Οι Στενιές είναι ένα χωριό στην Άνδρο σε υψόμετρο 80 μ. και πληθυσμό 210 κάτοικοι (2011). Βρίσκονται 6 χλμ. μακριά από τη Χώρα και 34 χλμ από το κεντρικό λιμάνι της Άνδρου, το Γαύριο. Οι Στενιές περιβάλλονται από 2 παραλίες: τα Γιάλια και τα πίσω Γιάλια, ενώ ο πύργος Μπίστη Μουβελά είναι ένα από τα καλύτερα αξιοθέατα στο χωριό.

Το χωριό

Το χωριό των Στενιών χωρίζεται στο Απανοχώρι(Πανοχώρι) στο οποίο ανηκει και ο οικισμος του Παλαμιδιου και στο Κατοχώρι, στο οποίο ανήκουν επίσης ο οικισμός της Πέρα Μπάντας, τα οικήματα εκατέρωθεν του αρχικού δρόμου «Στενιές-Γιοφύρι-Φάμπρικα-Στρατολατισσα-Τρίπες» προς τη Χώρα και ο οικισμός Γιάλια.

Αξιοθέατα

Πύργος Μπίστη-Μουβελά

Ένα από τα χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του ένδοξου παρελθόντος του νησιού είναι οι ψηλοί τετράγωνοι πύργοι των αρχόντων του 17ου-19ου αιώνα, οι οποίοι βρίσκονταν στην ενδοχώρα. Διέθεταν υπόγειες αποθήκες και πολλά δωμάτια, ενώ η πρόσβαση γινόταν μέσω κινητής σκάλας και υπερυψωμένης θυρίδας. Η παλιότερη τέτοια κατασκευή είναι ο τριώροφος Πύργος του Μπίστη-Μουβελά στις Στενιές, με την επιγραφή «Σταματέλος Μπίστης» στην πρόσοψη (1734). Τόσο ο Πύργος του Μπίστη, όσο και οι υπόλοιποι πύργοι εξελίχθηκαν μετά το 19ο αιώνα και την ανάπτυξη της ναυτιλίας στα σημερινά αρχοντικά, τα οποία θεωρούνται μία πιο επιμελημένη και φροντισμένη παραλλαγή τους. Το κτίσμα πέρασε από τρεις φάσεις ανοικοδόμησης. Η πρώτη μπορεί να ξεκινά από τον 13ο αιώνα. Κτίστηκε στα ερείπια τετραγωνικού πύργου, που πιθανόν να ήταν μεσαιωνικός και μάλιστα βυζαντινός. Η είσοδός του ήταν από την θύρα του κατωγιού. Το παράθυρα ήταν μικρά και το καθένα για προστασία είχε την "θερμίστρα" του (κατασκευή που έριχναν καυτό λάδι ή νερό στους επιτιθέμενους). Στο υπάρχον κτίσμα πλευρικά έκτισε δυο τοίχους για αντιστήριξη που παράλληλα επέκτειναν και το εμβαδόν του πύργου. Στο δώμα κτίστηκε βοηθητικό κτίσμα που στην συνέχεια μετατράπηκε σε περιστερώνα κλείνοντας και τα δύο παράθυρα που διέθετε.

Φάμπρικα

Η Φάμπρικα ήταν ένα πρωτοποριακό για την εποχή του εργοστάσιο ζυμαρικών , το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής ζυμαρικών στα Βαλκάνια . Σε ημερήσια βάση μπορούσε να επεξεργαστεί 36 τόνους σιτάρι και να παράγει την αντίστοιχη ποσότητα ζυμαρικών . Η Φάμπρικα από το 1864 έως το 1923 λειτουργούσε αποκλειστικά με τη δύναμη του νερού , χάρη στο μεγαλύτερο κατακόρυφο νερόμυλο των Βαλκανίων . Το 1923 και ιδιαίτερα μετά από μια μεγάλη περίοδο ξηρασίας , προστέθηκε και ατμομηχανή που λειτουργούσε παράλληλα με το νερόμυλο . Το εργοστάσιο έκλεισε το 1936 και το 1943 καταστράφηκε από πυρκαγιά!

