Η Κωστάνιανη είναι ορεινό χωριό της Δωδώνης στην Ήπειρο και το νομό Ιωαννίνων σε υψόμετρο 660 μέτρων.

Γεωγραφία - Αξιοθέατα

Η Κωστάνιανη βρίσκεται στις δυτικές πλαγιές του όρους Τσούκα και με ανοικτό ορίζοντα προς τα δυτικά. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά σε πετρώδες έδαφος με πλούσια βλάστηση και η περιοχή χαρακτηρίζεται από καλό κλίμα. Απέχει 22 χλμ. ΝΔ. της πόλης των Ιωαννίνων, 8,5 χλμ. Δ. από τη Δωδώνη και 4,5 χλμ. από τον κόμβο Δωδώνης της Εγνατίας Οδού. Στα δυτικά του χωριού και σε απόσταση 800 μέτρων υπάρχει το εξωκλήσι του Άγιου Ιωάννη του Προδρόμου που από το 1950 έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογικό μνημείο (ΥΑ 50071/1530/24-8-1950 - ΦΕΚ 142/Β/31-8-1950).

Ο ναός των Ταξιαρχών

Το σημαντικότερο αξιοθέατο είναι ο ναός των Ταξιαρχών, στα δυτικά του χωριού, ο οποίος κτίστηκε το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, την περίοδο του Δεσποτάτου της Ηπείρου και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής της εποχής. Είναι τρίκλιτος σταυρεπίστεγος κτισμένος με λαξευτούς ασβεστόλιθους της περιοχής και διακοσμημένος στο εσωτερικό του με πλούσιες τοιχογραφίες επίσης του 13ου αιώνα. Θεωρείται ως ο αρχαιότερος βυζαντινός ναός του νομού Ιωαννίνων και από το 1961 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ 15794/19-12-1961 - ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962).

Ιστορία

Τα ευρήματα της περιοχής γύρω από το χωριό φανερώνουν κατοίκησή της από την αρχαία εποχή. Σε τοποθεσία ανάμεσα στη Κωστάνιανη και τους Δραμεσιούς έχει βρεθεί αρχαία σαρκοφάγος, σπασμένη σε δύο κομμάτια (η τοπική παράδοση την αποκαλεί "Το Σκαφίδι της Μονοβύζας") που μαζί με τους λαξευτούς τάφους της τοποθεσίας "Βλησίδια" των Δραμεσιών και τα μνήματα της "Αγίας-Σωτήρας" αποτελούν αξιόλογα ευρήματα τα οποία φανερώνουν την κατοίκηση της περιοχής από την αρχαιότητα.

Περίοδος τουρκοκρατίας

Η Κωστάνιανη μέχρι την ανακάλυψη του ναού των Ταξιαρχών, το 1790, ονομαζόταν "Μετόχι" γιατί αποτελούσε κτήμα-μετόχι της Μονής Αγίου Δημητρίου Διχουνίου στο Σενίκο Ιωαννίνων, που την εποχή εκείνη είχε 18 μοναστήρια ως μετόχια και 25 χωριά ως κτήματα. Η μονή υπήρξε το ορμητήριο της επανάστασης του Διονυσίου Φιλοσό­φου το 1611, γι΄ αυτό και οι κάτοικοι της περιοχής συμμετείχαν ενεργά στην επανάσταση.Τη βοήθεια αυτή προς το Διονύσιο, οι Κωστανιανίτες την πλήρωσαν με φοβερούς διωγμούς από τους Τούρκους. Το χωριό αναφέρεται ξανά το 1650 να βρίσκεται υπό τον έλεγχο του τότε πασά των Ιωαννίνων αν και φορολογείτο από τους Σουλιώτες. Τον 18ο αιώνα απελευθερώθηκε προσωρινά από τους Τούρκους και υπαγόταν στο Σουλιώτη καπετάνιο Λάμπρο Τζαβέλα. Γύρω στα 1792 το χωριό ήταν στην κυριαρχία του Αλή-Πασά και μετά τον θάνατό του (1822) Τούρκων τσιφλικάδων. Ο λαογράφος Ιωάννης Λαμπρίδης το συμπεριλαμβάνει μεταξύ των πιθανών τόπων καταγωγής του καλόγερου Σαμουήλ, που ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη στο Κούγκι τον Δεκέμβριο του 1803. Η Κωστάνιανη αναφέρεται στα οθωμανικά στατιστικά κατάστιχα του 1895 ως τσιφλίκι του καζά Ιωαννίνων με πληθυσμό 147 κατοίκους.Το χωριό εξαγοράστηκε από τους Τούρκους τσιφλικάδες στις 6 Ιουνίου του 1910 με αντίτιμο 650 οθωμανικές λίρες, τις οποίες δάνεισε στους Κωστανιανίτες ο Φίλιππος Κωνσταντινίδης από την Καλωτά Ζαγορίου, διακεκριμένος δικηγόρος των Ιωαννίνων. Οι χωριανοί στην συνέχεια ξεπλήρωναν ένας ένας το δάνειό του στον Κωνσταντινίδη. Επειδή όμως πολλοί από αυτούς αδυνατούσαν να πληρώσουνε το δάνειο, την εξόφλησή του την ανέλαβε ο Παύλος Σ. Γκαλντέμης, ταξιδεμένος τότε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Η τουρκική κατοχή έληξε στις 20 Φεβρουαρίου 1913.

Η μάχη της Τσούκας

Την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων στη κορυφή της Τσούκας υπήρχε τουρκικό φυλάκιο με ελαφρύ και βαρύ οπλισμό (κανόνια). Ο ελληνικός στρατός, στις 20 Φεβρουαρίου 1913 με το 1ο Σύνταγμα Πεζικού περνώντας κρυφά μέσα από το χωριό και με τη βοήθεια των κατοίκων, κατάφερε να φθάσει σε απόσταση 150 μέτρων και να αιφνιδιάσει τους Τούρκους. Η νικηφόρος έκβαση της μάχης συνέβαλε στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων την επόμενη ημέρα.

Διοικητικά

Ως κοινότητα συστάθηκε, μετά την απελευθέρωση, το 1919 με το ΦΕΚ 184Α-19/08/1919 και ο οικισμός ορίστηκε ως έδρα της. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με το Μπέρκο αποτελούν τη τοπική κοινότητα Κωστάνιανης που ανήκει στη δημοτική ενότητα Δωδώνης του Δήμου Δωδώνης και σύμφωνα με την απογραφή 2011 ως κοινότητα έχει πληθυσμό 115 κατοίκους, ενώ ως οικισμός 93.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ναός των Ταξιαρχών Κωστάνιανη Δωδώνης, Ιωάννινα από τον ιστότοπο http://greekorthodoxreligioustourism.blogspot.com Ιστοσελίδα Κωστάνιανης Δωδώνης https://www.kostaniani.gr/

Παραπομπές