Το Ηλιόλουστο είναι οικισμός στην Κεντρική Μακεδονία και την Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς.

Γενικά στοιχεία

To Ηλιόλουστο βρίσκεται προς τα σύνορα της Ελλάδας με τη Βόρεια Μακεδονία, νότια της λίμνης Δοϊράνης, στις όχθες του χείμαρρου Αγιάκι σε υψόμετρο 80 μέτρων. Απέχει περίπου 26 χλμ. Β.-ΒΔ. από το Κιλκίς και 22 χλμ. Ν. από το συνοριακό Τελωνείο Δοϊράνης. Αναφέρεται επίσημα το 1919, μετά την απελευθέρωση, με την παλιά του ονομασία από την τουρκοκρατία ως Μελάφτσα να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Αρμουτσή (σημερινή Μεγάλη Βρύση) ενώ μετονομάστηκε σε Ηλιόλουστο το 1927. Σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι, αποτελεί κοινότητα που ανήκει στη δημοτική ενότητα Χέρσου του δήμου Κιλκίς και σύμφωνα με την απογραφή 2021 έχει 268 κατοίκους ενώ με την απογραφή 2011 είχε 328.

Ιστορικά στοιχεία

Σχεδόν όλοι οι παλαιότεροι κάτοικοι (Έλληνες και Βούλγαροι) εγκατέλειψαν το χωριό κατά τη διάρκεια των Ελληνοβουλγαρικών συγκρούσεων στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι λιγοστοί κάτοικοι ενισχύθηκαν από Πόντιους πρόσφυγες και αρκετές Βλάχικες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στο Ηλιόλουστο τις δεκαετίες του '20 και του '30. Συνολικά 82 οικογένειες Ποντίων οι περισσότεροι το 1922. Οι Πόντιοι κάτοικοι κατάγονται από το Φαχρέλ της επαρχίας Αρνταχάν της Ποντιακής Καυκασίας (σήμερα στην Τουρκία). Η απώτερη καταγωγή τους όμως είναι από το Τσατάχ της Αργυρούπολης Πόντου. Στο Φαχρέλ είχαν εγκατασταθεί μετά το Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-1878), όταν η περιοχή του Αρνταχάν πέρασε σε Ρωσικό έλεγχο. Μετά τη Συνθήκη του Μπρεστ - Λιτόφσκ, η Σοβιετική Ένωση επέστρεψε τα εδάφη στην Τουρκία. Στα μέσα Ιουνίου του 1920 και ενώ ακόμα ο Τουκικός στρατός δεν είχε καταλάβει την περιοχή, ο ταγματάρχης του Ρωσικού στρατού, Ιωάννης Καλτσίδης περιόδευσε στην περιοχή του Αρνταχάν προκειμένου να διαπιστώσει τις συνθήκες διαβίωσης και να οργανώσει την ομαλή μετακίνησή τους στην Ελλάδα. Εν αναμονεί της έλευσης του Τουρκικού στρατού στις αρχές Οκτωβρίου του ίδιου έτους, και ενώ είχαν αρχίσει ήδη αντίποινα από Τούρκους άτακτους (ιδιαίτερα στα χωριά του Αρνταχάν που είχαν αντισταθεί σθεναρά σε παρόμοιες Τουρκικές επιθέσεις στο παρελθόν), ο Ιωάννης Καλτσίδης προσπάθησε να πείσει τους κατοίκους να αποχωρήσουν σύντομα. Οι Έλληνες των περισσοτέρων χωριών της περιοχής εγκατέλειψαν τις εστίες τους εκτός από τους κατοίκους των χωριών Φαχρέλ, Χανάκ, Τοροσκώφ και Πεπερέκ. