Ο Ελληνόπυργος (παλιά ονομασία Γράλιστα) είναι χωριό του νομού Καρδίτσας, χτισμένο σε υψόμετρο 560 μέτρων στα βορειοανατολικά υψώματα των Αγράφων, πάνω από τον κάμπο της Καρδίτσας και βόρεια της Λίμνης Πλαστήρα. Ανήκει στον δήμο Μουζακίου και ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 280 κάτοικοι. Λόγω της παρουσίας ιστορικών κτισμάτων στον οικισμό είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός.

Ιστορικά στοιχεία

Η πρώτη αναφορά για τον οικισμό γίνεται σε επιστολή του 1328 που ανακάλυψε ο πανεπιστημιακός καθηγητής Νίκος Βέης σε μοναστήρι των Μετεώρων και η οποία αναφέρει τον οικισμό με το όνομα Γραδίστιο. Τα επόμενα χρόνια το χωριό συναντάται με το όνομα Γράλιστα. Αρχικά ο οικισμός βρισκόταν χαμηλότερα αλλά εξαιτίας μίας επιδημίας πανώλης που ξέσπασε στα μέσα του 17ου αιώνα οι κάτοικοι που επέζησαν εγκατέλειψαν τις αρχικές τους εστίες και εγκαταστάθηκαν στον κτηνοτροφικό συνοικισμό που βρισκόταν στην σημερινή θέση του χωριού. Το χωριό συμπεριλήφθηκε στην συνθήκη του Ταμασίου (1525) που παραχώρησε καθεστώς αυτονομίας στα Άγραφα και τα επόμενα χρόνια γνώρισε ανάπτυξη στηριζόμενο κυρίως στην κτηνοτροφία και την υφαντουργία. Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα επισκέφτηκε την περιοχή ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Κοντά στο χωριό εγκαταστάθηκε σε ηλικία 8 ετών, έχοντας μείνει ορφανός, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Διέμεινε σε μία σπηλιά κοντά στον οικισμό, τη σπηλιά του Λώλου. Ο Καραϊσκάκης παρέμεινε στο χωρίο μέχρι το 1800, όταν ήταν πλέον 18 ετών έχοντας σχηματίσει δικό του κλέφτικο σώμα. Κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821 ο Ελληνόπυργος δέχτηκε σημαντικές καταστροφές. Το 1822 ο πασάς των Τρικάλων Σελλιχτάρ εκστράτευσε κατά των Αγράφων και κατέστρεψε τον οικισμό. Ο Ελληνόπυργος γνώρισε άλλες δύο καταστροφές. Η πρώτη ήταν το 1854 κατά την διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου όταν η Θεσσαλία επαναστάτησε. Μετά την αποτυχημένη έκβαση της επανάστασης, τουρκικά σώματα έκαψαν ολοσχερώς το χωριό. Η δεύτερη καταστροφή συνέβη το 1878 κατά την διάρκεια της νέας επανάστασης των Θεσσαλών. Αυτή τη φορά, οι καταστροφές ήταν μικρότερης έκτασης. Τρία χρόνια μετά η Θεσσαλία ενώθηκε με την Ελλάδα. Το 1928 ο οικισμός μετονομάστηκε από Γράλιστα σε Ελληνόπυργο. Η ονομασία Ελληνόπυργος οφείλεται σε ένα αρχαίο κτίσμα που στέκεται στην κορυφή του υψώματος, πάνω από το χωριό.

Τοπογραφία

Τον παραδοσιακό οικισμό διέσχιζε ο Γραλισιώτης ποταμός, μήκους 3 χλμ, διαιρώντας τον σε δύο συνοικίες. Πηγές του χωριού είναι η πηγή «Κλήμα» και η πηγή «Μάνα νερού» ενώ πολλές υπάρχουν και στην τοποθεσία «Αθάνατος». Η κορυφή Καψούνα βρίσκεται σε υψόμετρο 950 μέτρα και η κορυφή «Καστρί» σε υψόμετρο 907 μέτρα. Στην περιοχή «Παξαράκι» βρίσκουμε ρέμα και μικρούς καταρράκτες.

Απογραφές πληθυσμού

Θρησκευτικά Μνημεία

Ιεροί ναοί

Έξοχα αρχιτεκτονήματα-μνημεία του χωριού Ελληνόπυργος αποτελούν οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Δημητρίου. Ο Άγιος Γεώργιος ήταν το καθολικό μικρής μονής που έχτισε ο αγιορείτης ιερομόναχος Γεράσιμος Τζωρτζόπουλος στα 1818. Σαράντα χρόνια αργότερα, οι Ελληνοπύργιοι έχτισαν την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, για να τιμήσουν την προστάτιδά τους. Η εκκλησία ανεγέρθη στη θέση προηγούμενης εκκλησίας που είχαν κάψει οι Τούρκοι μετά την επανάσταση της Θεσσαλίας του 1854, στην οποία μετείχε και το χωριό. Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, η νεωτέρα εκ των τριών, χτίστηκε το 1925 και κοσμεί την ανατολική συνοικία του χωριού.

Ξωκλήσια

Στο καστανόδασος του «Αϊλιά», δεσπόζει το φερώνυμο ξωκλήσι.Ανήμερα της εορτής του Προφήτου Ηλία του Θεσβίτη (20 Ιουλίου), τελείται Θεία Λειτουργία και αρτοκλασία στον προαύλιο χώρο, σύμφωνα με την τοπική παράδοση. Το ξωκλήσι του Αγ.Αθανασίου.

Πολιτιστικά

Πολιτιστικοί Σύλλογοι

Πολιτιστικός Σύλλογος Ελληνοπύργου «Άγιος Αθανάσιος». Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Ελληνοπυργίων «Η Αγία Παρασκευή». Εδρεύει στην Αθήνα. Εξωραϊστικός-Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ελληνοπυργίων «Ο Αθάνατος». Εδρεύει στη Λάρισα και εκδίδει την εφημερίδα «ο Ελληνόπυργος». Πολιτιστικός Σύλλογος Ελληνοπυργίων «Το Κάστρο». Εδρεύει στη Θεσσαλονίκη.

Μουσεία

Λαογραφικό Μουσείο Ελληνοπύργου.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Εφημερίδα «ο Ελληνόπυργος»

Παραπομπές