Πληροφορίες
Η Μουτσούνα Νάξου είναι παραλιακός οικισμός και ανοικτός σχετικά όρμος, στα ανατολικά παράλια της Νάξου, με περιορισμένες λιμενικές εγκαταστάσεις. Αποτελούσε μέχρι αρχές της δεκαετίας του 80 κυρίως εμπορικό όρμο εξαγωγής σμύριδας. Στη Μουτσούνα καταλήγει το εναέριο σύστημα μεταφοράς σμύριδας ο «εναέριος» όπως λέγεται τοπικά, από τα σημεία εξόρυξης όπου και το μετάλλευμα ζυγίζεται και στη συνέχεια φορτώνεται προς εξαγωγή σε φορτηγά πλοία που προσεγγίζουν εκεί. Διοικητικά ανήκει στην Απείρανθο με την οποία και συνδέεται με ασφαλτοστρωμένο δρόμο κλίσης που χρήζει προσοχής. Το 1960 αριθμούσε 65 κατοίκους. Στη τελευταία απογραφή αριθμεί 84 κατοίκους.
Το επίνειο τ' Απεράθου.
Η Μουτσούνα είναι συνδεδεμένη με την ιστορία του σμυριγλιού στον 20ο αιώνα. Το λιμάνι της ήταν το κέντρο φόρτωσης του σμυριγλιού, σε εποχές, ιδιαίτερα μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε το σμυρίγλι ήταν ένα βασικό εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας. Στη διαδρομή από τ' Απεράθου προς τη Μουτσούνα,-12 χιλιόμετρα- έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την πορεία του «Εναέριου», του εναέριου σιδηρόδρομου, που μετέφερε το σμυρίγλι από τις στοές της εξόρυξης του, μέσα στα βουνά, μέχρι τη σκάλα φόρτωσης στο λιμάνι της Μουτσούνας. Ο εναέριος σιδηρόδρομος των σμυριδωρυχείων της Νάξου συγκαταλέγεται ανάμεσα στα κορυφαία βιομηχανικά μνημεία της Ελλάδας. Σήμερα, η Μουτσούνα είναι κυρίως ένας τουριστικός προορισμός, ο οποίος μπορεί ν΄ αποτελέσει και το κέντρο για περαιτέρω εξερεύνηση των Ανατολικών και Νότιο-ανατολικών ακτών της Νάξου, με τις πανέμορφες και σχετικά παρθένες ακόμα ακρογιαλιές και το μαγευτικό τοπίο, που συνδυάζει τα βουνά, τη θάλασσα και απέναντι, τις αναδυόμενες Μικρές Κυκλάδες. Το χειμώνα στη Μουτσούνα οι μόνιμοι κάτοικοι είναι περίπου είκοσι οικογένειες -μερικοί είναι συνταξιούχοι αλλά και Δημόσιοι υπάλληλοι-που ασχολούνται με τη γεωργία, την αλιεία και την κτηνοτροφία. Στην παραλία Αϊ-Γιάννης λειτουργεί το πολύ γραφικό καφέ-ουζερί "Η Σκάλα" του Κουνετονικόλα αλλά και δύο καλές ταβέρνες με νόστιμους, οικονομικούς μεζέδες, ιδανικα για ρομαντικές και ειδυλλιακές εξορμήσεις. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για την ημέρα των Φώτων κατά την οποία αγιάζονται τα ύδατα από τον παπα-Μιχάλη Οικονόμου. Ακολουθεί κέρασμα από το Σύλλογο "τα Φανάρια" με ρακή, κρασί, μυζήθρες, ελιές ζαμπόνι και σπιτικά γλυκά.