Η Βλάστη (παλαιότερες ονομασίες: Μπλάτσι ή Βλάτσι, Μπλάτζι (1830), Μπλάτζη (1858), Βλάτζη (1860) και Βλάτση, αλλά πιθανότατα και Βλάττη σε υψομετρο 1.200 μ.) είναι ορεινό χωριό του νομού Κοζάνης. Υπήρξε ένα από τα σημαντικά προπύργια του Ελληνισμού κι ένα από τα μεγαλύτερα κεφαλοχώρια της Δυτικής Μακεδονίας.

Τοποθεσία

Η Βλάστη βρίσκεται περίπου 24 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Πτολεμαΐδας. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 1.180 μέτρων, ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Ασκίου (Σινιάτσικου) και του Μουρικίου.

Ιστορία

Υπάρχουν ενδείξεις ότι ήδη από τη βυζαντινή περίοδο στην τοποθεσία που στις μέρες μας βρίσκεται το χωριό της Βλάστης προϋπήρχε κάποιος οικισμός. Η ανάπτυξη της ξεκινά τον 15ο αιώνα, όταν μετά την εγκατάσταση Τούρκων Κονιάρων στην κοιλάδα των Καϊλαρίων (Πτολεμαΐδας) οι χριστιανικοί πληθυσμοί που ζούσαν εκεί αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στα ορεινά τμήματα της περιοχής, καθώς αυτά ήταν περισσότερο απρόσιτα στους κατακτητές. Σπουδαία ήταν η συμμετοχή των Βλαστιωτών στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από την περίοδο της Οθωμανοκρατίας διασώζεται η παράδοση του μαρτυρίου του νεομάρτυρα Μάρκου. Για τη τιμή του νεομάρτυρα και τη διάσωση στην τοπική μνήμη του ονόματός του χωρίς να εγερθούν αντιδράσεις από τους Οθωμανούς, οι κάτοικοι αφιέρωσαν τον κεντρικό ναό της Βλάστης στον Ευαγγελιστή Μάρκο. Σημείο-σταθμό στην ανάπτυξη της Βλάστης αποτελούν τα τέλη του 18ου αιώνα. Μετά τα Ορλωφικά (1770) και τη λεηλασία της Μοσχόπολης η οποία μέχρι τότε αποτελούσε ανθηρό κέντρο της περιοχής, ένας μεγάλος αριθμός Βορειοηπειρωτών Βλάχων προσφύγων συγκεντρώνεται στο χωριό της Βλάστης. Η ενδυνάμωση του ντόπιου πληθυσμού είχε ως αποτέλεσμα μία σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη και την πρόοδο του οικισμού. Στοιχείο ιστορικής συνέχειας αποτελεί η μεταφορά ξυλόγλυπτου τέμπλου από τους πρόσφυγες της Μοσχόπολης στην νέα τους πατρίδα - τη Βλάστη- και η τοποθέτησή του στον Ναό Αγίου Νικολάου. Λόγω της μορφολογίας του εδάφους (ορεινά εδάφη και πλούσια λιβάδια), οι κάτοικοι της Βλάστης ασχολήθηκαν κυρίως με την κτηνοτροφία. Παράλληλα, ανέπτυξαν και επαγγέλματα σχετικά με την κτηνοτροφία, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της τυροκομίας, της υφαντουργίας και του εμπορίου. Επίσης, αρκετοί κάτοικοι έγιναν ξυλουργοί, κτίστες, αρχιτέκτονες, ζωγράφοι, χρυσοχόοι, ραφτάδες κ.α. Έτσι, μέχρι το 19ο αιώνα ο κάποτε οικισμός της Βλάστης έχει μετατραπεί σε μία σημαντική κωμόπολη: ο πληθυσμός της εκείνη την περίοδο έχει ξεπεράσει τους έξι χιλιάδες κατοίκους. Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, σπουδαίο ρόλο έπαιξαν οι Βλαστιώτες οπλαρχηγοί Ιωάννης Φαρμάκης, και Δημήτριος Καραμήτσος. Η ακμή της Βλάστης διαρκεί μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Οι σημαντικές εξελίξεις της εποχής (Μακεδονικός Αγώνας, Βαλκανικοί Πόλεμοι και Α' Παγκόσμιος Πόλεμος) είχαν σαφείς αρνητικές επιπτώσεις στην πορεία του χωριού. Η σταδιακή μείωση του πληθυσμού ολοκληρώνεται στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς το χωριό καίγεται από τους Γερμανούς κατακτητές. Στα χρόνια του αιματηρού εμφυλίου πολέμου, η Βλάστη εγκαταλείπεται πλήρως από τους κατοίκους της. Με το τέλος του εμφυλίου πολέμου, περίπου οκτακόσιοι κάτοικοι επέστρεψαν στο χωριό. Στη συνέχεια όμως, ακολουθώντας το ρεύμα αστυφιλίας των επόμενων δεκαετιών, οι περισσότεροι κάτοικοι αναζήτησαν καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης και διαβίωσης στα αστικά κέντρα. έτσι, στις μέρες μας οι μόνιμοι κάτοικοι της Βλάστης δεν ξεπερνούν, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, τους εκατό.

