Η Κάτω Κορακιάνα ή Κατωμέρι ήταν η μεγαλύτερη σε έκταση κοινότητα της Κέρκυρας και βρίσκεται βορειοανατολικά του νησιού. Το κέντρο του χωριού απέχει από την πόλη της Κέρκυρας 15 χιλιόμετρα και στο ίδιο σημείο το υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας είναι 92 μέτρα. Ο πληθυσμός του χωριού, 3.000 περίπου μόνιμοι κάτοικοι, ασχολείται και ζει κατά κύριο λόγο με τον τουρισμό. Πριν από 40 χρόνια, είχε ιδρυθεί στην περιοχή από το Γάλλο επιχειρηματία Billitz και λειτουργούσε μέχρι πρόσφατα η πρώτη τουριστική μονάδα της Κέρκυρας και μία από τις πρώτες της Ελλάδας, το Club Mediterranée. Σε όλο το μήκος της ανατολικής της πλευράς, η Κάτω Κορακιάνα βρέχεται από το Ιόνιο πέλαγος, σχηματίζοντας μια σειρά από ακρογιάλια, γραφικούς όρμους και κολπίσκους από τον Ύψο μέχρι το Κομμένο, ενώ το υπόλοιπο τμήμα της συνορεύει με Γουβιά, Άνω Κορακιάνα, Άγιο Μάρκο και Πυργί. Σ' ένα από αυτά τα ακρογιάλια κατηφορίζουν τα καρποφόρα περιβόλια του Σίδνεϋ Μέρλιν, από τον οποίο πήραν το όνομά τους και καλλιεργήθηκαν για πρώτη φορά το 1925 η ομώνυμη ποικιλία πορτοκαλιών. Από το 1867, ολόκληρη η περιοχή της Κορακιάνας αποτελούσε τότε μέρος του Δήμου Απηλιωτών, ώσπου το 1912 το κάτω μέρος, απ' όπου και "Κατωμέρι", αποχωρίστηκε διοικητικά από το υπόλοιπο τμήμα, αποτελώντας έτσι αυτόνομη κοινότητα: ένα ημιορεινό χωριό, αραιοκατοικημένο και χωρισμένο σήμερα σε είκοσι περίπου γραφικούς συνοικισμούς, από τους οποίους οι πιο σημαντικοί είναι ο Ύψος, η Ανάληψη, η Αγία Ελένη, ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Βασίλης, τα Γαζάτικα, το Κομμένο, ο Δαφνίλας, ο Τζάβρος, η Δασιά κλπ.

Ιστορικά στοιχεία

Το Κατωμέρι δεν μπορεί να τοποθετηθεί ιστορικά σε κάποια συγκεκριμένη χρονολογική περίοδο. Ο εποικισμός του χωριού θα πρέπει να έγινε τμηματικά, αρχίζοντας ίσως από τα προχριστιανικά ακόμα χρόνια και φθάνοντας μέχρι σήμερα, όπου οι παραλιακοί οικισμοί, κυρίως, ανοικοδομήθηκαν μέσα στην τελευταία 25ετία. Πάντως σύμφωνα με κάποιες παλιές μαρτυρίες, ένα αρκετά μεγάλο μέρος του χωριού θα πρέπει να χτίσθηκε μεταξύ 16ου και 17ου αιώνα. Αυτό επιβεβαιώνεται κάπως κι από τις εκκλησίες ορισμένων συνοικισμών, που ανάγονται σε αυτή την περίοδο. Κατάλοιπα όλων αυτών των εποχών σώζονται σήμερα στο χωριό διάσπαρτα παντού, καθένα με την δική του μορφή: απομεινάρια του βυζαντινού λιμανιού στον Ύψο, ερειπωμένα κτίρια, μεσαιωνικά κτίσματα, εκκλησίες και βυζαντινά μοναστήρια, ο παλιός μεσαιωνικός πύργος των Πολυλάδων, αργότερα Βίλλα Μιμπέλι και ξενοδοχείο Καστέλλο. Στο Καστέλλο (όχι στο ξενοδοχείο, όπως προαναφέρεται) λειτουργεί μια πινακοθήκη με ενδιαδέροντα εκθέματα. Στις αρχές του αιώνα, στον πύργο αυτό φιλοξενήθηκαν οι διασημότερες προσωπικότητες της Ευρώπης, ανάμεσά τους ο αυτοκράτορας της Αυστρίας Φραγκίσκος Ιωσήφ, ο Κάιζερ Γουλιέλμος, ο βασιλιάς της Ιταλίας Βίκτωρ Εμμανουήλ, ο Γεώργιος Α' της Ελλάδας, αλλά και ο Γεώργιος Β', ο οποίος μάλιστα διάλεξε τον πύργο αυτό σαν μόνιμη κατοικία του από το 1936 μέχρι το 1939. Παραθαλάσσιο χωριό καθώς είναι η Κάτω Κορακιάνα, λεηλατήθηκε άγρια αρκετές φορές από τους κουρσάρους και δύο φορές, το 1537 και 1716 σχεδόν καταστράφηκε τελείως από τους Τούρκους. Στην εκκλησία δε της Ζωοδόχου Πηγής, που κάηκε και της δύο φορές, διακρίνει κανείς ακόμα και σήμερα τα λογχίσματα των Αγαρηνών πάνω σε ορισμένες εικόνες που σώζονται από εκείνη την εποχή. Σήμερα, το Πολιτιστικό Κέντρο της Κάτω Κορακιάνας έχει ως πρωταρχικό του στόχο την διατήρηση και αξιοποίηση της πολιτιστικής του κληρονομιάς, με πρώτο δημιούργημα το Φιλαρμονικό σώμα Γεράσιμος Μαρκοράς, που ήδη έχει διαγράψει μια αξιοπρόσεκτη και αξιόλογη πορεία στο χώρο της μουσικής. Το όνομα της Φιλαρμονικής δόθηκε προς τιμήν του μεγάλου Κερκυραίου ποιητή, ο οποίος συνδεόταν συγγενικά με την Κάτω Κορακιάνα, ενώ έζησε για πολλά χρόνια εδώ, ιδρύοντας το 1854 το πρώτο σχολείο στο χωριό. Ο ίδιος ο ποιητής θεωρείται και ο πρώτος δάσκαλος του χωριού στην νεότερη ιστορία του. Ένας άλλος μεγάλος Έλληνας ποιητής, ο Λορέντζος Μαβίλης, είχε κι αυτός σπίτι στην Κάτω Κορακιάνα λίγο πιο πάνω από του Τζάβρου.

