Η Δονούσα γνωστή και ως Δενούσα, η Δόνουσα των αρχαίων, η Stenosa ή Spinosa των ξένων ναυτικών του ΙΘ΄αι. (Luigi Lamberti: Portolano del Mare Mediterraneo, Livorno 1856 τομ.ΙΙ σ.286) μαζί με την Αμοργό αποτελούν τα ανατολικότερα νησιά των Κυκλάδων.

Γενικά

Η Δονούσα απέχει 14 ναυτικά μίλια από το λιμάνι της Αμοργού (Αιγιάλη) και 4 ν.μ. βορειοανατολικά από τις νησίδες Μακάρες περί το μέσον και ανατολικά της Νάξου και 8 ναυτικά μίλια από Νάξο. Η έκτασή της είναι 13,652 τ.χλμ., λοφώδης και πετρώδης (μεγίστης διαμέτρου 3 μίλια) με μέγιστο υψόμετρο 385 μέτρα και με 167 μόνιμους κατοίκους κατά την απογραφή του 2011. Περιβάλλεται από πολλούς σκοπέλους πλην όμως έχει καθαρό δίαυλο εισόδου στο λιμάνι που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό όρμο, από τη πλευρά των Μακάρων νήσων. Απαιτείται προσοχή από τους προσεγγίζοντες ιδίως τις ανατολικές ακτές ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο Συλλόγου Επαγγελματιών του νησιού, η Δονούσα είναι «καθαρή» από πλαστικό από το 2019, πρώτη από όλα τα νησιά του Αιγαίου.

Ακτογραφία

Η Δονούσα έχει πολλά ακρωτήρια και όρμους όπως ο όρμος Ρούσα που βρίσκεται βόρειο-βορειοδυτικά μεταξύ της Άκρας Καλότα, του βορειότερου άκρου της νήσου και της Άκρας Μοσχονάρι (του βορειοδυτικού άκρου). Σε απόσταση περίπου 1,75 μίλια νοτιο-νοτιοανατολικά της βόρειας πλευράς βρίσκεται η βραχονησίδα «Σκυλονήσι» ή «Τρίγωνο», που περιβάλλεται νοτιοδυτικά από πολλούς βράχους, μπροστά από τον μόνο ανατολικό όρμο της Δονούσας. Μεταξύ της Άκρας Καλότα και της Άκρας Άσπρον (βορειοδυτικότερου άκρου της νήσου) υφίσταται ο μεγαλύτερος όρμος της νήσου υπήνεμος μόνο για νότιους ανέμους, όπου στα βόρεια του βρίσκεται μεγάλη συστάδα σκοπέλων. Ν.ΝΑ. της Άκρας Άσπρο και σε απόσταση 2,5 μιλίων βρίσκονται οι δύο όρμοι, Σταυρού και Δένδρου όπου και υφίσταται αμμώδης παραλία. Η Άκρα Γλάρος αποτελεί το νοτιότερο άκρο της νήσου. Σε απόσταση 1,25 μίλια νοτιότερα του όρμου Δένδρο, σχηματίζεται ο νοτιότερος όρμος «Πειρατής» και αμέσως μετά ο όρμος «Μάταιο» (νοτιοανατολικά).

Διοίκηση

Η Δονούσα διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων. Οι κάτοικοί της, λίγες ποιμενικές οικογένειες, ήταν 235 το 1928, 250 το 1946 ενώ το 2001 μειώθηκαν στους 163. Τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει η τουριστική ανάπτυξη του νησιού που συνδέεται με τη Νάξο και την Αμοργό καθημερινά με τοπικά τουριστικά σκάφη.

