Πληροφορίες
Το Παλαιό Γυναικόκαστρο βρίσκεται 15 χλμ. ΝΔ από το Κιλκίς, 45 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και 19 χλμ. από το Πολύκαστρο και ανήκει στο Δήμο του Κιλκίς. Το Παλαιό Γυναικόκαστρο συνδέεται με ασφαλτοστρωμένο δρόμο και έχει τακτική συγκοινωνία με το Κιλκίς και τη Θεσσαλονίκη.Το 1922 ο πληθυσμός ήταν 2.000 κάτοικοι ενώ σήμερα δεν υπερβαίνουν τους 1.000, εκ των οποίων μόλις οι 500 είναι μόνιμοι κάτοικοι. Ο υπόλοιπος πληθυσμός μετανάστευσε σταδιακά στο Κιλκίς, στη Θεσσαλονίκη ή στη Γερμανία. Η κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
Ιστορία
Το Παλαιό Γυναικόκαστρο είναι χτισμένο στα θεμέλια του Γυναικοκάστρου. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, με συνέχεια από την εποχή του Βυζαντίου. Στα μέσα του 15ου αιώνα, γύρω στο 1450 είχε 20 οικίες χριστιανών και 31 οικίες μουσουλμάνων. Οι Έλληνες κατοικούσαν στο χωριό, έως το 1907. Η Ελληνική συνοικία ήταν στο "Καραούλι". Το 1907 οι Έλληνες έφυγαν λόγω των Βουλγαρικών βιαιοτήτων. Πολλοί εγκαταστάθηκαν στο Ζευγολατειό Κορινθίας, όπως η οικογένεια του Ιωάννη Παπαϊωάννου. Οι σημερινοί κάτοικοι είναι κυρίως Πόντιοι και Καυκάσιοι, πρόσφυγες του προέρχονται από τα χωριά του Καρς του Πόντου και μάλιστα από το Πεπερέκ και το Τοροσκώφ της περιοχής Αρνταχάν στα οποία κατοίκησαν μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-78 μετακινηθέντες από χωριά της περιοχής Αργυρούπολης του Πόντου. Υπάρχει και ένα μικρό ποσοστό Σαρακατσαναίων. Δώδεκα οικογένειες από το Πέπερεκ ήρθαν στην Ελλάδα το 1913 με πλοίο και βγήκαν στην Καβάλα. Το 1914 ήρθαν άλλες 40 οικογένειες από τις Σέρρες. Πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αναγκάστηκαν να γυρίσουν πίσω και αποβιβάστηκαν στο Μπατούμι. Στην τελευταία όμως φάση του ταξιδιού τους, τους χτύπησαν δυο τούρκικα πολεμικά και αναγκάστηκαν να αποβιβαστούν στο Τουαπσέ της Ρωσίας το φθινόπωρο του 1914. Οι περιπέτειες τους που είχαν αρχίσει εδώ και πολλά χρόνια θα τελείωναν μόλις το 1922 με τη Μικρασιατική Καταστροφή σε ελληνικό έδαφος. Στην Ελλάδα επέστρεψαν το 1922 στο Καραμπουρνάκι της Καλαμαριάς και εν συνεχεία εγκαταστάθηκαν στο Αβρετ-χισάρ (στην τουρκική Avret - Hisar (Κάστρο των Συζύγων/ Γυναικών), όπως λεγόταν τότε το Παλαιό Γυναικόκαστρο. Με την εγκατάσταση τους ξεκίνησε και ο εγκλιματισμός στη νέα πατρίδα.
