Πληροφορίες
Τα Κατάπολα είναι το κύριο λιμάνι της Αμοργού. Τα Κατάπολα έχουν χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός οικισμός, με παραδοσιακή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, τα Κατάπολα έχουν 134 κατοίκους. Τα Κατάπολα βρίσκονται στο βάθος ενός κόλπου, ο οποίος σχηματίζει ένα φυσικό λιμάνι. Στην αρχαιότητα στο λόφο νότια των Καταπόλων βρισκόταν η Αρχαία Μινώα, μια από τις τρεις πόλεις της αρχαίας Αμοργού. Τα Κατάπολα διαθέτουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες.
Ιστορία
Ο κόλπος όπου βρίσκονται τα Κατάπολα φαίνεται σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κατοίκηση του νησιού και στην πολιτιστική του ακμή από την Ύστερη Εποχή του Λίθου στο τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ. και ύστερα, ιδίως στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, την 3η χιλιετία π.Χ. Στο λόφο νότια από τα Κατάπολα υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από τη 4η χιλιετία π.Χ., αλλά στα μυκηναϊκά χρόνια οι κάτοικοι μετακινήθηκαν στο Ξυλοκερατίδι. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης σε αυτή την περιοχή χρονολογούνται από την 2η χιλιετία π.Χ., καθώς στο Ξυλοκερατίδι έχουν βρεθεί λαξευμένοι στο βράχο τάφοι, ενώ ύστερα από ανασκαφές εντοπίστηκαν κατάλοιπα οικισμού της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.
Στις αρχές των ιστορικών χρόνων άρχισε να κατοικείται ξανά ο λόφος νότια των Καταπόλων, αποτελώντας το πυρήνα της αρχαίας Μινώας. Το όνομα της πόλης πιθανότατα προέρχεται από τη λατρεία του μυθικού βασιλιά Μίνωα. Σύμφωνα με την παράδοση ο εποικισμός έγινε από Ίωνες τον 11ο αιώνα π.Χ. Η κατοίκηση στην πόλη ήταν συνεχής. Τον 8ο αιώνα π.Χ. κατασκευάστηκε ένα τείχος από την ακρόπολη στην κορυφή του λόφου μέχρι το λιμάνι των Κατάπολων για την οχύρωση της πόλης. Η πόλη συνέχισε να κατοικείται συνεχώς κατά τους αρχαϊκούς και τους κλασσικούς χρόνους όμως έχουν ανακαλυφθεί πολύ λίγα κατάλοιπα του οικισμού. Κτίρια που σώζονται από τους ελληνιστικούς χρόνους είναι το Γυμνάσιο και ένας μαρμάρινος ναός με ένα ιστάμενο άγαλμα, μάλλον του Απόλλωνα. Οι κάτοικοι μετακινήθηκαν σταδιακά προς την Κάτω Πόλη και το λιμάνι κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους. Από τη Ρωμαϊκή περίοδο, σώζονται τα Θολάρια, τα οποία ήταν τάφοι, ενώ οικιστικά κατάλοιπα βρίσκονται στα Κατάπολα και τους γύρω αγρούς. Περισσότερα κατάλοιπα σώζονται από την Παλαιοχριστιανική περίοδο, όπως μέλη μιας βασιλικής η οποία είχε κτιστεί στη θέση ενός αρχαιοελληνικού ναού, όπως κίονες, κιονόκρανα και βάσεις αγαλμάτων, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της Παναγιάς την Καταπολιανής. Από εκείνη την περίοδο διατηρούνται μέχρι σήμερα εκκλησάκια, όπως το εκκλησάκι του Ευαγγελισμού, στο όποιο σώζονται τοιχογραφίες της εποχής της Εικονομαχίας. Όμως παράλιοι οικισμοί εγκαταλείφθηκαν λόγω των αναταραχών τον 7ο-9ο αιώνα μ.Χ. και οι κάτοικοί τους εγκαταστάθηκαν στην ενδοχώρα. Ο σύγχρονος οικισμός δημιουργήθηκε μετά την ένταξη της Αμοργού στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα και από τότε αναπτύσσεται συνεχώς. Τα Κατάπολα εντάχθηκαν στο δήμο Αμοργού το 1897 και αποτέλεσε έδρα της κοινότητας Καταπόλων Αμοργού από το 1912 μέχρι το 1997, όταν εντάχθηκαν ξανά στο δήμο Αμοργού.
Γεωγραφία
Τα Κατάπολα βρίσκονται περίπου στο κέντρο του νησιού, στο βάθος ενός κλειστού κόλπου, ο οποίος σχηματίζει ένα προστατευμένο από τους ανέμους λιμάνι. Τα Κατάπολα βρίσκονται στη νότια του κόλπου, ενώ στα βόρεια βρίσκεται το Ξυλοκερατίδι (156 κ.) και ανάμεσά τους βρίσκεται το Ραχίδι (172 κ.). Το λιμάνι είναι περιβάλλεται από λόφους ενώ διαθέτει και εύφορο κάμπο. Στο κόλπο βρίσκονται επίσης οι όρμοι Κατ' Ακρωτήρι και Άγιος Παντελεήμων-Μαλτέζι. Πίσω από τα Κατάπολα βρίσκεται ένας λόφος ύψους 255 μέτρων, πάνω στον οποίο βρισκόταν η ακρόπολη της Αρχαίας Μινώας. Παραλίες κοντά στα Κατάπολα είναι η ομώνυμη παραλία και η παραλία Φοίνικες. Τα Κατάπολα βρίσκονται 5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Χώρας Αμοργού.
