Πληροφορίες
Ο Γέρμας είναι οικισμός της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς στη Μακεδονία. Διοικητικά ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Ίωνος Δραγούμη του Δήμου Άργους Ορεστικού. Το χωριό Γέρμας πήρε το όνομά του από τον Μακεδονομάχο Νικόλαο Τσοτάκο, ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Καπετάν Γέρμας, λόγω της καταγωγής του από τη Γέρμα Λακωνίας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 το χωριό έχει 560 μόνιμους κατοίκους. Η πρώην ονομασία του χωριού ήταν Λόσνιτσα. Οι κάτοικοι του Γέρμα είναι Μακεδόνες γηγενείς και ομιλούν ένα γλωσσικό ιδίωμα, που ανήκει στα Βόρεια ελληνικά ιδιώματα. Ο γλωσσολόγος και ακαδημαϊκός Νικόλαος Ανδριώτης, ο οποίος μελέτησε το εν λόγω ιδίωμα, αναφέρει, ότι αυτό παρουσιάζει φωνητικούς και λεξιλογικούς αρχαϊσμούς, που αποδεικνύουν, ότι η περιοχή του Γέρμα ήταν ανέκαθεν ελληνόφωνη.
Γεωγραφία
Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 777 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας στο όρος Άσκιο.
Ιστορία
Αρχαία Ελλάδα
Ο Γέρμας πρωτοκατοικήθηκε κατά τη Νεολιθική εποχή. Αυτό το μαρτυρούν τρεις προϊστορικές ακροπόλεις, που βρίσκονται στα νότια του χωριού, και συγκεκριμένα, δύο στην τοποθεσία «Μελίσσι» και μία στην τοποθεσία «Καστρί». Στα χρόνια των Μακεδόνων βασιλέων Φιλίππου Β΄ και Μεγάλου Αλεξάνδρου υπήρχε στον Γέρμα ένας σημαντικός οικισμός, στην τοποθεσία «Μπίλια – Κεράσοβο». Εκεί σώζονται πάμπολλα ερείπια της Ελληνιστικής, Ρωμαϊκής και Πρωτοβυζαντινής περιόδου. Ο οικισμός αυτός, που κατά την παράδοση υπήρξε η πρώτη έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης, καταστράφηκε γύρω στο έτος 500 μ. Χ., απ’ τους Γότθους του Αλάριχου.
Τουρκοκρατία
Κατά τους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι του Γέρμα ήταν διασκορπισμένοι στα γύρω δασωμένα όρη και διέμεναν σε μικρούς κτηνοτροφικούς οικισμούς. Οι σπουδαιότεροι απ’ τους οικισμούς αυτούς ήταν, η Λόσνιτσα, η Πυράσσα, ο Άι-Λιας, η Κρανιά και ο Πόρος. Περί το έτος 1650 μ. Χ., οι κάτοικοι όλων των προαναφερόμενων οικισμών συγκεντρώθηκαν, για περισσότερη ασφάλεια, κι εγκαταστάθηκαν στη Λόσνιτσα. Τότε έκτισαν σ’ αυτήν δύο ορθόδοξους ναούς, τον Άγιο Γεώργιο, εντός του οικισμού, και τον Άι-Θανάση στον ομώνυμο λόφο. Κατά τη 15ετία 1763 – 1777, επισκέφτηκε τον Γέρμα δύο φορές ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Στην πρώτη επίσκεψή του ο Πατροκοσμάς ίδρυσε το σχολείο του χωριού, που συνεχίζει μέχρι σήμερα αδιάκοπα τη λειτουργία του. Το έτος 1761 οι κάτοικοι επέκτιναν τον ενοριακό ναό του Αγίου Γεωργίου και λίγο αργότερα, το 1775, τον στόλισαν με ξυλόγλυπτο τέμπλο και φορητές εικόνες μεταβυζαντινής τέχνης.
