Οι Παξοί και οι Αντίπαξοι είναι νησιά των Επτανήσων, στο Ιόνιο Πέλαγος. Βρίσκονται 7 μίλια νότια της Κέρκυρας, σε απόσταση 8 μιλίων από τις Ηπειρωτικές ακτές και διοικητικά ανήκουν στην Περιφερειακή Ενότητα Κέρκυρας. Πρωτεύουσα των Παξών είναι ο γραφικός Γάιος ο οποίος προστατεύεται φυσικά από δύο νησάκια, την Παναγιά και τον Άγιο Νικόλαο. Άλλοι οικισμοί των Παξών είναι η Λάκκα και ο Λογγός. Ο πληθυσμός σύμφωνα με την απογραφή του 2021 είναι 2.419 κάτοικοι και η έκτασή του 25,322 τ.χλμ.

Σύμβολο του Δήμου Παξών είναι μια τρίαινα δεξιά και αριστερά από την οποία στέκονται από ένα δελφίνι, μια αναφορά στο μύθο του διαχωρισμού των Παξών από την Κέρκυρα από τον Ποσειδώνα με την τρίαινά του. Παξινός ήρωας είναι ο Γιώργος Ανεμογιάννης, μπουρλοτιέρης και πυρπολητής που έπεσε μαρτυρικά κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821, σε ηλικία 23 χρόνων στη Ναύπακτο.

Γεωλογία

Οι Παξοί και τα γύρω νησιά του συμπλέγματος αποτελούνται από ασβεστολιθικά πετρώματα, τα οποία συχνά σπάνε σε πλάκες. Οι ακτές είναι βραχώδεις και οι παραλίες που έχουν σχηματιστεί είναι μικρές και με βότσαλα. Οι Παξοί είναι νησί με πολλά σπήλαια και θειούχες πηγές.

Βλάστηση

Οι Παξοί χαρακτηρίζονται από τη πυκνή τους βλάστηση και από τους ελαιώνες οι οποίοι ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής των Βενετών οι οποίοι ενθάρρυναν την καλλιέργεια της ελιάς για να έχει το νησί οικονομικούς πόρους, και τους μικρούς αμπελώνες. Η χλωρίδα είναι πλούσια και περιλαμβάνει 450 είδη περίπου, με δύο από αυτά να είναι ενδημικά, το Limonium antipaxorum και το Centaurea paxorum.

Πανίδα

Από τα ερπετά των Παξών, έξι είδη προστατεύονται από τη συνθήκη του Βέργου. Στο πρόγραμμα βιοτόπων CORINNE αναφέρονται η σαύρα Agama stellio και το φίδι Elaphe longissima. Βαλκανικό ενδημικό είδος είναι η σαύρα Argyroides nigropunctatu. Στο νησί κατοικούν και δύο πράσινες σαύρες Lacerta trilineata και Lacerta viridis.

Μυθολογία

Σύμφωνα με τη μυθολογία, οι Παξοί δημιουργήθηκαν όταν ο θεός Ποσειδώνας χτύπησε με την τρίαινα του την Κέρκυρα, αποκόπτοντας το νότιο άκρο της και σχηματίζοντας τους Παξούς, για να στεγάσει τον έρωτά του με την Αμφιτρίτη. Έχασε όμως την τρίαινα του, την οποία βρήκαν οι Παξινοί και την έκαναν έμβλημά τους.

