Πληροφορίες
To Κουκλέσι ή Άνω Κουκλέσι είναι ορεινό χωριό της πρώην επαρχίας Δωδώνης στο νομό Ιωαννίνων στην Ήπειρο σε υψόμετρο 700 μέτρων.
Γεωγραφία - Αξιοθέατα
To Κουκλέσι βρίσκεται στα σύνορα του νομού με το νομό Πρεβέζης στις ανατολικές πλαγιές της νότιας κορυφογραμμής του όρους Τόμαρος (Ολύτσικας). Το χωριό είναι κτισμένο σε βατή οροσειρά, σαν μικρό οροπέδιο, που οι κάτοικοι αποκαλούν "Κουκλεσίτικο Βουνό και Μορίζι". Απέχει 44,5 χλμ Ν. της πόλης των Ιωαννίνων, 45 χλμ. Β.-ΒΔ. από την Άρτα και 5 χλμ. Δ.-ΒΔ. από τη Ποταμιά που βρίσκεται δίπλα στην εθνική οδό Άρτας - Ιωαννίνων. Η Ποταμιά ή "Κάτω Κουκλέσι" χτίστηκε από κατοίκους του Κουκλεσίου μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που μετακινήθηκαν σε χαμηλότερο υψόμετρο και πιο κοντά στον οδικό άξονα. Τα σπίτια του χωριού είναι αραιά, απλώνονται σε μεγάλη έκταση και βρίσκονται σε μικρά ισιώματα, ριζοτόπια, προσήλια, ομαλές κατωφέρειες, περιμετρικά από τον ναό του Αγίου Νικολάου, ο οποίος μαζί με το καμπαναριό και τον περίβολο του και έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/11031/206/12-4-1993 - ΦΕΚ 310/Β/4-5-1993). Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και χαγιάτια που κτίστηκε το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Ένα άλλο αξιοθέατο είναι το "Xάνι Σαφίτ Mπέη" ή "Xάνι Mπότσαρη" που έχει χαρακτηριστεί και αυτό ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/26714/609/16-8-1990 - ΦΕΚ 617/Β/27-9-1990). Έξω από το χωριό, σε υψόμετρο 640 μ. και σε μια απότομη πλαγιά με θέα τον ποταμό Λούρο υπάρχει το παλαιολιθικό σπήλαιο "Περιστέρι". Έχουν βρεθεί παλαιοντολογικά και γεωφυσικά ευρήματα καθώς και ο ανθρώπινος σκελετός παιδιού που η ηλικία του δεν έχει χρονολογηθεί ακόμα. Οι γεωφυσικές μέθοδοι που εφαρμόστηκαν έχουν αποκαλύψει αποθέματα σταλαγμιτών και κενά κάτω από την επιφάνεια του σπηλαίου, τα οποία δεν έχουν εξερευνηθεί. Η περιοχή δυτικά και βόρεια του χωριού μέχρι το "χάνι του Τέροβου" και ειδικά η χαράδρα που διασχίζεται από τον ποταμό Λούρο έχει χαρακτηριστεί ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλους (ΤΙΦΚ). Από το Κουκλέσι ξεκινούν ή περνούν αρκετές πεζοπορικές διαδρομές με κατάληξη τους Παππαδάτες Πρέβεζας, τη Ποταμιά, τη "Γκαϊλότρυπα", το "φαράγγι της Γκρόπας".
Ιστορία
Το Κουκλέσι, σύμφωνα με τη τοπική παράδοση, δημιουργήθηκε από κατοίκους άλλων χωριών της περιοχής. Τη περίοδο της τουρκοκρατίας, ο Αλή Πασάς εγκατέστησε "καμινάδες" (δηλ. καρβουνιάρηδες) που δούλευαν στην περιοχή χρησιμοποιώντας τα δένδρα από τον πλούσιο δρυόδασος που τότε κάλυπτε το όρος Τόμαρος. Τα οθωμανικά στατιστικά κατάστιχα του 1895 αναφέρουν ότι το χωριό ήταν τσιφλίκι του καζά των Ιωαννίνων και είχε πληθυσμό 288 κατοίκους.
Διοικητικά
Ως κοινότητα συστάθηκε το 1919 με το ΦΕΚ 184Α-19/08/1919 και έδρα τον οικισμό. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τη Ποταμιά αποτελούν τη τοπική κοινότητα Κουκλεσίου που ανήκει στη δημοτική ενότητα Αγίου Δημητρίου του Δήμου Δωδώνης και σύμφωνα με την απογραφή 2011 έχει πληθυσμό 54 κατοίκους.