Παραλίες

Τα Γιάλια (από τη λέξη αιγιαλός, γι’αυτό και η σωστή γραφή είναι με γιώτα και όχι με ύψιλον) είναι ο όρμος των Στενιών. Εχει δύο παραλίες, τα (Μπρος κατ’ αντιδιαστολήν) Γιάλια (με αμμουδιά 300 μέτρων περίπου) και τα Πίσω Γιάλια (με αμμουδιά 230 μέτρων περίπου), που τις χωρίζει ένα βράχος, το «Χιονατάκι».

Μπρος Γιάλια

Στα Μπρος Γιάλια εκβάλει ο ποταμός Μελιός ο οποίος έχει υπόγεια (κάτω από την αμμουδιά) ροή κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και ορατή επιφανειακή τους υπόλοιπους.

Πίσω Γιάλια

Τα Πίσω Γιάλια είναι πιο προφυλαγμένα από το μελτέμι απ’ότι τα Μπρος Γιάλια. Μια άλλη διαφορά είναι ότι τα Πίσω Γιάλια έχουν σχετικά πιο ρηχά νερά από τα Μπρος Γιάλια.

Τα εξωκλήσια (και εκκλησίες) των Στενιών

Το χωριό των Στενιών έχει πολλές εκκλησίες και εξωκλήσια. Υπάρχουν 26 καταγεγραμμένα που είναι τα εξής:

Βορειοδυτική περιοχή

Αγία Ειρήνη (Μονή) (*) Αγία Τσουρά (*) Αγιος Δημήτριος Αγία Παρασκευή Ταξιάρχης (Λυδαίο) Κεντρική περιοχή

Παναγία (Κοίμησις Θεοτόκου) (ενοριακή) Αης Γιάννης (κάτω από την αυλή της Παναγίας) Αγία Βαρβάρα Αγία Τσουρά (Γιατρού) Αης Γιώργης (Γιατρού) παλαιά ενοριακή Αης Γιώργης (ενοριακή) Αγιος Ιωάννης (Παλαιοκρασσά) Ανατολική περιοχή

Αγία Τριάδα Παναγία Στρατολάτισσα Αγιος Χαράλαμπος Εισόδια Θεοτόκου Αης Γιάννης (Γιάλια) Αγιοι Θεόδωροι Τιμίου Σταυρού Αγία Φωτεινή Κούμουλος Ταξιάρχης (Γιάλια) Αης Σάββας Ταξιάρχης (Νεκροταφείο) Βορειοανατολική περιοχή

Αης Γιάννης (στον Πλάτανο) Θεοτόκος (στη νησίδα Θεοτόκο) (*) έχουν πάψει προ πολλού να λειτουργούνται από Στενιώτες ιερείς.

Πάσχα στις Στενιές

Λαμπριάτης

Στις Στενιές (όπως και σε όλα σχεδόν τα χωριά της Ανδρου) το παραδοσιακό πασχαλινό φαγητό είναι ο Λαμπριάτης που είναι αρνί ή κατσίκι γεμιστό με αυγά, τυρί και διάφορα μυρωδικά που ψήνεται σε παραδοσιακό φούρνο με ξύλα, όπως επιβάλλει η διαδικασία παρασκευής του.

Μάσκουλα

Αξιοσημείωτο και πολύ φημισμένο είναι και το έθιμο στο χωριό Στενιές, που λαμβάνει μέρος το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα κατά τη Δεύτερη Ανάσταση και συγκεντρώνεται κόσμος από όλο το νησί για να το παρακολουθήσει. Πρόκειται για τα λεγόμενα Μάσκουλα, όπου οι νέοι τοποθετούν σιδερένιους σωλήνες στο χώμα, τους γεμίζουν με πυρίτιδα και τους πυροδοτούν κατά τη περιφορά των εικόνων της Ανάστασης.

Πηγές

http://www.viladora.gr/greece/village_SteniesGR.htm http://androssimera.blogspot.gr/2013/04/blog-post_6.html http://androslocation.com/andros-stenies-fabrika/ http://www.golden-greece.gr/politismos/mpisti_andros.html Αρχειοθετήθηκε 2011-10-13 στο Wayback Machine. http://www.steniotes.gr/ http://visit.andros.gr/easter2013/ http://androssimera.blogspot.gr/search/label/%CE%9A%CE%9F%CE%99%CE%9D%CE%A9%CE%9D%CE%99%CE%91