Ιστορία Παξών

Ο Όμηρος πρώτος αναφέρει τους Παξούς. Οι κάτοικοι ήταν ηπειρωτικής καταγωγής, ελληνόφωνοι. Πρώτοι έποικοι φαίνεται να ήταν οι Φοίνικες, που είχαν αποικία τους την Κεφαλονιά και το ονόμασαν Παξοί, από τη φοινικική λέξη "παξ" (δηλ. πλάκα) επειδή έβγαζαν επίπεδες πλάκες. 432 π.Χ.: Είναι η μεγαλύτερη ναυμαχία που γίνεται μέχρι τότε μεταξύ Ελλήνων ανοιχτά των Παξών (που αναφέρονται ως «νήσοι των Συβότων»). Ο Θουκυδίδης στο Βιβλίο 46-50 εκθέτει τα γεγονότα της ναυμαχίας που έλαβε χώρα την άνοιξη του 432 π.Χ. μεταξύ Κερκυραίων και Κορινθίων. Οι πρώτοι είχαν τους Αθηναίους συμμάχους, ενώ οι δεύτεροι τους Ηλείους, Μεγαρείς, Λευκάδιους και Αμβρακιώτες. Η ναυμαχία έγινε στα ανοιχτά των Παξών, που αναφέρονται σαν νήσοι των Συβότων και ήταν η μεγαλύτερη που είχε γίνει ως τότε μεταξύ Ελλήνων. ‘Ελαβαν μέρος 270 τριήρεις. Βυθίστηκαν 70 Κερκυραϊκές και 30 Κορινθιακές. 229 π.Χ.: Η ναυμαχία των Παξών πραγματοποιείτα όταν ισχυροί στόλοι των Ιλλυριών πειρατών (κατοίκων των Ανατολικών Παραλίων της Αδριατικής) και των Κερκυραίων, συγκρούστηκαν έξω από τους «καλούμενους Παξούς». Νίκησαν οι Ιλλυριοί κατέλαβαν την Κέρκυρα (και τους Παξούς). Η νίκη τους αυτή προκάλεσε την πρώτη άμεση ρωμαική επέμβαση στα ελληνικά πράγματα. Οι Ρωμαίοι νικήσαν ένα χρόνο αργότερα τους Ιλλυριούς και τους υποχρέωσαν σε παραχώρηση εδαφών και καταβολή φόρων. 31 π.χ.: Στην περιοχή των Παξών κινήθηκαν οι στόλοι Οκταβιανού και Αντωνίου, με σύμμαχο την Κλεοπάτρα, για να καταλήξουν στη ναυμαχία του Ακτίου. Εικάζεται ότι μετά την έκβαση της, οι φυγάδες Αντώνιος και Κλεοπάτρα, λόγω ενάντιου άνεμου, μεθορμίστηκαν στους Παξούς. 960 μ.Χ.: Ο επίσκοπος Κρεμόνας Λιουτπράνδος, ιστορικός, πηγαίνει στους Παξούς για να γράψει σε περιβάλλον ησυχίας τον τρίτο τόμο της Ιστορίας του. Κατά το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα η Κέρκυρα περιέρχεται στην κυριαρχία των Ανδηγαυών προσαρτώντας και τους Παξούς. 1386: Το νησί κατακτάται από τους Βενετσιάνους. Οι Παξοί μεταβιβάζονται σε ενετούς πρίγκιπες και βαρόνους ως τιμάριο για πολλές δεκαετίες. 1423: Ο βαρόνος Αδάμ Β΄ Σαν Ιππόλυτος ζήτησε άδεια από τη Βενετία να κτίσει φρούριο για να προστατέψει το νησί από τους πειρατές. Κτίστηκαν δυο ένα του Αγίου Νικολάου στο νησάκι απέναντι από το Γάιο και ένα άλλο στη Λάκκα. 1537: Γίνεται μεταξύ των συμμαχικών στολών Ισπανών, Ενετών και Πάπα, μια σπουδαία ναυμαχία εναντίον των Τούρκων, προ των Παξών υπό την ηγεσία του ναύαρχου της Γένοβας Αντρέα Ντόρια. Τα τούρκικα πλοία βυθίστηκαν και η θάλασσα των Παξών γέμισε πτώματα. Ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα θέλησε να εκδικηθεί την καταστροφή που προκάλεσε ο Ντόρια. Μετά από λεηλασίες και αιχμαλωσίες, ο Μπαρμπαρόσσα αποφάσισε να πολιορκήσει την Κέρκυρα. Σύντομα βρέθηκε σε δύσκολη θέση, έλυσε την πολιορκία και αποσύρθηκαν τα στρατεύματα του αφού είχαν προκαλέσει τεράστιες καταστροφές. Στη συνέχεια ο τούρκικος στόλος, υπό την αρχηγία του Μπαρμπαρόσσα, εμφανίστηκε στους Παξούς και το νησί λεηλατήθηκε από άκρη σε άκρη. Δεν έμεινε λίθος επί λίθου. Η καταστροφή, ολοκληρώθηκε την επόμενη χρόνια, όταν οι Παξοί έγιναν το ορμητήριο του Τοργκούτ. Το νησί ερήμωσε. 