Πληροφορίες
Ο Νέος Ξεριάς είναι οικισμός της Ανατολικής Μακεδονίας στην Περιφερειακή Ενότητα Καβάλας.
Γεωγραφικά στοιχεία
Ο Νέος Ξεριάς βρίσκεται στα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, δυτικά του Νέστου, στο βόρειο τμήμα της πεδιάδας της Χρυσούπολης και σε υψόμετρο 50 μέτρα. Είναι κτισμένος πάνω στον παλιό οδικό άξονα Καβάλας - Ξάνθης αλλά και στην Εγνατία οδό. Απέχει 10 χλμ. βόρεια από τη Χρυσούπολη και 35 χλμ. βορειοανατολικά από την Καβάλα.
Ιστορικά στοιχεία
Ο Παλιός Ξεριάς
Οι κάτοικοι του Νέου Ξεριά είναι μέτοικοι από τον Παλιό Ξεριά, που βρισκόταν λίγα χιλιόμετρα βορειότερα, στους πρόποδες του όρους Λεκάνη. Ο Παλιός Ξεριάς χτίστηκε επί τουρκοκρατίας και οι κάτοικοί του ήταν Τούρκοι. Ονομαζόταν Κουρού-Ντερέ, δηλαδή Ξεροπόταμος. Οι Τούρκοι, που αποτελούσαν το 98% του τοπικού πληθυσμού, παρέμειναν εκεί και μετά την απελευθέρωση της επαρχίας Νέστου από τον ελληνικό στρατό, που έγινε στις 11 Ιουλίου 1913, καθώς και κατά το μεσοδιάστημα της διετούς βουλγαρικής κατοχής της περιοχής από τον Αύγουστο του 1916 ως τον Οκτώβριο 1918. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, από το 1922 ως το 1924, οι Τούρκοι έφυγαν με την ανταλλαγή πληθυσμών και στο χωριό εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες από διάφορα μέρη της Μικρασίας. Έτσι καθιερώνεται η ελληνική εκδοχή του παλιού ονόματος: Ξεριάς.
Κατοχή - Εμφύλιος
Στις αρχές Απριλίου του 1941, με την εισβολή των Γερμανών, το χωριό εγκαταλείφθηκε, διότι υπήρχαν εγκατεστημένες Μοίρες Αντιαεροπορικού Πυροβολικού και οι κάτοικοι φοβήθηκαν μήπως βομβαρδιστεί. Τελικά, δεν βομβαρδίστηκε και με τη λήξη της γερμανικής εισβολής επέστρεψαν. Ακολούθησε η τριετής βουλγαρική κατοχή από τον Απρίλη 1941 ως το Σεπτέμβρη 1944, όπως σε όλα τα μέρη της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, από το Στρυμόνα ως τον Έβρο. Την περίοδο αυτή οι κάτοικοι υπέστησαν πολλές διώξεις και εξευτελισμούς. Κατά τον τελευταίο χρόνο του εμφυλίου πολέμου (1949) νέα ταλαιπωρία περνούν οι Ξεριώτες, που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το χωριό για δεύτερη φορά και να καταφύγουν σε πιο ασφαλή μέρη. Οι περισσότεροι μετοικούν στην κοντινή Χρυσούπολη. Επιστρέφουν με τη λήξη του, το Σεπτέμβρη του 1949.
Μετανάστευση – Νέος Ξεριάς
Στις δεκαετίες 1960 και 1970 το χωριό εγκαταλείπεται απ' τους περισσότερους κατοίκους του, που φεύγουν προς αναζήτηση εργασίας στα αστικά κέντρα και στο εξωτερικό, κυρίως στη Γερμανία. Το παλιό χωριό σταδιακά ερημώνεται. Από το 1976 αρχίζει να χτίζεται το καινούργιο χωριό, λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα, πάνω στην παλιά εθνική οδό Καβάλας-Ξάνθης. Ολοκληρώνεται λίγο μετά το 1980 και ονομάζεται «Νέος Ξεριάς». Το παλιό εγκαταλείπεται και σταδιακά άρχισε να αποκαλείται Παλιός Ξεριάς, αν και επίσημα ποτέ δεν ονομάστηκε έτσι (παρέμεινε πάντα ως κοινότητα Ξεριά). Στο Νέο Ξεριά, εκτός από τους εναπομείναντες Ξεριώτες, εγκαταστάθηκαν επίσης κάτοικοι από το εγκαταλελειμμένο «Λιθοχώρι» καθώς και τριάντα και πλέον οικογένειες από τα κοντινά χωριά Αβραμηλιά και Δαμασκηνιά και πολλοί επαναπατρισμένοι μετανάστες, από εσωτερικό και εξωτερικό. Έτσι δημιουργήθηκε ένας νέος οικισμός, του οποίου οι κάτοικοι, οι Νεοξεριώτες, έχουν μεν ποικίλη προέλευση αλλά προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή.
Πολιτισμός
Ο «Πολιτιστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Νέου Ξεριά» διοργανώνει φεστιβάλ ανεξάρτητων δημιουργών ταινιών μικρού μήκους, μεγάλου μήκους, animation και ντοκιμαντέρ, εκδίδει βιβλία τοπικής ιστορίας και παράδοσης.
Αθλητισμός
= Γ.Μ.Σ. Πανιώνιος Ξεριά
= Ο «Γ.Μ.Σ. Πανιώνιος Ξεριά» είναι ποδοσφαιρικός σύλλογος που μετέχει στο πρωτάθλημα της Ε.Π.Σ. Καβάλας. Ιδρύθηκε το 1981 και πήρε αυτή την επωνυμία, σε ανάμνηση του Πανιώνιου της Σμύρνης, μιας και οι πρώτοι οικιστές του χωριού ήταν πρόσφυγες Μικρασιάτες.
Διοικητικά στοιχεία
Αναφέρεται επίσημα ως ξεχωριστός οικισμός για πρώτη φορά το 1981 να απογράφεται στην κοινότητα Ξεριά και στο ΦΕΚ 123Α - 08/05/1981 ορίζεται έδρα της κοινότητας Ξεριά. Το 1991 στον οικισμό προσαρτήθηκε ο καταργούμενος οικισμός Ξεριάς. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι, αποτελεί την κοινότητα Ξεριά που υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Χρυσούπολης του Δήμου Νέστου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021 έχει πληθυσμό 391 κατοίκους από 468 που είχε το 2011.
Πηγές
Βασίλη Μυλωνά, «Ξεριάς: Λιθοχώρι και Αβραμηλιά. Παλιές και νέες πατρίδες των προσφύγων», έκδ. Πολιτιστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Νέου Ξεριά, 2008. Βασίλη Μυλωνά, «Ιστορίες και αφηγήσεις της παλιάς εποχής», έκδ. Πολιτιστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Νέου Ξεριά, 2008.
