Πληροφορίες
Το Καλπάκι είναι οικισμός και έδρα του Δήμου Πωγωνίου στην Ήπειρο και την Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων.
Γενικά στοιχεία
Το Καλπάκι βρίσκεται στα δυτικά των βόρειων απολήξεων του όρους Μιτσικέλι, σε υψόμετρο 430 μέτρων, ενώ απέχει περίπου 34 χλμ. ΒΔ. από τα Γιάννενα. Πριν τον πόλεμο του 1940 ήταν σχεδόν ακατοίκητο. Υπήρχαν λίγες καλύβες και ένα-δυο καφενεία για τους περαστικούς στρατιώτες που είχαν έξοδο από το στρατόπεδο που βρίσκεται λίγο πριν από το Καλπάκι (στο στρατόπεδο αυτό στέλνονταν οι στρατιώτες προς αναμόρφωση). Το Καλπάκι είναι γνωστό για την ιστορία του κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Μάχη του Καλπακίου), κατά την εισβολή των Ιταλών. Αποτελεί σπουδαίο συγκοινωνιακό κόμβο, όπου και οφείλει τη συνεχόμενη ανάπτυξή του. Ενδεικτικά αναφέρουμε το εργοστάσιο εμφιαλώσεως νερού και αναψυκτικών (στο τοπικό διαμέρισμα του χωριού Νεγράδες), τα σύγχρονα θερμοκήπια ευρωπαϊκών προδιαγραφών, τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος (φωτοβολταϊκά) κ.λπ., τα οποία προσδίδουν αναπτυξιακή δυναμική. Παρά τη δυσμενή τάση της υπαίθρου, αποτελεί οικισμό που συνεχώς συγκεντρώνει κατοίκους από τα γύρω ορεινά χωριά και διάφορα επαγγέλματα. Διαθέτει όλα τα είδη καταστημάτων, εστιατόρια, ταβέρνες, ξενώνες και διάφορες υπηρεσίες. Το Καλπάκι έχει αποκτήσει σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του χώρου της ευρύτερης περιοχής Πωγωνίου.
Ιστορικά αξιοθέατα
Στην πλαγιά του λόφου προφήτης Ηλίας, το καλοδιατηρημένο ΟΧΙ θυμίζει την εποχή και το έπος του '40. Στην είσοδο του Καλπακίου υπάρχει το Πολεμικό Μουσείο, με χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Οι στρατιώτες ξεναγοί λύνουν τις απορίες των επισκεπτών σχετικά με τα γεγονότα του πολέμου και υπάρχουν πλούσια εκθέματα, όπως και γραφική και ηχητική αναπαράσταση της μάχης του Καλπακίου. Μετά την οχυρωματική τάφρο, υπάρχει η σπηλιά που χρησιμοποιήθηκε ως Στρατηγείο του Διοικητή της 8ης Μεραρχίας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Την είσοδο της σπηλιάς κοσμεί η προτομή του Χαράλαμπου Κατσιμήτρου, που με την πίστη του να υπερασπιστεί τη γραμμή άμυνας Ελαίας-Καλαμά καθήλωσε τις Ιταλικές δυνάμεις στο Καλπάκι. Πάνω από τον οικισμό και στον λόφο Σειλητούρια δεσπόζει το γιγάντιο μπρούτζινο άγαλμα του πολεμιστή στρατιώτη του '40, στον Τύμβο του Μαχητή, όπου φυλάγεται στρατιωτικό οστεοφυλάκιο πεσόντων. Κάθε χρόνο, στην επέτειο του ΟΧΙ, γίνονται δεήσεις, προσκλητήριο νεκρών και —στην απέναντι βουνοπλαγιά— εντυπωσιακή αναπαράσταση της μάχης.
Μάχη του Καλπακίου
Το 1940 η 8η Μεραρχία Ηπείρου, με επικεφαλής τον υποστράτηγο Κατσιμήτρο Χαράλαμπο, οργάνωσε την άμυνα στα γύρω υψώματα της Γκραμπάλας, της Ασόνισσας, της Βελλάς και των Γρεμισιών. Στο ύψωμα της Βελλάς διασώζονται μέχρι σήμερα τα ίχνη των χαρακωμάτων. Ο υποστράτηγος Κατσιμήτρος, παρά τις αντίθετες απόψεις του Γενικού Επιτελείου που προέβλεπε άμυνα στα Τζουμέρκα, επέλεξε να κρατήσει την γραμμή άμυνας στο Καλπάκι μέχρι εσχάτων. Πέτυχε να αναχαιτίσει την Ιταλική εισβολή και στις 10 Νοεμβρίου 1940 η 8η Μεραρχία πέρασε από την άμυνα στην επίθεση. Ιδιαίτερα στα υψώματα της Γκραμπάλας, ανατολικά του Καλπακίου, έγιναν οι πιο αιματηρές συγκρούσεις. Στην είσοδο του Καλπακίου υπάρχει το Πολεμικό Μουσείο του '40 κι απέναντί του προτομές των Ελλήνων ηγετών της εποχής. Οι στρατιώτες ξεναγοί λύνουν τις απορίες των επισκεπτών σχετικά με τα γεγονότα του πολέμου και υπάρχουν πλούσια εκθέματα, γραφική και ηχητική αναπαράσταση της μάχης του Καλπακίου.
Διοικητικά - πληθυσμιακά στοιχεία
Το Καλπάκι αναφέρεται, ως ξεχωριστός οικισμός, το 1961 να απογράφεται στην κοινότητα Κάτω Πεδινών. Το 1981 ορίστηκε έδρα της ομώνυμης κοινότητας και το 1997 με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 έδρα του ομώνυμου δήμου. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με την Λιούμπα αποτελούν τη τοπική κοινότητα Καλπακίου που ανήκει στη δημοτική ενότητα Καλπακίου του Δήμου Πωγωνίου και σύμφωνα με την απογραφή 2011 έχει πληθυσμό 625 κατοίκους. Οι απογραφές πραγματικού πληθυσμού (de facto) είναι:
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Δήμος Πωγωνίου Καλπάκι Πολιτιστικός Σύλλογος Καλπακίου