1571: Ο τουρκικός στόλος με ναύαρχο το Λουτσαλή Πασά λεηλάτησε εκ νέου το νησί, σφάζοντας και τους εναπομείναντες κατοίκους και ερημώνοντας τα πάντα. Όσοι Παξινοί γλίτωσαν κατέφυγαν στα Διαπόντια νησιά, όπου και εγκαταστάθηκαν. 1797 : Οι Ενετοί παραδίνουν τα Επτάνησα, μετά από 411 χρόνια Ενετοκρατίας, στους Δημοκρατικούς Γάλλους, που έμειναν ως το 1799, όταν οι Ρώσοι κι οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κέρκυρα. 1800: Δημιουργείται το πρώτο ημιαυτόνομο Ελληνικό κρατίδιο η Επτάνησος Πολιτεία, τριακόσια πενήντα περίπου χρόνια, μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας . Μετά από μακρόχρονες προτάσεις, συζητήσεις και αντιρρήσεις των Αυλών Ρωσίας και Τουρκίας υπογράφτηκε στην Κωνσταντινούπολη Συνθήκη στις 21 Μαρτίου 1800, στην οποία αποφασίστηκε η αυτονόμηση της Επτανήσου Πολιτείας, υπό την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης και η ανάθεση της προστασίας των Θρησκευτικών δικαιωμάτων των κατοίκων της, στον Αυτοκράτορα της Ρωσίας. Καταρτίζεται το πρώτο Νεοελληνικό Σύνταγμα, με εξαιρετικά φιλελεύθερες, για την εποχή του, διατάξεις. 1807: Με την συνθήκη του Τιλσίτ, τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν στους Αυτοκρατορικούς Γάλλους του Ναπολέοντα. Ο αγγλικός αποκλεισμός έφερε πείνα στο νησί. Έτσι το Μάιο του 1810 οι Παξινοί επαναστάτησαν, κατέλαβαν την εξουσία από τους Γάλλους, σηκώνοντας την Αγγλική σημαία. Οι Γάλλοι επιβλήθησαν ξανά και τιμώρησαν αυστηρά τους επαναστάτες. 1814: Ο αγγλικός στρατός με ταγματάρχη το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη αποβιβάστηκε στην περιοχή Πλάνοι της Λάκκας και κατέλαβε χωρίς αντίσταση το Κάστρο του Αη Νικόλα στο Γάιο. 1815: Οι ¨Αγγλοι παραχωρούν σύνταγμα στα Επτάνησα και δημιουργείται το ελληνικό Ενωμένο Κράτος των Ιόνιων Νησιών κάτω από Αγγλική Προστασία, με πρώτο ¨Αγγλο Αρμοστή τον Μαίτλαντ. 1821: Οι Παξινοί, παρόλο που η ''προστάτιδα'' Αγγλία τους το απαγόρευε αυστηρά, έλαβαν μέρος στην ελληνική επανάσταση και πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στον αγώνα της απελευθέρωσης. Στην κορωνίδα των ηρώων βρίσκεται ο Γεώργιος Ανεμογιάννης, μπουρλοτιέρης και πυρπολητής, που πρόσφερε τη ζωή του στον αγώνα, σε ηλικία 23 χρόνων, στη Ναύπακτο. 1864: Η φλόγα της Ένωσης με την Ελλάδα, που χρόνια σιγόκαιγε, φούντωσε και στους Παξούς. Οι Παξινοί Βουλευτές Ιωάννης Βελλιανίτης και Δημήτριος Μακρής ψήφισαν στην Ιόνιο Βουλή την Ένωση, που έγινε στις 21 Μαΐου 1864. 1912-13: Προσφορά σε ζωές έδωσαν οι Παξοί και στους Βαλκανικούς πολέμους, καθώς και στη Μικρασιατική εκστρατεία. 1922: Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και εγκατάσταση οικογενειών Μικρασιατών προσφύγων. Με ανοιχτή αγκαλιά δέχτηκαν όσους η προσφυγιά οδήγησε στους Παξούς και τους ενσωμάτωσε στο ντόπιο στοιχείο. 1923: Γίνεται Ιταλική απόβαση στην Κέρκυρα και στους Παξούς για ένα μήνα, σε αντίποινα του Μουσολίνι για τη δολοφονία Ιταλού στρατηγού. 1940-41: Ο φόρος αίματος συνεχίζεται στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, κατά τη Γερμανική κατοχή και κλείνει με το φοβερό εμφύλιο πόλεμο. Τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής οι Παξινοί επέζησαν από το εμπόριο λαδιού. Οι περισσότεροι πήγαιναν νύχτα με τα κουπιά στις Ηπειρωτικές ακτές της Ελλάδας, όπου έκαναν ανταλλαγή του λαδιού με σιτάρι, καλαμπόκι και κριθάρι.

