Τα Πουλάτα είναι ένα γραφικό, πνιγμένο στο πράσινο χωριό της ανατολικής Κεφαλλονιάς, 5 χλμ νοτιοδυτικά της Σάμης και 25 χλμ βορειοανατολικά του Αργοστολίου. Είναι χτισμένα στις νοτιοανατολικές απολήξεις του Όρους Αγία Δυνατή σε μέσο υψόμετρο 220 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, βρίσκονται κοντά στα σημαντικότερα σημεία ενδιαφέροντος του νησιού. Από το Σεπτέμβριο του 2019 τα Πουλάτα αποτελούν Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Σάμης του Δήμου Σάμης και σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής του 2021, οι μόνιμοι κάτοικοι τους ανέρχονται σε 174.

Ιστορία

Υπάρχουν στοιχεία που μαρτυρούν ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή των Πουλάτων από την παλαιολιθική εποχή, καθώς το 1959 εντοπίστηκαν από τον σπηλαιολόγο Γιάννη Πετρόπουλο επιφανειακά λίθινα εργαλεία τα οποία εκτίθενται σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο Αργοστολίου. Μάλιστα, λόγω της έντονης παλαιολιθικής παρουσίας που έχει καταγραφεί στην περιοχή και της ύπαρξης εξαιρετικής ποιότητας άμορφου πυριτόλιθου, εκτιμάται ότι η περιοχή υπήρξε κέντρο παραγωγής λίθινων εργαλειακών συνόλων. Ανθρώπινη παρουσία στα Πουλάτα υπήρξε και κατά τη Μυκηναϊκή ή Υστεροελλαδική περίοδο καθώς έχουν εντοπισθεί λείψανα μυκηναϊκών οικισμών στις νότιες υπώρειες του λόφου των Αγίων Θεοδώρων. Αλλά και στους ρωμαϊκούς χρόνους η περιοχή γνωρίζει μεγάλη ακμή καθώς θεωρείτο σημαντικό προγεφύρωμα των ρωμαϊκών δυνάμεων για τις επιχειρήσεις τους στις απέναντι ελληνικές ακτές. Πρόσφατα μάλιστα, κατά τη διάρκεια εκσκαφών για την ανέγερση ιδιωτικής κατοικίας, εντοπίστηκαν ίχνη ρωμαϊκής αγροικίας τα οποία μελετώνται από τους αρχαιολόγους. Μεγάλη πνευματική πρόοδος στο χωριό και την ευρύτερη περιοχή υπήρξε και κατά τη Βενετική κυριαρχία, ενώ δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη της εκκλησιαστικής τέχνης και της ξυλογλυπτικής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της είναι ο Ι.Ν. του Αγίου Σπυρίδωνα με το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Αναμφίβολα, κομβικό σημείο στη νεότερη ιστορία των Πουλάτων αλλά και ολόκληρης της Κεφαλλονιάς αποτέλεσαν οι καταστροφικοί σεισμοί του 1953. Η μανία του εγκέλαδου σηματοδότησε για το χωριό το τέλος μιας ολόκληρης εποχής, ενώ επέφερε αλλαγές στις κοινωνικές και οικονομικές του δομές, αλλά και την αρχή ενός μεγάλου κύματος εσωτερικής κυρίως μετανάστευσης. Ταυτόχρονα όμως σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας δημιουργικής περιόδου και το πέρασμα στη σύγχρονη εποχή.