Το 2017 ιδρύθηκε και λειτουργεί με αξιόλογη δραστηριότητα ο σύλλογος Μουτσούνας "Τα Καπόνια". Στη Μουστούνα υπάρχουν αρκετά τουριστικά καταλύματα στα οποία ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τις διακοπές του καθώς και καταστήματα για φαγητό (Ασφαλώς και θα βρούμε φρέσκο ψάρι), καφέ δίπλα στο κύμα, ενώ η συγκοινωνία με το ΚΤΕΛ είναι αρκετά ικανοποιητική και η σύνδεση με την υπόλοιπη Νάξο συχνή. Απο τη Μουτσούνα και λίγο μετά τα Λιγαρίδια υπάρχει χωματόδρομος μέτριος ο οποίος μας οδηγεί μέσω Δανακού απο κοντινότερο δρόμο προς το κέντριο του νησιού και απο εκεί στην Πόλη της Νάξου. Από Μουτσούνα και με σύγχρονο ασφαλτοστρωμένο δρόμο 20 χιλιομέτρων οδηγούμαστε σε δεκάδες φυσικά λιμανάκια με πεντακάθαρα νερά που καλύπτουν όλα τα γούστα απο ερημιές μέχρι πολυσύχναστες αμμουδερές παραλίες. Μια συμβουλή: Να έχετε φουλ βενζίνη και τη φωτογραφική σας μηχανή έτοιμη! Οι κυριότερες περιοχές είναι: Λιγαρίδια-Κανάκης η ψιλλή άμμο -Κλειδός-Βόλακας και καταλήγουμε στο γραφικό και απάνεμο όρμο του Πανέρμου από τα πλέον απάνεμα φυσικά λιμανάκια της Νάξου και ίσως των Κυκλάδων. Πάντως και ανάμεσα στις περιοχές αυτές θα συναντήγσουμε και άλλα μικρά και πολλές φορές απόκρυφα λιμανάκια αν είμαστε ιδιαίτερα παρατηρητικοί και υπομονευτικοί περιηγητές. Παντού τους καλοκαιρινούς μήνες θα συναντήσουμε κατά μήκος της διαδρομής δωμάτια προς ενοικίαση τα οποία προσφέρουν και φαγητό με θέα τα διαμάντια των μικρών Κυκλάδων και την Ανατολή του ήλιου με ήχους απο ζώα στα αγροκτήματα και την αυγή το ξύπνημα απο τους πετεινούς.
Πληθυσμιακή εξέλιξη
Διοικητικές μεταβολές
Το 1907, στην απογραφή ο οικισμός αναγνωρίζεται και προσαρτάται στο δήμο Απειράνθου. Το 1912, καταργείται ο δήμος Απειράνθου και δημιουργείται η κοινότητα Απειράνθου. Η Μουτσούνα προσαρτάται στην κοινότητα Απειράνθου. Το 1997, με την εφαρμογή του προγράμματος Καποδίστριας (νόμος 2539/97), ο οικισμός προσαρτάται στο νεοσύστατο δήμο Δρυμαλίας. Συγκεκριμένα, με το πρόγραμμα Καποδίστριας υπαγόταν στο Δημοτικό Διαμέρισμα Απεράθου, του Δήμου Δρυμαλίας, του νομού Κυκλάδων, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Νήσων Αιγαίου Πελάγους. Το 2010, με την εφαρμογή του προγραμματος Καλλικράτης (νόμος 3852/2010), καταργείται ο δήμος Δρυμαλίας και ο οικισμός προσαρτάται στο νεοσύστατο δήμο Νάξου & Μικρών Κυκλάδων. Σήμερα, μετά τη τελευταία μεταβολή του 2010 (πρόγραμμα Καλλικράτης), αποτελεί μαζί με τους οικισμούς Αζάλα ( 29 κ.), Απέραθο ( 722 κ.), Κανάκι ( 14 κ.), Κλειδώ ( 24 κ.), Λυγαρίδια ( 23 κ.) και Πάνερμο ( 8 κ.) τη δημοτική κοινότητα Απεράθου ( 904 κ.). Η δ.κ. Απεράθου υπάγεται στη δημοτική ενότητα Δρυμαλίας, του δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, της περιφερειακής ενότητας Νάξου (του πρώην νομού Κυκλάδων), στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.
