Οι Εύζωνοι είναι οικισμός της Κεντρικής Μακεδονίας στην Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς.

Γενικά στοιχεία

Οι Εύζωνοι βρίσκονται στην ανατολική όχθη του Αξιού, πολύ κοντά στα σύνορα Ελλάδος - Βόρειας Μακεδονίας. Το χωριό καλείται και "Πύλη της Ελλάδος" καθώς βρίσκεται στον Αυτοκινητόδρομο 1 (Ευρωπαϊκή Οδός 75) από τα σύνορα έως την Αθήνα. Δίπλα στο χωριό λειτουργεί ο συνοριακός σταθμός Ευζώνων. Οι κάτοικοι των Ευζώνων είναι Μακεδόνες ντόπιοι και πρόσφυγες από Βογδάντσα, Γκρίτσιστα, Γευγελή και Στρώμνιτσα (που τώρα βρίσκονται στη Βόρεια Μακεδονία). Επίσης υπάρχουν και πολλοί πρόσφυγες από τον Πόντο. Οι Πόντιοι πρόσφυγες ήρθαν από το Σοχούμι του Εύξεινου Πόντου (σήμερα στη Γεωργία). Η καταγωγή τους ήταν από Κερασούντα, Καρς, Μερτινίκ, Κιόλε και Αρνταχάν. Εγκαταστάθηκαν στο χωριό μετά από εξάμηνη παραμονή στο Καραμπουρνάκι Θεσσαλονίκης. Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Ματσίκοβο ή Ματσούκοβο και προέρχεται από κάποιον Τούρκο πασά (Ματσούκ), με προσθήκη σλαβικής κατάληξης.

Ιστορικά στοιχεία

Οι Εύζωνοι απελευθερώθηκαν κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Πρώτος πρόεδρος της Κοινότητας Ματσικόβου ήταν ο ηρωικός Μακεδονομάχος Μιχαήλ Σιωνίδης, ο οποίος παρασημοφορήθηκε από τον βασιλιά Κωνσταντίνο με το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας. Στο σπίτι του, στους Ευζώνους, ο Κωνσταντίνος είχε εγκαταστήσει το αρχηγείο του, από όπου διηύθυνε τις μάχες κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Τιμήθηκε ακόμη με τον Πολεμικό Σταυρό από τον βασιλιά Κωνσταντίνο για την ανδρεία του, στη μάχη του Κιλκίς, όπου και τραυματίστηκε. Εκείνο όμως, για το οποίο θα τον θυμούνται οι επερχόμενες γενιές, είναι η εκδίκηση που πήρε για τον θάνατο των 9 τσολιάδων, που συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τους Βουλγάρους από το φυλάκιο Αρτζάν (Κάστρου ή Γκογκαίικων), μετά τους Βαλκανικούς πολέμους. Αφού τους οδήγησαν στο Ματσίκοβο, τους παρέλαβαν οι κομιτατζήδες και αφού τους βασάνισαν, τους σκότωσαν. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου ο καπετάν Μιχάλης, ως πρόεδρος της κοινότητας πήγε στον τόπο εκτέλεσης, συνέλεξε τα οστά των 9 τσολιάδων και τα έθαψε στο χωριό του. Το 1927 η Επιτροπή Μετονομασίας μετονόμασε το "Ματσίκοβο" σε "Εύζωνοι" σε παντοτινή ανάμνηση των 9 ευζώνων. Για τον λόγο αυτό ο φρουρός των συνόρων είναι εύζωνας. Στα τέλη του 19ου αιώνα στο χωριό λειτουργεί Ελληνικό σχολείο και υπάρχει ακμαία Ελληνική κοινότητα. Κατά τη Μακεδονική επανάσταση του 1878, οι Ματσυκοβίτες συμμετείχαν ενεργά και αρκετοί πήραν τα όπλα και κινητοποιήθηκαν. Το 1884 οι Βούλγαροι κομιτατζήδες κατέλαβαν την εκκλησία. Οι Έλληνες επιτέθηκαν, αλλά οι βαριά οπλισμένοι κομιτατζήδες αμύνθηκαν. Μετά την τέλεση της λειτουργίας στα βουλγάρικα οι κομιτατζήδες απεχώρησαν. Οι κάτοικοι φοβούμενοι τη Βουλγαρική απειλή, οργανώνουν ένοπλες επιτροπές άμυνας (ορκίζονται πολλοί στη "Μακεδονική Άμυνα" που λειτουργεί στα πρότυπα της Φιλικής Εταιρείας) για να αντιμετωπίσουν τη Βουλγαρική τρομοκρατία και τις Τουρκικές αυθαιρεσίες, καθώς το χωριό είναι μικτό και διενεργούνται πλήθος αντεκδικήσεων μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων. Οι κάτοικοι των Ευζώνων ξεσηκώνονται με ηγέτες τους Γεώργιο Βεζύρη, Γεώργιο Διδασκάλου και Χρήστο Δοϊτσίνη (δολοφονήθηκε το 1900 από κομιτατζήδες), που δρουν με μικρά σώματα στην περιοχή. Από το 1899, οι Βούλγαροι κομιτατζήδες δολοφονούν προύχοντες των χωριών της περιοχής. Το 1900 δολοφονείται επίσης, ο Δασκαλάκης από τους Ευζώνους, από κομιτατζήδες. Κατά την κλιμάκωση του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908), οι κάτοικοι των Ευζώνων μάχονται σκληρά κατά του διπλού εχθρού (Τούρκων και Βουλγάρων). Στους Ευζώνους δρουν ο οπλαρχηγός Γεώργιος Δοϊτσίνης και οι Αστέριος Δήμου και Λάζαρος Δοϊτσίνης.