Ιστορική έκδοση για τους Παξούς και τους Αντίπαξους

Σημαντικότατο γραπτό για τους Παξούς είναι το βιβλίο Παξός και Αντίπαξος του Λουδοβίκου-Σαλβαδόρ αρχιδούκα της Αυστρίας, ο οποίος πέρασε έξι μήνες στο νησί μεταξύ 1884-1885 και το 1887 εξέδωσε το βιβλίο με 500 περίπου σελίδες και αρκετές εικόνες. Το βιβλίο αυτό είναι μια λεπτομερής εικόνα των Παξών και Αντιπαξών του τέλους του 19ου αιώνα και επανεκδόθηκε στα Ελληνικά το 1905.

Ονομασία

Κατά το Στράβωνα, το όνομά της στους Παξούς έδωσε η Φοινικική λέξη «πακς», που σημαίνει γεωμετρικό «τραπέζιο», δηλαδή νησί με τραπεζοειδές σχήμα, όπως φαίνεται από τη θάλασσα. Ο Μητροπολίτης Παραμυθίας Αθηναγόρας Ελευθερίου αιτιολογεί το όνομα Παξοί από τις πλάκες που έβγαιναν στους Παξούς και γινόταν εξαγωγή. Σύνθεση της λέξης Παξ = πλάκα και αε ή αι = νησί, μας δίνουν το όνομα του νησιού των πλακών. Ο Μουστοξύδης θεωρεί ότι προέρχεται το όνομα των νησιών από το επίθετο πακτός (δωρικός τύπος του πηκτός). Ο θησαυρός της Ελληνικής γλώσσας του Ερρίκου Στεφάνου ετυμολογεί την ονομασία από το αρχαίο ρήμα πηγνύω και μάλιστα από το μέλλοντα «πήξω». Επίσης είναι δυνατό να προήλθε από τη φράση «πακσώσας θύρας» (κεκλεισμένες), γιατί το λιμάνι του Γάιου είναι κλειστό. Ο Γιάννης Δόικας πιστεύει ότι η λέξη –ειρήνη, είναι αυτή που θα ταίριαζε στο ειρηνικό νησί των Παξών. Αλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι μερίδα κατοίκων της Σικελικής Παξούντος, από ανάγκη ή φατριαστική καταδρομή, εκπατρίστηκε και εγκαταστάθηκε στους Παξούς, που τους δόθηκε το πάτριο όνομα.