Ελλάδα
Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821, πολλοί νέοι του Γέρμα έλαβαν τα όπλα εναντίον των Οθωμανών και αρκετοί έχυσαν το αίμα τους για την ελευθερία. Απ’ αυτούς μνημονεύονται τρεις, ο Μίσιος, που φονεύτηκε στη Νάουσα, και ο Δόβας και ο Κατσιάπης, που έπεσαν κατά την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου. Στην επανάσταση που κήρυξαν οι Μακεδόνες το 1878, για να ενωθεί η ιδιαίτερη πατρίδα τους με την Ελλάδα και ν’ αποτραπεί η ίδρυση της «Μεγάλης Βουλγαρίας», οι κάτοικοι του Γέρμα πρωτοστάτησαν. Ο εκπρόσωπός τους ιερέας Απόστολος Ζουντίκος υπόγραψε εκ μέρους τους κι έστειλε, μαζί με άλλους κατοίκους της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης, έντονη διαμαρτυρία προς τις Μεγάλες Δυνάμεις, για την τότε σχεδιαζόμενη προσάρτηση των μακεδονικών εδαφών στο Βουλγαρικό κράτος. Ο Γέρμας στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα 1904 – 1908, υπήρξε η βάση και το κρησφύγετο πολλών ελληνικών ανταρτικών σωμάτων, που μάχονταν στις γύρω του επαρχίες Καστοριάς, Φλώρινας και Κοζάνης. Στην περιοχή του διεξήχθηκαν κατά την περίοδο αυτή σημαντικές μάχες, κυρίως μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών. Απ’ αυτές, η φονικότερη και πλέον καταστροφική για τους Μακεδονομάχους, ήταν η λεγόμενη «Μάχη του Καλογερικού», κατά την οποίαν έπεσε ηρωικά μαχόμενος ο οπλαρχηγός Νικόλαος Τσοτάκος (Καπετάν Γέρμας), καθώς και 21 από τους άνδρες του. Όλοι οι νεκροί ενταφιάστηκαν στη Λόσνιτσα, η οποία μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας έλαβε την ονομασία. «Γέρμας», προς τιμήν του αναφερόμενου ήρωα Καπετάνιου. Το χωριό Γέρμας απελευθερώθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1912, απ’ το ένοπλο σώμα του Μακεδονομάχου Στέφανου Γρηγορίου (Καπετάν Στέφου). Αργότερα, κατά την εκστρατεία στη Μικρά Ασία (1920 - 1922), αρκετοί στρατιώτες απ’ τον Γέρμα έλαβαν μέρος σ’ αυτήν και πολέμησαν ηρωικά. Ένας απ’ τους εν λόγω γενναίους στρατιώτες, ο Γεώργιος Πρώιος, φονεύτηκε στη μάχη του ποταμού Σαγγάριου. Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940 - 41, πολλοί κάτοικοι του χωριού πολέμησαν με αυτοθυσία στα βουνά της Αλβανίας, απ’ όπου γύρισαν όλοι ζωντανοί. Στα χρόνια της Κατοχής 1941 - 1944, οι κάτοικοι υπόφεραν πολύ απ’ τους Γερμανούς, Ιταλούς και Κομιτατζήδες, και θρήνησαν 10 νεκρούς συγχωριανούς τους. Αμέσως μετά, κατά τον Εμφύλιο πόλεμο (1946 - 1949), ο Γέρμας βρέθηκε στο επίκεντρο των συγκρούσεων και γι’ αυτό είχε πολλές απώλειες, μέτρησε συνολικά 48 νεκρούς, άνδρες και γυναίκες.
Βιβλιογραφία
Χρήστος Γεωργίου: Το γλωσσικό ιδίωμα Γέρμα Καστοριάς Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (1962)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Χαρακτηριστικές λέξεις και φράσεις του γλωσσικού ιδιώματος Γέρμα Καστοριάς