Ιστορία

Αρχαιότητα

Η Δονούσα ακριβώς λόγω της θέσης της, υπήρξε κατά καιρούς αναπόφευκτος σταθμός σε ποικίλα θαλάσσια περάσματα: ο Βιργίλιος την αναφέρει στην πορεία του Αινεία από την Τροία στην Ιταλία, ενώ ταξιδιώτες του 18ου και 19ου αι., πλέοντας από τη Νάξο στην Πάτμο ή αντίστροφα, περνούσαν από αυτήν. Σύμφωνα με τον μύθο ο Διόνυσος έκρυψε στο νησί την Αριάδνη για να μην την βρει ο Θησέας, υπάρχουν ίχνη κατοίκησης την εποχή που είχε ακμάσει ο πρώιμος Κυκλαδικός πολιτισμός (3000 π.Χ.). Αυτός ο βράχος είχε περισσότερους από έναν πρωτοκυκλαδικούς οικισμούς. Επάνω από τα ερείπια ενός από αυτούς, στην προστατευμένη από τον βοριά νοτιοανατολική πλευρά της, σ' ένα απόκρημνο ακρωτήρι με βαθύ αγκυροβόλι, το «Βαθύ Λιμενάρι», ανασκάφηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά βραχύβια, οχυρωμένη εγκατάσταση που χρονολογείται ανάμεσα στον 9ο και τον 8ο αι.π.Χ.. τα δωδεκανησιακά στοιχεία της κεραμικής, εκτός από τα κυκλαδικά-ναξιακά, μαρτυρούν ότι ο οικισμός αυτός ήταν ένας εμπορικός σταθμός σε ένα θαλάσσιο δρόμο, ο οποίος ένωνε την Αττική και την Εύβοια με το ανατολικό Αιγαίο. Στον 1ο αι.π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος παραχώρησε το νησί στους Ρόδιους, ενώ στους αυτοκρατορικούς χρόνους υπήρξε τόπος εξορίας. Τον μεσαίωνα η Δονούσα έγινε κέντρο πειρατών, την εποχή εκείνη κυβερνήθηκε από την Δημοκρατία της Βενετίας και την Οθωμανική αυτοκρατορία.

Νεότερα χρόνια

Θα καταστεί γνωστή στα ελληνικά πολιτικά δρώμενα εκ του γεγονότος ότι οι κάτοικοί της έμαθαν την έξωση του Βασιλιά Όθωνα 14 χρόνια αργότερα, όταν επισκέφθηκε το νησί ο Γεώργιος ο Α΄. Αργότερα έγινε γνωστή και στην Ιστορία του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου λόγω της «ανθράκευσης» δηλαδή του εφοδιασμού με κάρβουνο του Γερμανικού καταδρομικού Γκαίμπεν αποκρυπτόμενο πίσω από το ακρωτήριο Άσπρο, διαφεύγοντας έτσι των Αγγλικών και Γαλλικών πολεμικών πλοίων. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Δονούσα έγινε γνωστή από το ναυάγιο του πολεμικού πλοίου «Ωρίων», συντρίμμια του οποίου υπάρχουν μέχρι και σήμερα στον βυθό της παραλίας του Κέδρου. Στις 23 Σεπτεμβρίου 1944, το επιταγμένο πλοίο από τους Γερμανούς «Ωρίων», βυθίστηκε στον Κέδρο ύστερα από διαδοχικές αεροπορικές επιθέσεις της Βασιλικής Πολεμική Αεροπορίας (RAF). Στις αρχές της δεκαετίας του ΄50, το κουφάρι του πλοίου, διαλύθηκε και πουλήθηκε ως σκραπ από τον Οργανισμό Ανέλκυσης Ναυαγίων (Ο.Α.Ν.).

Πληθυσμός

Κάτοικοι

Η Δονούσα έχει ένα δημοτικό σχολείο, ένα γυμνάσιο με λυκειακές τάξεις, μία εκκλησία, ένα λιμάνι προσέγγισης σκαφών και μία πλατεία.

Εκκλησιαστικά

Σήμερα η Δονούσα υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολις Θήρας, Αμοργού και Νήσων και ειδικότερα στην αρχιερατική περιφέρεια Αμοργού.

Σημειώσεις

Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τη Δονούσα παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός 2ος τόμος και ιδιαίτερα ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-34, που αποτελεί τον λιμενοδείκτη του λιμένα της, καθώς και ο ΧΕΕ-423 που καλύπτει όλες τις ΝΑ Κυκλάδες.

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

«Δονούσα: Ηδονούσα». Ειδικό αφιέρωμα περιοδικού Γεωτρόπιο τεύχος 72 σ. 38-48 (Αύγ. 2001) Όλγα Φιλανιώτου, Μικρές Κυκλάδες-Δονούσα, στο Βλαχόπουλος Ανδρέας (επιμ.), Αρχαιολογία-νησιά του Αιγαίου, εκδ.Μέλισσα, Αθήνα, 2005, σελ. 286-287

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Donoussa.gr Πληροφορίες για τη Δονούσα