Κάστρο
Το Π. Γυναικόκαστρο είναι γνωστό χάρη στα ερείπια του κάστρου του. Ισχυρός προμαχώνας της Θεσσαλονίκης που απέχει 45 χλμ. βόρεια αυτής, εποπτεύει την περιοχή μεταξύ των ποταμών Γαλλικού και Αξιού. Το φρούριο υψώνεται σε φυσικό απόκρημνο λόφο, σε υψόμετρο 200 [μέτρων και έχει έκταση περίπου 25 στρεμμάτων, που περικλείονται από λιθόκτιστα τείχη. Στην κορυφή του κάστρου υπάρχει ο πύργος και πάνω στα τείχη φαίνονται ακόμα οι θέσεις αμύνης. Στο δυτικό τμήμα και εντός των τειχών υπάρχει πηγάδι με διάμετρο 2 μέτρων και βάθος 28 μέτρων. Μέρος του πηγαδιού φαίνεται να είναι καλυμμένο από μπάζα, εκτιμώντας πως το πραγματικό του βάθος φτάνει τα 70 μέτρα, σύμφωνα με πληροφορίες των κατοίκων. Σύμφωνα με αυτές επίσης, εικάζεται πως κατά το 1922 υπήρχε ξύλινο πάτωμα στο βάθος του, ενώ κατ' άλλους λέγεται πως απ' το βυθό του πηγαδιού υπήρχε στοά εξόδου, η οποία κατέληγε σε παρακείμενο ποταμό. Η σημερινή εκδοχή της ύπαρξης της στοάς προς τα έξω, εξηγείται στο οτι πιθανόν δια της στοάς αυτής, οι κατοικούντες εντός των τειχών προμηθεύονταν πόσιμο νερό κατά τις περιόδους πολιορκίας του κάστρου. Ο φυσικός αυτός απόκρημνος βράχος, λόγω της μορφολογίας του και από τις ανασκαφές που έγιναν στο ανατολικό τμήμα αυτού, είχε κατοικηθεί και προχριστιανικά (1100 π.Χ. - εποχή του σιδήρου). Στο τμήμα αυτό έχουν βρεθεί προχριστιανικοί τάφοι με διευθύνσεις προς το νότο, που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη οικισμών τα τελευταία τρεις χιλιάδες χρόνια. Το βυζαντινό κάστρο ιδρύθηκε από τον Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ' τον Παλαιολόγο, το 1328-1341 για την άμυνα και προστασία των οικισμών της περιοχής από τις βαρβαρικές επιδρομές. Ήταν ισχυρότατο φρούριο και διέμεναν εκεί βυζαντινοί αξιωματούχοι. Είναι επίσης γνωστό από τους δυναστικούς αγώνες του Ιωάννη Καντακουζηνού και των εμφυλίων πολέμων του 1341. Σ' αυτό κατέφυγε το καλοκαίρι του 1342 ο Διοικητής της Θεσσαλονίκης, πρωτοστράτωρ Θεόδωρος Συναδηνός, με χίλιους αριστοκράτες, όταν κινδύνεψαν από τη λαϊκή εξέγερση των Ζηλωτών, καθώς επίσης και ο Καντακουζηνός με τους στρατιώτες του. Κατά το 1384 ο Γαζή Εβρενός, κυρίευσε μετά τις Σέρρες, τη Δράμα, το Μοναστήρι, το Γυναικόκαστρο και το Κάστρο του Αγίου Βασιλείου, το οποίο και κατέστρεψε.
Γυναικοκάστρεια
Τα "Γυναικοκάστρεια" λαμβάνουν χώρα ετήσια το πρώτο Σαββατοκύριακο τον Αύγουστο στον υπαίθριο χώρο "Πλατάνια" κάτω από τη θέα του Κάστρου, το οποίο τις ημέρες αυτές φωτίζεται. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων συνήθως περιλαμβάνει παιδικά προγράμματα (κλόουν, ξυλοπόδαρους, ζογκλέρ κλπ.), παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια από τον Πόντο, την Κρήτη, τη Μακεδονία και τη Θράκη, προσφορά ποντιακών παραδοσιακών εδεσμάτων και αναβίωση παραδοσιακών εθίμων (Ποντιακός Γάμος κλπ.).
Πρόσωπα
Άγιος Ιωάννης ο Νάννος
Βιβλιογραφία
Κιλκίς 1984, εκδ. Μαχητής, Θεσσαλονίκη 1984. Κιλκισιακό Ημερολόγιο. 24α Γυναικοκάστρεια, Ενημ. έκδ. Δήμου Κιλκίς. Κιλκίς 2004. Πολιτιστικές εκδηλώσεις