Περί του ονόματος

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το όνομα της Κάτω Κορακιάνας σχετίζεται με το μέρος στο οποίο φιλοξενείται: το όρος που πάνω του εκτείνεται η ευρύτερη περιοχή της Κορακιάνας ονομάζεται Κοράκιο, άρα η επικρατέστερη άποψη είναι το υπάρχον όνομα του χωριού να γεννήθηκε βάσει του ονόματος του Κορακίου.

Τα Γκυκάτικα

Τα Γκυκάτικα είναι μία από τις αρχαιότερες ίσως γειτονιές της Κάτω Κορακιάνας, αφού σύμφωνα με την παράδοση, το όνομα της προέρχεται από το Εγγύς κατοικίαι, κατοικίες δηλαδή πλησίον του παλιού χωριού. Είναι επίσης η μόνη γειτονιά που εγκαταλείφθηκε ολοκληρωτικά από τους ντόπιους κατοίκους της, επειδή, για την εποχή της, ήταν απόμακρη και ερημική, καθώς δεν είχε δρόμο. Παρά την πυρκαγιά του 1987, διαθέτει ακόμα πολύ πράσινο, ενώ διασώζει σήμερα 17 τουλάχιστον ερειπωμένα, ημιερειπωμένα και πεπαλαιωμένα σπίτια της και ξανακτίζεται πάλι πιο πολύ από καινούργιους εποίκους παρά από ντόπιους.

Το παλιό χωριό

Τόσο στην Κάτω όσο και στην Άνω Κορακιάνα επιζεί σήμερα ένας παλιός θρύλος σχετικός με την δημιουργία και των δύο χωριών. Κατά τον θρύλο αυτόν, η παλιά Κορακιάνα ξεκίνησε από το Κάτω χωριό και καταστράφηκε από τους πειρατές, αλλά και από μια μεγάλη κατολίσθηση που αποτελείωσε ότι δεν πρόλαβαν εκείνοι. Ενδείξεις αυτής της καταστροφής, όπως απότομα βυθίσματα, υπάρχουν ακόμα και σήμερα σε ορισμένες περιοχές του χωριού. Οι επιζήσαντες, κάτοικοι του χωριού ή τουλάχιστον ο πυρήνας, κυνηγημένοι αποφάσισαν να πάνε όσο πιο ψηλά γινόταν, αφενός για να βλέπουν από μακριά τους πειρατές και αφετέρου για να είναι βέβαιοι πως το έδαφος θα είναι σίγουρο. Το Κοράκιο Όρος ήταν γι’ αυτούς η ιδανικότερη λύση. Η τοποθέτηση του αρχικού χωριού στην Κάτω Κορακιάνα θα πρέπει να θεωρηθεί μη ορθή άποψη.Πλείστα στοιχεία, προερχόμενα από το Ιστορικό Αρχείο της Κέρκυρας, αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο, πρόσφατες δε ανασκαφές, με αφορμή τη κατασκευή αποχετευτικού συστήματος στην περιοχή Μουργάδες της Άνω Κορακιάνας, αποκάλυψαν προχριστιανική ταφή στην τοποθεσία Παναγιά.