Εκδηλώσεις

Η 'ζωντανή' πλευρά του χωριού είναι η καλοκαιρινή. Η συγκέντρωση των Βλατσιωτών στο χωριό, καθώς και η φυσική ομορφιά της περιοχής, ευνοούν την πραγματοποίηση ποικίλων πολιτιστικών εκδηλώσεων. Μεταξύ αυτών είναι και οι Γιορτές της Γης, ένα οικολογικό και πολιτιστικό φεστιβάλ που λαμβάνει χώρα στις αρχές κάθε Ιουλίου, με σημείο αφετηρίας το 2001. Οι Γιορτές της Γης διοργανώνονται από την Κοινότητα Βλάστης και την Εταιρεία Περιβαλλοντικής Έρευνας και Ενημέρωσης OΙΚOΤOΠΙΑ. Επίσης, με ξεχωριστή λαμπρότητα γιορτάζεται κάθε Δεκαπενταύγουστο το πανηγύρι της Παναγίας. Το πανηγύρι διαρκεί τρεις μέρες. Κατά τη διάρκεια του πανηγυριού χορεύεται ο Τρανός Χορός, ο οποίος από το 2022 αποτελεί άυλη παγκόσμια κληρονομιά. Ο χορός έχει αργό ρυθμό και χορεύεται σε μεγάλο κύκλο με τους χορευτές να κρατούν τα χέρια και να τραγουδούν α καπέλα.

Προσωπικότητες

Αθανάσιος Γκίμου, μέλος της Φιλικής Εταιρείας Ιωάννης Φαρμάκης (1772 - 1821), φιλικός, οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Δημήτριος Καραμήτσος, οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 βαρώνος Κωνσταντίνος Βέλλιος (1772 - 1838), εθνικός ευεργέτης Κωνσταντίνος Δόσιος (1810 - 1871), νομικός, πολιτικός, υπουργός το 1863 Στέργιος Δούμπας (1794 - 1870), εθνικός ευεργέτης Δημήτριος Μουσίκος, εθνικός ευεργέτης Αριστείδης Δόσιος (1844 - 1881), οικονομολόγος, συγγραφέας, τραπεζίτης Γεώργιος Βρανάκης (1845-1880), εθνικός ευεργέτης Αντώνιος Κεραμόπουλος (1870 - 1960), αρχαιολόγος, ακαδημαϊκός Χρήστος Αργυράκος (καπετάν Μουρίκης) (1876 - 1907), οπλαρχηγός μακεδονομάχος Ιωάννης Μπερεκετλής (καπετάν Βλαχάβας), οπλαρχηγός μακεδονομάχος Ηλίας Κούντουρας, (καπετάν Φαρμάκης) (1882- 1908), οπλαρχηγός μακεδονομάχος Στέργιος Κούντουρας, (1888- 1943), οπλαρχηγός μακεδονομάχος Ιωάννης Μπουμπάρας (; - 1905), οπλαρχηγός μακεδονομάχος Χριστόδουλος Γαλάνος (1880-1957), κτηματίας από την Τανγκανίκα, εθνικός-οικουμενικός ευεργέτης

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ιστοσ. oikotopia.gr, Γιορτές της Γης Βλάστη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) Κολιάντα στη Βλάστη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)