων τους. Η ποτοποιία «Βαλληνδρά», προσφέρει στους φιλοξενούμενους και περαστικούς το εξαιρετικό της ποτό, το κίτρο, από απόσταγμα φύλλων κιτριάς, το οποίο δίνει την ευκαιρία σ' αυτόν που το παίρνει να ταξιδέψει νοερά και ν' αναπολήσει τον τόπο της παραγωγής του, όταν θα βρίσκεται μακριά.

Πληθυσμιακή εξέλιξη

Επειδή από την απογραφή του 1981 οι πληθυσμοί των οικισμών Ακάδημοι, Καλόξυλος και Κεραμί συναθροίζονται στον πληθυσμό του Χαλκείου, στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται για τα προηγούμενα έτη αναλυτικά με το σύνολο για να υπάρχει μια διαχρονική εικόνα (βλ. παρακάτω στις «Διοικητικές μεταβολές» έτος 1981).

Διοικητικές μεταβολές

Το 1835, με 170 κατοίκους (45 οικογένειες), Ο οικισμός με την ονομασία «Χαλκί», ορίζεται έδρα του δήμου Τραγαίας. Το 1912, ο δήμος Τραγαίας καταργείται (βλ. λήμμα: Δήμος Τραγαίας) και ο οικισμός ορίζεται έδρα της κοινότητας Χαλκίου. Το 1940, στην απογραφή, το όνομα του οικισμού διορθώνεται σε «Χαλκείον» από «Χαλκί». Το 1981, στην απογραφή, οι οικισμοί Ακάδημοι, Καλόξυλος και Κεραμί, καταργούνται σαν «ανεξάρτητοι οικισμοί» και προσαρτώνται (και απογράφονται) στον οικισμό του Χαλκείου. Το 1997, με την εφαρμογή του προγράμματος Καποδίστριας (νόμος 2539/97), η κοινότητα του Χαλκείου καταργείται και ο οικισμός προσαρτάται στο νεοσύστατο δήμο Δρυμαλίας με έδρα τον οικισμό Χαλκείο. Συγκεκριμένα, με το πρόγραμμα Καποδίστριας υπαγόταν στο Δημοτικό Διαμέρισμα Χαλκείου, του Δήμου Δρυμαλίας, του νομού Κυκλάδων, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Νήσων Αιγαίου Πελάγους. Το 2010, με την εφαρμογή του προγραμματος Καλλικράτης (νόμος 3852/2010), καταργείται ο δήμος Δρυμαλίας και το οικισμός προσαρτάται στο νεοσύστατο δήμο Νάξου & Μικρών Κυκλάδων. Σήμερα, μετά τη τελευταία μεταβολή του 2010 (πρόγραμμα Καλλικράτης), αποτελεί μαζί με τους οικισμούς Ζωοδόχο Πηγή ( 174 κ.) και Ράχη ( 1 κ.) την Τοπική Κοινότητα Χαλκείου ( 543 κ.). Η τ.κ. Χαλκείου υπάγεται στη δημοτική ενότητα Δρυμαλίας, του δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, της περιφερειακής ενότητας Νάξου (του πρώην νομού Κυκλάδων), στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.

Συλλογή φωτογραφιών

Δείτε επίσης

Δήμος Τραγαίας

Σημειώσεις

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολιτιστικός Σύλλογος Τραγαίας Νάξου