Για ομόηχους οικισμούς στην Ελλάδα δείτε το λήμμα: Άσσος (αποσαφήνιση)

Η Άσος, αναγραφόμενη και ως Άσσος, είναι μικρό παραθαλάσσιο χωριό της περιφερειακής ενότητας Κεφαλληνίας, στο βορειοδυτικό μέρος της νήσου Κεφαλονιάς, πάνω στη χερσόνησο Έρισσο, με πληθυσμό 88 κατοίκων (απογραφή 2011). Είναι κτισμένο σε μεσοσταθμικό υψόμετρο 20 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε οδική απόσταση 40 χιλιομέτρων βόρεια από το Αργοστόλι.

Γεωγραφία-δημογραφία

Η Άσος βρίσκεται πάνω και βόρεια από στενό ισθμό («λαιμό») πλάτους μόλις 50 μέτρων, που ενώνει την κυρίως Κεφαλονιά με μικρή απόκρημνη χερσόνησο, τη χερσόνησο της Άσου, όπου υπάρχει το Φρούριο της Άσου. Ο αβαθής ορμίσκος που σχηματίζεται βορείως του ισθμού αποτελεί το λιμανάκι του χωριού. Οι γεωγραφικές συντεταγμένες του χωριού είναι πλάτος 38°23΄ Βόρειο και μήκος 20°32΄ Ανατολικό. Τα κοντινότερα χωριά βρίσκονται σχετικώς μακριά: τα Δραπανίτικα απέχουν λιγότερο οδικώς, ευρισκόμενα 5 χιλιόμετρα βορείως της Άσου, ενώ σε ευθεία γραμμή πλησιέστερα είναι τα Δεφαρανάτα (2 χιλιόμ.) και ο Κοθρέας. Διοικητικά, σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και μετά την τροποποίησή του το 2019, η Άσος αποτελεί την ομώνυμη τοπική κοινότητα (της οποίας αποτελεί τον μοναδικό οικισμό), που υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Ερίσου του Δήμου Σάμης, στην Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλληνίας της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Παλαιότερα, από το 1866, αναφερόταν ως Άσσος (με 2 "σ") και ήταν έδρα ομώνυμης κοινότητας (στην οποία υπαγόταν και ο οικισμός Φρούριο, με 6 κατοίκους το 1961), της Επαρχίας Σάμης του Νομού Κεφαλληνίας. Η ονομασία της διορθώθηκε σε Άσος το 1940. Ο ταχυδρομικός κώδικας του χωριού είναι 28084. Η εξέλιξη του πληθυσμού του χωριού στις επίσημες απογραφές φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

Τοπωνυμικά-ιστορικά

Η ετυμολογία του ονόματος του χωριού δεν μπορεί να διακριβωθεί άμεσα από τα παλαιότερα ελληνικά κείμενα στα οποία εμφανίζεται, καθώς σε άλλα γράφεται Άσος και σε άλλα Άσσος, αλλά και Νάξος. Από τον 16ο αιώνα και μετά, λατινικά και ιταλικά κείμενα την αναφέρουν ως Naxo, Nasso και Asso. Ωστόσο, ορθότερος κατόπιν αυτών πρέπει να θεωρηθεί ο τύπος Άσος, ως προερχόμενος από την αρχαία λέξη νάσος (που είναι απλώς ο δωρικός τύπος της λέξεως νήσος). Τότε και το διπλό «σ» ερμηνεύεται από την ιταλική, όπου προστίθεται (όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες) προκειμένου να μη προφέρεται ως «ζ» το «σ». Για τις γραφές Naxo/Nasso υπάρχει η ερμηνεία του O. Riemann ότι προέρχεται από την έναρθρη αιτιατική «στην Άσσο» που μετατράπηκε στο «στη Νάσσο», κι επειδή το διπλό s της ιταλικής προέρχεται από το x της λατινικής, σχηματίσθηκε και ο τύπος Naxo. Η Άσος κτίσθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα, στα χρόνια της Ενετοκρατίας. Το κέντρο του χωριού εντοπιζόταν αρχικώς στο φρούριο που κτίσθηκε στη μικρή χερσόνησο από τους Ενετούς θεμελιωμένο πάνω σε αρχαιότερο τεσσάρων προμαχώνων, αφού προστέθηκαν και άλλοι δύο.. Σε αυτό διέμενε ο ένας από τους προβλεπτές της Κεφαλονιάς, καθώς η Άσος ήταν η διοικητική πρωτεύουσα της βόρειας Κεφαλονιάς από το 1593. Το σχετικά καλώς διατηρούμενο φρούριο έχει σχεδόν τετραγωνικό σχήμα και στις 4 γωνίες του βρίσκονται ισάριθμοι προμαχώνες, που φέρουν τα εξής ονόματα: Άγιος Μάρκος (ο νοτιοδυτικός), Άγιος Ιωάννης του Κόμη (ο νοτιοανατολικός και ακρόπολη), Ρεσπούνα (ο βορειοδυτικός) και Μόρα (ο βορειοανατολικός). Ανάμεσα στους δύο τελευταίους βρίσκονται, πέμπτος μικρότερος προμαχώνας ο Σάντα Μαρία, όπως και έκτος βορειότερα του Μόρα ο Καμπούσα. Μετά τη διάλυση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, το 1797, η Άσος ακολούθησε την τύχη του νησιού και της Επτανήσου. Πολλοί από τους Σουλιώτες υπερασπιστές της Κιάφας μετά την παράδοσή της το 1822, και αφού οι Άγγλοι που κατείχαν τότε τα Επτάνησα τους πέρασαν από κάθαρση 70 ημερών, εγκαταστάθηκαν στην Άσο. Τα όπλα τους ζήτησε το 1823 ο Χρ. Περραιβός να τους επιστραφούν, σε αίτησή του προς τον Άγγλο Αρμοστή Επτανήσου Τόμας Μαίτλαντ. Μετά την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, βασιλικό διάταγμα της 8ης Ιανουαρίου 1866 όρισε τη σύσταση Δήμου Άσου, που περιελάμβανε τα χωριά Βαρύ, Δεφαρανάτα, Δραπανίτικα, Καρυά, Κοθρέας, Κοκολάτα, Κομιτάτα, Κοντές, Κουλούμος, Νεοχώριο, Πατρικάτα, Πλαγιά, Πύργος και τον οικισμό του Φρουρίου. Μετά τους σεισμούς της Κεφαλονιάς του 1953 η Άσος ανοικοδομήθηκε, αλλά δοκιμάσθηκε και αυτή από τον δημογραφικό μαρασμό της νήσου που επακολούθησε.

Δείτε επίσης

Κάστρο της Άσσου Κεφαλονιάς

Παραπομπές

Πηγές

Νικ. Γ. Μοσχονάς: Το λήμμα «Άσος» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 7, σελ. 90