Η Γράβα του Μένιγου

Στην τοποθεσία Μένιγου, υπάρχει από αιώνες μια Γράβα με μικρό σχετικά άνοιγμα, κρυμμένη σήμερα μέσα στα αγριόχορτα. Όλα τα νερά του χωριού που κατηφορίζουν από το κέντρο, κατά την περίοδο των μεγάλων βροχών, σ’ εκείνο το σημείο εξαφανίζονται ξαφνικά, αφήνοντας πίσω τους ένα υπόκωφο θόρυβο. Αυτό το περίεργο γεωλογικό φαινόμενο κίνησε την προσοχή του τότε βασιλιά Γεωργίου Β', που έμενε στην βίλλα Μιμπέλη και συνήθιζε να κάνει περιπάτους. Όταν ειδοποιήθηκε από τον ίδιο καθηγητής γεωλογίας από την Αθήνα, έριξαν σε μεγάλη ποσότητα στο χάσμα ένα αδιάλυτο κόκκινο υγρό. Λίγες μέρες αργότερα, οι εφημερίδες της Πρέβεζας έγραψαν πως από κάποια πηγή ανάβλυζε αίμα, κάτι που σημαίνει ότι το υπόγειο αυτό πέρασμα διαπερνούσε τη θάλασσα και κατέληγε στην απέναντι ηπειρωτική ακτή.

Το Γεφύρι της Οράς

Ένα νεοκλασικό κτίσμα της Κάτω Κορακιάνας είναι το παλιό γεφύρι της "Οράς" πιο κάτω από τα Γκυκάτικα. Πάνω στο μεγαλύτερο σε μήκος κοινοτικό δρόμο της Κάτω Κορακιάνας, συνδετικό κρίκο που ενώνει το κέντρο του χωριού με τον εθνικό δρόμο Κέρκυρας–Παλαιοκαστρίτσας, έχει ύψος 10 – 12 μέτρα, με γερές βάσεις και φτιαγμένο από πέτρα, πελεκητό κερκυραϊκό μάρμαρο και τούβλο. Άρχισε να χτίζεται στα 1900 από Κατωμερίτες μάστορες με πρωτομάστορα τον Σωτήρη Καλούδη. Χρειάστηκαν πέντε χρόνια μέχρι να τελειώσει, σύμφωνα πάντα με την παράδοση. Μια εντοιχισμένη επιγραφή στην αριστερή του πλευρά αναφέρει τη χρονολογία της κτίσης του, 1905. Το στοιχειωμένο γεφύρι, όπως χαρακτηριστικά λεγόταν από τους παλαιότερους, κτίστηκε με δαπάνες της Οράς της Καναβής από τα Γκυκάτικα στη μνήμη του άνδρα της, που κάποιο βράδυ παρασύρθηκε από το ρέμα σ’ εκείνο το μέρος και πνίγηκε. Απ’ αυτή έλαβε το όνομα του, "Γεφύρι της Οράς". Καθώς λένε, κι άλλοι άνθρωποι είχαν πνιγεί κατά καιρούς σ’ εκείνο το σημείο, γιατί το πέρασμα ήταν ύπουλο κι εύκολα κανείς μπορούσε να παρασυρθεί από το ρέμα στην προσπάθεια να περάσει απέναντι. Γι’ αυτό και το μέρος εκείνο, κατά την λαϊκή αντίληψη στοίχειωσε.

Ο Πύργος του Γαρούφα

Πάνω σε ένα λόφο της Κάτω Κορακιάνας ανάμεσα από Γαζάτικα και Αγία Ελένη και λίγο ψηλότερα από την έπαυλη της τραγουδίστριας Νάνας Μούσχουρη, σώζονται τα ερείπια του παλιού μεσαωνικού ιπποτικού πύργου του Γαρούφα. Μια παλιά πέτρινη σκάλα οδηγεί στο μοναδικό μπαλκόνι του πύργου, ο οποίος διατηρεί δεκατρία μεγάλα χωρίσματα με θολωτές πόρτες και παράθυρα, ενώ πελώριο λιθάρι καθώς και παραπλήσια ερείπια δείχνουν πόσο ακόμα μεγαλύτερος θα ήταν στην ακμή του. Στα 1915, ο συμμαχικός στρατός των Γάλλων είχε στήσει παρατηρητήριο, μεγάλης στρατιωτικής σημασίας, στο ίδιο σημείο, ενώ παρατηρητήριο είχαν στήσει και οι Σέρβοι κατά την δίχρονη παραμονή τους στην Κέρκυρα. Κατά τον αείμνηστο Παπαγιάννη Βραδή, ο πύργος του Γαρούφα καταστράφηκε από πυρκαγιά στις αρχές περίπου του αιώνα και από τότε δεν κατοικήθηκε ξανά. Ως τελευταία οικογένεια που έζησε στον πύργο η παράδοση μνημονεύει την οικογένεια κάποιου άρχοντα ονόματι Πιτσούνης.