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν το Καρς, ο Καλτσίδης μετέβη εκ νέου στα χωριά και κατάφερε να πείσει τους Έλληνες να εγκαταλείψουν τις εστίες τους μέσω Βατούμ. Με κάρα, οι Φαχρελίτες ακολούθησαν το Έλληνα αξιωματικό της Ρωσίας έως το Μπορζόμι και στη συνέχεια, αφού πούλησαν τα κάρα μετέβησαν με τρένο στο Βατούμι. Από εκεί με πλοία κατέληξαν στην Καλαμαριά και μετά από μία απογοητευτική διερεύνηση στο Μακροχώρι Ημαθίας, κατέληξαν οι περισσότεροι στο Ηλιόλουστο, το 1922. Οι Βλάχοι κάτοικοι του Ηλιόλουστου εγκαταστάθηκαν στο χωριό σταδιακά από το 1930 έως τη δεκαετία του '60 (οι περισσότεροι από το 1950). Οι περισσότεροι κατάγονται από τη Ζίτσα Ιωαννίνων και το Κεφαλόβρυσο Ιωαννίνων. Δημιούργησαν ιδιαίτερη συνοικία με το όνομα "Βλάχικα" στα βορειοδυτικά του χωριού. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, οι κάτοικοι του Ηλιόλουστου ανέπτυξαν έντονη δράση, προσφέροντας στην Εθνική Αντίσταση. Ένα πρόβλημα που ταλανίζει την περιοχή, ήδη από το 1922 είναι η διεκδίκηση των κατοίκων του Ηλιόλουστου, γεωργικών εκτάσεων που ανήκουν στα γειτονικά χωριά Μιχαλίτσι και Σουλτογιανναίικα. Οι εκτάσεις αυτές είχαν αγοραστεί από τους κατοίκους του Μιχαλιτσίου και των Σουλτογιανναίικων πριν την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Οθωμανούς, το 1912. Το 1932 μετά από την οριστική διανομή, αγροκτήματα 1.200 στρεμμάτων χαρακτηρίστηκαν κοινόχρηστα χερσολίβαδα, χωρίς όμως να καταβληθεί αποζημίωση στους κατοίκους του Μιχαλιτσίου και των Σουλτογιανναίικων. Το 1936, το καθεστώς Μεταξά προέβη σε αναίρεση της ανεκτέλεστης απόφασης του 1932 και τα απέδωσε πίσω στους ιδιοκτήτες. Το 1952 και ενώ οι κάτοικοι του Ηλιόλουστου συνέχισαν να διεκδικούν τα αγροκτήματα, όλες οι εκτάσεις των χωριών Μιχαλίτσι και Σουλτογιανναίικα κηρύχτηκαν υπό αναγκαστική απαλλοτρίωση, προκειμένου να γίνει αναδιανομή. Τρία χρόνια μετά, και ενώ η αναγκαστική απαλλοτρίωση δεν προχώρησε, τελικά οι εκτάσεις εξαιρέθηκαν από το εγχείρημα. Τμήματα εκτάσεων του Μιχαλιτσίου και των Σουλτογιανναίικων απαλλοτριώθηκαν εν τέλει, από τους ιδιοκτήτες και διανεμήθηκαν σε ακτήμονες καλλιεργητές του Ηλιόλουστου, τα έτη 1964 και 1977. Οι κάτοικοι του Ηλιόλουστου αξίωσαν και τη διανομή της μη απαλλοτριωθείσας έκτασης. Στο ζήτημα ενεπλάκησαν ενεργά το ΚΚΕ και το ΠΑΣΟΚ, υποστηρίζοντας τις διεκδικήσεις των κατοίκων του Ηλιόλουστου, δεδομένου ότι οι κάτοικοι του Μιχαλιτσίου και των Σουλτογιανναίικων θεωρήθηκαν τσιφλικάδες και οι γεωργικές εκτάσεις των δύο χωριών, τσιφλίκια. Μέσα σε έντονο κλίμα αναταρραχής και αντεγκλήσεων μεταξύ των κατοίκων του Ηλιόλουστου αφενός, και των κατοίκων του Μιχαλιτσίου και των Σουλτογιανναίικων αφετέρου, προκλήθηκαν σοβαρά επεισόδια το 1981. Σε επερώτηση των βουλευτών Σταύρου Παναγιώτου και Μαρίας Μπόσκου το 1997 σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς που διέπει τα δικεδικούμενα αγροκτήματα, ο αρμόδιος υπουργός Γεωργίας Στ. Τζουμάκας διαπίστωσε ότι οι εκτάσεις δεν έχουν περιέλθει στο δημόσιο. Τη δεκαετία του 1960, οι περισσότεροι νέοι του Ηλιόλουστου μετανάστευσαν στη Γερμανία και τη Βόρεια Ευρώπη προς αναζήτηση εργασίας, αρκετοί από τους οποίους έχουν επιστρέψει μετά τη συνταξιοδότησή τους.

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Iliolousto στο Wikimedia Commons