Το όνομα του χωρίου

Ακριβείς ενδείξεις αναφορικά με το πότε ακριβώς συναντάται για πρώτη φορά η ονομασία Πουλάτα δεν υπάρχουν. Εκτιμάται ωστόσο ότι συνέβη μεταξύ του 1264, έτος που εντοπίζονται πρώτη φορά τοπωνύμια με την κατάληξη –άτα και του 1583 όπου βάσει απογραφικού χειρόγραφου που φυλάσσεται σήμερα στη Μαρκιανή βιβλιοθήκη της Βενετίας, τα Πουλάτα αναφέρονται ως ένας από τους 172 οικισμούς της εποχής. Μάλιστα, κατά τον ιστορικό και πανεπιστημιακό Γεώργιο Μοσχόπουλο τα Πουλάτα είναι ένας από τους 92 οικισμούς του νησιού που διατηρούν μέχρι και σήμερα την ίδια ακριβώς ονομασία που είχαν και προ του 17ου αιώνα, στα χρόνια της ενετοκρατίας. Βάσει δε προφορικών παραδόσεων, τα Πουλάτα υφίστανται ως οργανωμένος οικισμός από την εποχή της Παλατινής Ηγεμονίας των Τόκων η οποία ξεκίνησε το 1357 και τερματίστηκε το 1479 με πρώτο σημείο χωροθέτησης, περιοχή κοντά στη σημερινή Ιερά Μονή Θεμάτων. Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν δυο εκδοχές. Η πρώτη εκδοχή συνδέει τα Πουλάτα με την παρουσία μεγάλων πληθυσμών πουλιών που συναντούσε κανείς στα υψώματα, τα σπήλαια και τα βάραθρα της περιοχής. Πρόκειται δηλαδή για παραφθορά της λέξης πουλί (pullus στα λατινικά) με τη λατινική κατάληξη –ata (πληθυντικός ουδέτερου γένους) η οποία προστιθέμενη σε ουσιαστικό υποδηλώνει μια παθητική ιδιότητα ή κατάσταση. Την εκδοχή αυτή ενισχύει το γεγονός ότι η ευρύτερη περιοχή θεωρείται ακόμη και σήμερα από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ως Σ.Π.Π. δηλαδή Σημαντική Περιοχή Πουλιών. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, τα Πουλάτα οφείλουν το όνομα τους στον πρώτο τους οικιστή, τον Αντζουλάτο Πούλο ο οποίος φερεται να ίδρυσε το χωριό περίπου το 1550, στα χρόνια δηλαδή της Ενετοκρατίας. Μάλιστα, όπως αναφέρουν νοταριακά (Ενετικά) έγγραφα, στην Κεφαλλονιά υπήρχε σημαντικός αριθμός οικογενειακών ονομάτων που βεβαιωμένα έχουν αφετηρία τον 13ο αιώνα και είναι είτε Βυζαντινής, είτε δυτικής προέλευσης. Μεταξύ αυτών και το επίθετο Πούλος το οποίο ωστόσο δε συναντάται σήμερα στα Πουλάτα ή την ευρύτερη περιοχή.

Δημογραφία

Δυο χρόνια μετά την ένωση των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα το 1866 μέχρι και το 1912, τα Πουλάτα υπάγονταν διοικητικά στον Δήμο Σάμης. Με βάση Διάταγμα του 1912 ο Δήμος Σάμης διαλύθηκε και τα Πουλάτα αποτέλεσαν έδρα και μοναδικό οικισμό της Κοινότητας Πουλάτων, καθεστώς που διατηρήθηκε μέχρι και το 1997 όπου με την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας, εντάχθηκαν και πάλι στον επανασυσταθέντα Δήμο Σάμης. Από το 2011 με τη διοικητική μεταρρύθμιση, γνωστή και ως σχέδιο Καλλικράτης, ο Δήμος Σάμης καταργήθηκε και τα Πουλάτα αποτέλεσαν Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Σάμης του ενιαίου πλέον Δήμου Κεφαλλονιάς.Τον Σεπτέμβριο του 2019 ο Δήμος Κεφαλλονιάς κατατμήθηκε στους Δήμους Αργοστολίου, Ληξουρίου και Σάμης με τα Πουλάτα, ως Κοινότητα πλέον, να εντάσσονται εκ νέου στο Δήμο Σάμης που περιλαμβάνει διοικητικά τις Δημοτικές Ενότητες Σάμης, Πυλάρου και Ερίσου. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής του 2021, οι μόνιμοι κάτοικοι των Πουλάτων ανέρχονται σε 174 έναντι 142 κατά την απογραφή του 2011.

