Το Δολό είναι ένα από τα σαράντα χωριά που ανήκουν στα Πωγωνοχώρια της Ηπείρου, χτισμένο στο όρος Κουτσόκρανο σε υψόμετρο 800 μέτρα και από το 1967 ανακηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός.

Ιστορία - Γεωγραφία

Το Δολό βρίσκεται στα σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία, δίπλα στο φαράγγι του Κουβαρά, μία περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (Τ.Ι.Φ.Κ.), ιδανική για τους λάτρεις του περιπατητικού τουρισμού. Πρόκειται για απότομο και βαθύ φαράγγι, με πυκνή βλάστηση και πολλά νερά, που περνάει κάτω από το χωριό και το οποίο έχει σχηματιστεί από τον ποταμό Κουβαρά, την αρχή του ποταμού Δρίνου. Απέχει 72 χλμ. ΒΔ. από τα Ιωάννινα, 38 χλμ. ΒΔ. από το Καλπάκι (έδρα του Δήμου) και 8 χλμ. από την Πωγωνιανή. Το Δολό - το πρώτο όνομά του ήταν Δελή (σλάβικα) που σημαίνει κάτι το χαμηλό και το κάτω σε σύγκριση με το υψηλό του ευρισκόμενο ορεινό συγκρότημα - βρίσκεται στα κράσπεδα του ορεινού συγκροτήματος που ονομάζεται Κουτσόκρανο και κάτω από το ύψωμα του Αγίου Χριστοφόρου. Ο παλιός συνοικισμός, ίσως να ήταν στη θέση που είναι σήμερα γνωστή ως "χαλάσματα" και η οποία πριν πάθει καθίζηση θα ήταν ισόπεδη με την πλαγιά "Παρακάτωνα". Η έλλειψη μαρτυριών μας αναγκάζει να προσφύγουμε στις κατασπαρμένες παραδόσεις για να φτάσουμε στο 1030 που αναφέρεται "χώρα Δολού" στον πίνακα δωρητών της Μονής Παναγίας Μολυβδοσκέπαστης (Ηπειρωτική Εστία, 1966, σ.349-353)

= Κεντρική Εκκλησία

= Η ανέγερση της κεντρικής εκκλησίας προς τιμή του Αγίου Νικολάου έγινε το 1814. Στη θέση της σημερινής εκκλησίας υπάρχουν σημάδια παλιών μνημάτων. Χτίστηκε στη θέση παλιότερης εκκλησίας, την οποία το 1740 τη μεγάλωσαν. Η οικοδομή έγινε λίθινη, στέρεη με μικρά παράθυρα. Εσωτερικά χωρίζεται στο Άγιο Βήμα, ανδρωνίτη και γυναικωνίτη.

= Σχολεία

= Γύρω στα 1760 μπορούμε να υπολογίσουμε την ύπαρξη δασκάλου στο Δολό, τον Παπά-Μπέλλο, ο οποίος γνώριζε γραφή και ανάγνωση και δίδασκε στον νάρθηκα της πρώτης εκκλησίας. Το 1824 χτίστηκε το πρώτο σχολικό κτίριο πάνω από την εκκλησία. Το 1848 χτίστηκε δίπλα μεγαλύτερο κτίριο. Το 1874 με 1880 χτίστηκε παραπλεύρως νέο διώροφο κτίριο. Το 1886 φοιτούσαν στο σχολείο 70-80 αγόρια και κορίτσια.

= Αξιοθέατα

= Βόρεια από το χωριό, σε απόσταση περίπου 2 χλμ. και κοντά στην επαρχιακή οδό Πωγωνιανής - Δολού βρίσκεται ο παλιός νερόμυλος και το πέτρινο "γεφύρι της Νονούλως", το οποίο σύμφωνα με πληροφορίες κατασκευάστηκε μετά από ενέργειες και δαπάνη κάποιας δραστήριας Πωγωνίσιας γυναίκας με το όνομα Νονούλω. Και τα δύο, μαζί με το παλαιό μονοπάτι Δολό - Γεφύρι "Νονούλως" - Πωγωνιανή, από το 1997 έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία γιατί "αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα λαϊκής προβιομηχανικής αρχιτεκτονικής, άρρηκτα συνδεδεμένα με τις μνήμες των κατοίκων σημαντικά για τη μελέτη της εξέλιξης της αρχιτεκτονικής της περιοχής".

Διοικητικά

Το χωριό, μετά την απελευθέρωση, αναφέρεται επίσημα το 1919 στο ΦΕΚ 184Α - 19/08/1919 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με την Πωγωνιανή, τους Δρυμάδες και το Σταυροσκιάδι αποτελούν τη δημοτική ενότητα Πωγωνιανής που ανήκει στο του Δήμου Πωγωνίου και σύμφωνα με την απογραφή 2011 έχει 60 μόνιμους κατοίκους.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

www.dolo.gr Δολό Ιωαννίνων Αρχειοθετήθηκε 2020-03-24 στο Wayback Machine. από τον ιστότοπο http://www.pogoni.gr/ Δολό Ιωαννίνων, το γνήσιο ηπειρώτικο χρώμα από τον ιστότοπο https://www.in.gr/

Παραπομπές