Η Χρυσούπολη είναι κωμόπολη της Ανατολικής Μακεδονίας στην Περιφερειακή Ενότητα Καβάλας και έδρα του Δήμου Νέστου.

Γενικά

Η Χρυσούπολη βρίσκεται στα ανατολικά όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, στο κέντρο της πεδιάδας του Νέστου, σε υψόμετρο 20 μέτρα. Απέχει περίπου 4 χιλιόμετρα ΝΑ. από την εθνική οδό Καβάλας-Ξάνθης, 26 χιλιόμετρα Α.-ΒΑ. από την Καβάλα και 32 χιλιόμετρα ΝΔ. από την Ξάνθη. Στο παρελθόν, η Χρυσούπολη διοικητικά ήταν η πρωτεύουσα της Επαρχίας Νέστου του Νομού Καβάλας. Ο Δήμος Χρυσούπολης, ο οποίος περιλάμβανε 13 δημοτικά διαμερίσματα, με έδρα του δήμου την Χρυσούπολη, μαζί με τους Δήμους Ορεινού και Κεραμωτής αποτελούσαν τους δήμους της Επαρχίας Νέστου.

Οικονομία

Στο παρελθόν η Χρυσούπολη υπήρξε μεγάλος οδικός σταθμός και τα περισσότερα από τα κτίρια της ήταν χάνια, φούρνοι, παντοπωλεία και καροποιεία, που εξυπηρετούσαν τους ταξιδιώτες. Σήμερα είναι κέντρο της γεωργικής παραγωγής της δυτικής πλευράς του Δέλτα του Νέστου λόγω των μεγάλων αρδευτικών έργων που έχουν γίνει γύρω της. Στις εκτάσεις γύρω από την πόλη παράγονται ποικίλα γεωργικά προϊόντα, όπως τα καλαμπόκι, φασόλια, ζαχαρότευτλα, σπαράγγια και ακτινίδια. Στη Χρυσούπολη υπάρχουν αρκετοί αγροτικοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι τυποποιούν και εξάγουν προϊόντα της περιοχής, τα οποία έχουν μεγάλη αποδοχή στις αγορές του εξωτερικού. Επίσης, στη Χρυσούπολη υπάρχουν πολλοί κτηνοτρόφοι. Στη Χρυσούπολη έδρευε μια από τις μεγαλύτερες μονάδες κεραμοποιίας της χώρας, ενώ υπάρχουν μικρές ποτοποιίες, εταιρεία εξόρυξης και επεξεργασίας μαρμάρου και βιοτεχνίες ενδυμάτων και νημάτων. Ακόμη υπάρχουν πολλά εμπορικά καταστήματα.

Ιστορία

Στο παραποτάμιο δάσος της κατά την μυθολογία έγινε η γνωριμία του Ορφέα με το Διόνυσο. Της Ανατολής δηλαδή που εκφράζει ο Διόνυσος με τον οίνο, με τη Δύση και τις τέχνες που εκφράζει ο Ορφέας. Οι Ηδωνοί και Ήδωνες ή Ηδώνες ήταν ο πρώτος λαός που κατοίκησε την περιοχή. Ονομάστηκε έτσι από τον Ηδωνό, γιο του Άρη και της κόρης του Νέστου Καλλιρρόης. Κατοικούσαν αρχικά στην Ηδωνίδα της δυτικής Θράκης κοντά στον κάτω ρου του Νέστου. Η περιοχή της σημερινής Χρυσούπολης καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς το 1375–1376. Η σημερινή πόλη ήταν ήδη ακμαία τον 17ο αιώνα, οπού περιγράφεται από τον Οθωμανό περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή (Evliya Celebi). Υπήρχε πόλη με το όνομα Εσκί Σαρί Σαμπάν (παλιό Σαρί Σαμπάν) στην περιοχή Ερατεινού, που δηλώνει ότι έγινε μετακίνηση πληθυσμού λόγω αλλαγής της πορείας των δρόμων ή από άλλο άγνωστο γεγονός. Απελευθερώθηκε στις 11 Ιουλίου 1913. Το 1919 αναγνωρίστηκε σαν κοινότητα, και το 1946 έγινε δήμος.

Αξιοθέατα

Στην πόλη υπάρχουν αρκετά διατηρητέα κτίρια, όπως το καμπαναριό του Αγίου Δημητρίου (1884), το παλαιό διοικητήριο (1880) και το κτίριο της Αγροτικής Τράπεζας (1924). Αξιοθέατα είναι η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, το μοναστήρι του Χριστού Σωτήρος, το παλιό Διοικητήριο του Σαρί Σαμπάν και σημερινό Μουσείο Τέχνης & Ιστορίας καθώς και το δάσος του ποταμού Νέστου (στα 3 χλμ. ανατολικά)

Ετυμολογία

Η πόλη ιδρύθηκε από τους Οθωμανούς και είχε την ονομασία Σαρή Σαμπάν, από το όνομα του τούρκου τσιφλικά και χανιτζή Sarı Șaban (ξανθός ή χλομός Σαμπάν). Η πρώτη ελληνική μετονομασία της πόλης ήταν Σαπαίοι (από το όνομα της αρχαίας θρακικής φυλής που κατοικούσε στην περιοχή). Η σημερινή ονομασία της προέκυψε από παρανόηση του νοήματος της τουρκικής ονομασίας, καθώς θεωρήθηκε λανθασμένα ότι σήμαινε "χρυσό άροτρο" και ότι οφειλόταν στην ευφορία της περιοχής. (Η τουρκική λέξη sarı σημαίνει 'κίτρινο', ενώ το άροτρο (saban) γράφεται με ψιλό s και όχι με Ș.Το όνομα Şaban είναι συνηθισμένο στην τουρκική). Άλλοι πιστεύουν ότι το το όνομα της το πήρε από τα ψήγματα χρυσού στις όχθες του Νέστου ή από τα πολλά έλη που υπήρχαν «Χρυσούπολη».

Δημογραφία

Ο πληθυσμός της Χρυσούπολης, σύμφωνα με την απογραφή του 2021, είναι 8.824 κάτοικοι ενώ όλη η δημοτική κοινότητα έχει 14.970 κατοίκους. Αποτελείται από πρόσφυγες, Ηπειρώτες (κυρίως από τη Λάϊστρα Ζαγορίου), Μικρασιάτες, Πόντιους και Θρακιώτες και από Σαρακατσάνους και έτσι πολλές από τις συνοικίες έχουν ονόματα πού θυμίζουν την προέλευση των κατοίκων της. Παλαιότερα και μέχρι περίπου τη δεκαετία του '60 και λόγω της θέσης της, το κορυφαίο εβδομαδιαίο γεγονός της Χρυσούπολης ήταν το παζάρι, (κάθε Τετάρτη ενώ εδώ και πολλά χρόνια γίνεται κάθε Τρίτη), όπου οι γεωργοί απ' όλα τα γειτονικά χωριά πήγαιναν να πουλήσουν την παραγωγή τους .

Πληθυσμός

Η εξέλιξη του πληθυσμού της Χρυσούπολης έχει ως εξής:

* μαζί με τους προσαρτημένους σήμερα οικισμούς Ποντιάς και Προάστιο Η Χρυσούπολη πλέον εντάσσεται από 1η Ιανουαρίου 2011 στο Δήμο Νέστου, ο οποίος αποτελείται από τη συνένωση των προηγούμενων δήμων Κεραμωτής, Ορεινού και Χρυσούπολης. Στην απογραφή του 2021 ο Δήμος Νέστου έχει πληθυσμό 22.331 κατοίκους έναντι 22.331 του 2011.

Παραπομπές