Οικονομική δραστηριότητα

Από τη δεκαετία του 1960, οι κάτοικοι των Παξών ασχολούνται με τον τουρισμό, την αλιεία και την παραγωγή ελαιόλαδου και κρασιού. Το ελαιόλαδο των Παξών είναι πολύ υψηλής ποιότητας και χρησιμοποιείται και στην παραγωγή σαπουνιού και σαμπουάν. Στο παρελθόν από την αρχή της ενετικής κυριαρχίας φυτεύτηκαν πολλά ελαιόδεντρα στο νησί που έτσι εξελίχθηκε σε ελαιοπαραγωγικό κέντρο. Υπήρχε και εργοστάσιο σαπουνιών στο Λογγό

Μουσείο Παξών

Από το 1996, στον Γάιο υπάρχει το Μουσείο Παξών. Στο μουσείο υπάρχει αριθμός εκθεμάτων από την ιστορία του νησιού, ανάμεσα στα οποία, ψήφισμα της Ιονίου Βουλής του 1864 για την ένωση των Επτανήσων με το Ελληνικό Κράτος, το ιστορικό βιβλίο «Παξός και Αντίπαξος» του Αυστριακού Λουδοβίκου-Σαλβατόρ αρχιδούκα της Αυστρίας του 1884 – 1885 και αναπαράσταση παραδοσιακού δωματίου των Παξών, με αντικείμενα των αρχών του 20ου αιώνα. Το μουσείο στεγάζεται σε νεοκλασικό σχολείο του 1905, το οποίο, μαζί με άλλα έξι σχολεία στους Παξούς, είχαν κληροδοτηθεί από τον ευεργέτη Ανδρέα Συγγρό. Ο Ανδρέας Συγγρός (Κωνσταντινούπολη 1830 - Αθήνα 1899), ασχολήθηκε με το εμπόριο και τον τραπεζικό κλάδο, φτάνοντας να δανείζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Ελλάδα. Παράλληλα ασχολήθηκε, λόγω και της φιλίας του με τον Χαρίλαο Τρικούπη και με την πολιτική, εκλεγόμενος πολλάκις βουλευτής.

Ναυτιλία - χαρτογραφία

Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τους Παξούς παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός 1ος τόμος και ιδιαίτερα ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-212, που περιλαμβάνει και τις νήσους Οθωνοί, Κέρκυρα και τις έναντι ακτές της Ηπείρου, και ακόμα ειδικότερα ο ΧΕΕ-025 που αποτελεί τον λιμενοδείκτη των όρμων Λάκκα, Λόγγου, Γάιου και Οξιάς.

Περιοχές ειδικού καθεστώτος

Το νησιωτικό σύμπλεγμα των Παξών έχει χαρακτηριστεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας, μέρος του δικτύου Natura 2000 («Νήσοι Παξοί και Αντίπαξοι» - κωδικός GR2230004) Η περιοχή των Παξών είναι ενδιάμεσος μεταναστευτικός προορισμός για πουλιά και περιλαμβάνεται στον κατάλογο ΣΠΠΕ «Σημαντική περιοχή για τα πουλιά της Ελλάδας». Στους Παξούς έχουν οριστεί από το Ελληνικό Δημόσιο δυο περιοχές ως «Τοπία ιδιαίτερης αισθητικής ομορφιάς», το χωριό Γάιος και ο όρμος Οζιά.