Αξιοθέατα

Σπηλαιοβάραθρο Αγγαλάκι

Το σπηλαιοβάραθρο Αγγαλάκι βρίσκεται 2 χλμ ανατολικά του χωριού και ανήκει σε ένα σύστημα περίπου 17 σπηλαίων (Αγία Ελεούσα, Άγιοι Θεόδωροι, Βρούσπα, Ζερβάτη, Σωτήρα, Φυτίδι, Χιριδόνι κ.α.) πολύ κοντινών μεταξύ τους, τα περισσότερα των οποίων σχηματίζουν στο εσωτερικό τους υπόγειες λίμνες με γλυκό ή υφάλμυρο νερό. Τα ύδατα των σπηλαίων εκτιμάται ότι επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω στενών υπόγειων περασμάτων. Το Αγγαλάκι είναι το μεγαλύτερο και εντυπωσιακότερο εξ αυτών και είναι πλαισιωμένο από ελαιόδεντρα και θάμνους. Η είσοδος του έχει κυκλικό άνοιγμα με διάμετρο 30 μέτρα, ενώ το βάθος του φτάνει τα 49 μέτρα. Η ηλικία του σπηλαίου έχει υπολογιστεί ότι είναι ίσως και παλαιότερη της Πλειστοκαίνου περιόδου (2.000.000 – 12.000 π.Χ.). Σύμφωνα με την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία η διεύθυνση ανάπτυξης του σπηλαίου είναι βορειοδυτική και γίνεται πάνω σε 2 άξονες στα άκρα των οποίων αναπτύσσεται και από μια φυσική λίμνη, στη δε προέκταση τους υπάρχουν 2 δρόμοι επικοινωνίας. Ο δρόμος της ανατολικής λίμνης είναι κάτω από τη στάθμη του νερού και τη συνδέει με άλλη μη προσβάσιμη ωστόσο λίμνη στην οποία διαβιούν τυφλά χέλια, κάτι που μαρτυρά επικοινωνία του σπηλαίου με τη θάλασσα. Ο δεύτερος δρόμος, αυτός της δυτικής λίμνης, είναι πάνω από τη στάθμη του νερού και έχουν εντοπιστεί πληθυσμοί νυχτερίδων. Στο Β.Δ. άκρο του σπηλαίου υπάρχει και τρίτος δρόμος επικοινωνίας ο οποίος λειτουργεί ως διέξοδος διαφυγής του νερού. Στις λίμνες του σπηλαίου καθρεπτίζονται οι εντυπωσιακοί σταλακτίτες της οροφής, ενώ στους πυθμένες υπάρχει λιμναία βλάστηση. Μάλιστα το Αγγαλάκι εντάχθηκε το 2007 από τη W.W.F. στο πρόγραμμα «Προστασία των υγροτόπων των νησιών της Ελλάδας» έχοντας χαρακτηρισθεί ως ένας από τους 803 υγροτόπους της νησιωτικής χώρας και ένας από τους 21 της Κεφαλλονιάς.

Ναός Αγίου Σπυρίδωνα

Ο Άγιος Σπυρίδωνας χτισμένος τον 18ο αιώνα, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα δυτικής επίδρασης στη ναοδομία της Κεφαλλονιάς με επιρροές από τον ιταλικό μανιερισμό και το ρυθμό μπαρόκ με πιο αυστηρές ωστόσο γραμμές στο πρότυπα της κλασικής και της βυζαντινής παράδοσης. Πρόκειται για δρομικό ναό μεσαίας κλίμακας που ακολουθεί το ορθόδοξο τυπικό με το Ιερό διαχωρισμένο από τον κυρίως Ναό με εξαιρετικής τεχνοτροπίας ξυλόγλυπτο τέμπλο, γυναικωνίτη και ανάγλυφο δικέφαλο αετό στο κέντρο του δαπέδου. Η εξωτερική όψη της εκκλησίας έχει αναγεννησιακά χαρακτηριστικά, ενώ τα διακοσμητικά του στοιχεία όπως τα γείσα, τα αετώματα, οι παραστάδες, οι ημικίονες και τα επίκρανα, είναι αποδείξεις δυτικότροπης ναοδομίας η οποία ενισχύεται από τις πολλές φορητές εικόνες που διέθετε όπως αυτή της Ανάστασης. Στο πλάι του Ναού υπάρχει εντυπωσιακό αναγεννησιακό, φράγκικου τύπου, κωδωνοστάσιο με παχύ και διάτρητο τοίχωμα που αποτελεί συνέχεια της όψης του. Ο Άγιος Σπυρίδωνας είναι κτητορικός Ναός παλαιάς οικογένειας του χωριού (οικογένεια Άννινου) και μαζί με το κωδωνοστάσιο του έχει χαρακτηριστεί από το 1970 ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Εκδηλώσεις

Κάθε χρόνο στις 27 Ιουλίου, ανήμερα της γιορτής του πολιούχου του χωριού Αγίου Παντελεήμονα, στην κεντρική πλατεία των Πουλάτων διοργανώνεται ένα από τα μεγαλύτερα παραδοσιακά πανηγύρια της Κεφαλλονιάς με το γλέντι να κρατάει μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, ενώ τον Αύγουστο του 2016 οργανώνεται η "Γιορτή Παλιού Χωριού" στα ερείπια των προσεισμικών Πουλάτων. Μια υπέροχη εκδήλωση μνήμης αλλά και αισιοδοξίας με ζωντανή μουσική και χορό, που έχει γίνει πλέον θεσμός στα πολιτιστικά δρώμενα του χωριού και της ευρύτερης περιοχής.

Δείτε επίσης

Κοσμάς Φλαμιάτος

Παραπομπές

Πηγές

poulatakefalonias.gr Μοσχόπουλος, Γεώργιος Ν. (2010). Ιστορία της Κεφαλλονιάς. Αθήνα: Ιδιωτική έκδοση, 496 σελίδες. ISBN 978-960-90811-4-6. Ελληνική Στατιστική Αρχή

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

http://www.poulatakefalonias.gr http://www.kefallonia.gov.gr http://www.ypes.gr/el/regions/programma/ Αρχειοθετήθηκε 2018-10-12 στο Wayback Machine. http://www.statistics.gr/