Σήμερα

Στο χωριό δεν λειτουργεί δημοτικό σχολείο. Υπάρχει αστυνομικός σταθμός και τμήμα συνοριοφυλακής. Στον αθλητικό τομέα δραστηριοποιούνται οι Εύζωνοι Ευζώνων. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε η οδική γέφυρα του Αξιού που ενώνει τους Ευζώνους με την Ειδομένη. Σύμφωνα με την απογραφή 2021 το χωριό έχει πληθυσμό 765 κατοίκους.

Αξιόλογοι Ευζωνίτες

Γεώργιος Δοϊτσίνης, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός

Συνοριακός Σταθμός Ευζώνων

Ο συνοριακός σταθμός Ευζώνων είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος συγκοινωνιακός κόμβος της Ελλάδας, μετά το Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» απ' όπου διέρχονται ετησίως πάνω από 6 εκατομμύρια επιβάτες και καταλήγει στον βασικό αυτοκινητόδρομο της χώρας, Α1 (ΠΑΘΕ), ενώ τα καλοκαίρια σχηματίζονται ουρές οχημάτων που φτάνουν τα αρκετά χιλιόμετρα, από αμφότερες τις πλευρές των συνόρων, λόγω υποστελέχωσης.

Καταυλισμοί μεταναστών & προσφύγων

Το 2016 δίπλα στην εθνική οδό είχαν εγκατασταθεί μετανάστες και πρόσφυγες, στήνοντας έναν πρόχειρο καταυλισμό που έφτανε τους 1.000 ανθρώπους, σε εγκαταλελειμένες αποθήκες και ξενοδοχεία αλλά και στην ύπαιθρο. Τελικά, αποχώρησαν το καλοκαίρι του 2016. Στα τέλη Μαΐου 2016, μετά τις επιχειρήσεις εκκένωσης των μεταναστών και προσφύγων του καταυλισμού Ειδομένης, περίπου 4.000 μετανάστες και πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν με αντίσκηνα γύρω από ξενοδοχείο (Ξενοδοχείο Χαρά) παρά την Εθνική Οδό 1 (ΠΑΘΕ). Τελικά, αποχώρησαν το καλοκαίρι του 2016.

Πηγές

Πύλες, Δήμος Πολυκάστρου, Εύζωνοι Κωνσταντίνος Α. Βακαλόπουλος, Ο βόρειος ελληνισμός κατά την πρώιμη φάση του μακεδονικού αγώνα 1878-1894, Εκδόσεις Σταμούλη, 2004 Η Ελληνική αντίσταση στη Μακεδονία 1904 - 1908, εφημερίδα Ημαθίας Λαός, 14 Οκτωβρίου 2007 "Αφανείς, Γηγενείς Μακεδονομάχοι", επιστημονική εποπτεία Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, εκδ. University Studio Press, 2008 Πανδέκτης, Μετονομασίες οικισμών

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Εύζωνοι (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)