Εκκλησίες Παξών

Στο νησί υπάρχουν 60 εκκλησίες, εξ αυτών στον Γάιο υπάρχουν πέντε, η Αναλήψη στην πλατεία, προς τα νότια οι Αγίοι Αναργύροι, βόρεια ο Άγιος Σπυρίδωνας στην πλατεία η Αγία Τριάδα και στα όρια του οικισμού ανατολικά οι Αγίοι Αποστόλοι όπου αναφέρεται ότι είναι και ο τάφος του Αγίου Γαΐου. Κατά την παράδοση ο οικισμός του Γάιου, πήρε το όνομά του από τον Άγιο Γάιο, μαθητή του Αγίου Παύλου από την Κόρινθο, ο οποίος πέθανε στους Παξούς και τάφηκε κάτω από το άγιο βήμα του ναού των Αγίων Αποστόλων.

Φρούριο Αγίου Νικόλαου

Στον όρμο του Γαΐου υπάρχει το νησάκι του Αγίου Νικόλαου όπου δεσπόζει το ομώνυμο φρούριο. Το 1381 οι Παξοί πέρασαν από το βασίλειο της Νάπολης στην κυριαρχία της Βενετίας. Ο πρώτος Ενετός βαρώνος και φεουδάρχης του νησιού ήταν ο Αδάμ Σαν Ιππόλυτο . Τον διαδέχτηκε ο ανιψιός του Αδάμ Β’ Σαν Ιππόλυτο ο οποίος το 1423 ζήτησε και πήρε από την Βενετική Γερουσία την άδεια να χτίσει με δικά του έξοδα το κάστρο για την προστασία του πληθυσμού από τους πειρατές. Η ύπαρξη του κάστρου καθώς και του κάστρου του Διαλέτου στη Λάκκα (που δεν σώζεται) εξασφάλισαν την ηρεμία στο νησί και ακολούθησε μια μακρά περίοδος ευημερίας. Από την αρχή της ενετικής κυριαρχίας φυτεύτηκαν πολλά ελαιόδεντρα στο νησί που έτσι εξελίχθηκε σε ελαιοπαραγωγικό κέντρο. Οι Ενετοί αποχώρησαν από τους Παξούς το 1797. Μετά ήρθαν για λίγο οι Γάλλοι, οι Ρώσοι και μετά πάλι οι Γάλλοι. Το 1814, οι Άγγλοι έγιναν κύριοι όλων των Επτανήσων και στους Παξούς πήραν το φρούριο από τους Γάλλους χωρίς να δοθεί μάχη (αν και τα προηγούμενα χρόνια είχαν συμβεί αιματηρά επεισόδια μεταξύ ντόπιων και Γάλλων). Μάλιστα στην εκστρατευτική δύναμη των Άγγλων συμμετείχε ως ταγματάρχης ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με διοικητή τον φιλέλληνα Ριχάρδο Τσωρτς .

Αθλητισμός

Στο νησί δραστηριοποιείται μία ομάδα ποδοσφαίρου, ο Αθλητικός Όμιλος "Παξοί", ο οποίος την σεζόν 2023-24 αγωνίζεται στην Α' κατηγορία Ε.Π.Σ. Κέρκυρας.

Προσωπικότητες

Γεώργιος Ανεμογιάννης Θεόδωρος Βελλιανίτης Νίκος Δένδιας

Φωτοθήκη

Δείτε επίσης

Γάιος Δήμος Παξών Ναυμαχία των Παξών Άγιος Γάιος (Παξοί) Αντίπαξοι Παναγία Παξών Φρούριο Αγίου Νικολάου Γαΐου 1423 Ενετοκρατία στα Επτάνησα 1386-1797 Πρώτη Γαλλοκρατία στα Επτάνησα 1797-1799 Επτάνησος Πολιτεία 1800-1807 Δεύτερη Γαλλοκρατία στα Επτάνησα 1807-1814 Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων 1815-1864 Ιόνιος Ακαδημία 1824 Ιόνιος Βουλή Ανάκτορο Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων Ιονική Τράπεζα 1839

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα: Παξοί - Τζουμέρκα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) Χάρτης Παξών Αρχειοθετήθηκε 2013-04-19 στο Wayback Machine. www.paxoswebcams.gr

Παραπομπές