Το Δελβινάκι είναι ορεινο χωριό του νομού Ιωαννίνων. Αποτελεί ιστορική έδρα του δήμου Πωγωνίου και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Δελβινακίου. Μέχρι το 2011 υπαγόταν στην επαρχία Πωγωνίου και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 700 μέτρων μεταξύ των βουνών Κασιδιάρη και Κουτσοκράνα. Παράλληλα είναι η έδρα της Μητρόπολης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης. Απέχει περίπου 70 χλμ από τα Ιωάννινα και σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός του ανέρχεται σε 772 μόνιμους κατοίκους.

Ιστορικά Στοιχεία

Επί Τουρκοκρατίας

Το Δελβινάκι φέρεται να κτίστηκε κατά τα τέλη του 11ου αι ενώ έτερες εκδοχές, τοποθετούν την ίδρυση του οικισμού το 1691 ή γύρω στα 1620 με την σύμπτυξη μικρών οικισμών όπως η Γάλιανη, ο Κλοκός, η Μεσσαριά, η Σωτήρα, η Πλασιάβιστα. Κατά τους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας διέθετε Παρθεναγωγείο και Αρρεναγωγείο στο οποίο δίδαξαν κατά τον 19ο αιώνα ο ιερομόναχος Κωνστάντιος και ο ποιητής Γεώργιος Γαζής. (Σήμερα στεγάζεται το Δημοτικό Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήμιο). Άξιο αναφοράς είναι και το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα των Δελβινακιωτών προς διάφορες περιοχές όπως η Κωνσταντινούπολη, η Μολδοβλαχία, η Ρωσία για βιοποριστικούς κυρίως λόγους. Τον Μάιο του 1806, επισκέπτεται το Δελβινάκι ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ, ο οποίος παρακολούθησε την εορτή του πολιούχου Αγίου Αθανασίου, ενώ ανέφερε πως ο πληθυσμός του οικισμού ανερχόταν σε περίπου 600 κατοίκους. Το 1813 επισκέπτεται τον οικισμό και ο Άγγλος περιηγητής Τόμας Χιουζ, ο οποίος κάνει ιδιαίτερη μνεία στις διώξεις που είχαν υποστεί οι Δελβινακιώτες από το καθεστώς του Αλή Πασά, εξαιτίας της άρνησής τους να υποταχθούν στην εξουσία του, ενώ την ίδια χρονική περίοδο, μεταβαίνει στην περιοχή και ο Χένρυ Χόλλαντ, που αναφέρει και αυτός με τη σειρά του τις διώξεις που υφίσταντο οι κάτοικοι από τον Αλβανό πασά, μέσω της βαριάς φορολογίας αλλά και της εκτεταμένης παρουσίας Αλβανών στρατιωτών στον οικισμό. Μεταξύ των ετών 1829 και 1834, το Δελβινάκι πυρπολήθηκε δύο φορές: την πρώτη από τον Αλβανό Σιλιχτάρ Μπότα και την δεύτερη από τον πασά των Ιωαννίνων Εμίν ή Ιμίν Πασά. Την ίδια εποχή, ο πληθυσμός του ανερχόταν σε περίπου 2000 Έλληνες, οι οποίοι απασχολούνταν κυρίως με την γεωργία. Το 1872, μετά από ενέργειες του ιατρού και λόγιου, Κωνσταντίνου Ηροκλή Βασιάδη, ιδρύθηκε στο Δελβινάκι το εκπαιδευτικό ίδρυμα των Πιερίδων.

Σύγχρονη ιστορία

Το 1913 απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στο πλαίσιο των Βαλκανικών Πολέμων και έκτοτε αποτελεί κομμάτι του ελληνικού κράτους. Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, το Δελβινάκι βομβαρδίστηκε σφοδρά την 28η Οκτωβρίου και κατελήφθη προσωρινά από τα ιταλικά στρατεύματα, τα οποία τόσο κατά την εισβολή όσο και κατά την αποχώρησή τους, λόγω της προέλασης των ελληνικών δυνάμεων, προέβησαν σε λεηλασίες. Στις 23 Ιανουαρίου 1944, κατά τη διάρκεια επιδρομής γερμανικών δυνάμεων, ένας κάτοικος του χωριού εκτελέστηκε. Την 27η Νοεμβρίου 1947, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, ισχυρές δυνάμεις του ΔΣΕ υπό τον καπετάν Υψηλάντη, επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στο Δελβινάκι, το οποίο κατέλαβαν έπειτα από μάχη με τις τοπικές δυνάμεις της χωροφυλακής και των Μ.Α.Υ.. Κατά την επίθεση και την παραμονή των ανταρτών στο Δελβινάκι, καταστράφηκαν 30 κτίρια ενώ εκτελέστηκαν και 3 ένοπλοι των Μ.Α.Υ.. Τέσσερις ημέρες αργότερα, ισχυρές δυνάμεις στρατού και χωροφυλακής ανακατέλαβαν τον οικισμό.

Πολιτιστικά στοιχεία

Το χωριό διαθέτει δημοτικό ξενώνα, λαογραφικό μουσείο, Δ.Ε.Α.Π. (Δημοτικό Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήμιο), δημοτική πινακοθήκη και αγροτική παιδική βιβλιοθήκη ενώ έχει σπουδαία παράδοση στο δημοτικό τραγούδι. Χαρακτηριστικό είναι πως κάθε χρόνο διοργανώνονται εκδηλώσεις με θέμα το πολυφωνικό δημοτικό τραγούδι.

Αξιοθέατα

Στο Δελβινάκι υπάρχουν ο ιερός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που κτίστηκε το 1619 και ανακαινίστηκε το 1830 καθώς και το μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου, κτίσμα του 18ου αιώνα, υπάρχει το λαογραφικό μουσείο του Πωγωνίου. Παράλληλα, διατηρητέο έχει χαρακτηριστεί και το κτίριο όπου λειτουργούσε Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο.

Απογραφές πληθυσμού

Επιφανείς Δελβινακιώτες

Χατζημιχάλης Νταλιάνης, οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821. Κωνσταντίνος χαρισιαδης(Λούκας)Μουσικος/Αντάρτης 1940 Πετρολούκας Χαλκιάς, μουσικός. Μπάμπης Χαλκιάς, γιος του Πετρολούκα, μουσικός. Βασίλειος Λαμπρίδης, Αρεοπαγίτης και πρόεδρος του ΕΣΡ. Σταύρος Νικ. Σκάντζος, Εισαγγελεύς Εφετών (1927-1994) Γεώργιος Νικ. Σκάντζος, Διευθυντής Νομ. Υπηρεσιών Αγροτικής Τραπέζης (1939-2018) Νικόλαος Β. Πατσέλης, συγγραφέας - λόγιος Κωνσταντίνος Ηροκλής Βασιάδης (1821-1890), ιατρός και λόγιος. Αριστείδης Ρούκης (1854 - 1903), δημοσιογράφος. Ευάγγελος Ψήμμας (1905-1962), επίσκοπος Βαβυλώνας και Μητροπολίτης Ερμουπόλεως. Γεώργιος Γαζής (1795-1855), αγωνιστής της Επανάστασης του 1821 και συγγραφέας. Ιωάννης Παλαιόβης, έμπορος στη Μόσχα και ευεργέτης. Κωνσταντίνος Βάγιας, έμπορος στη Βλαχία και ευεργέτης.

Δείτε επίσης

Λίμνη Ζαραβίνα

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δελβινάκι delvinaki-pogoni.blogspot.com Σελίδα του Δελβινακίου Δελβινάκι Ιωαννίνων: στο Πωγώνι της παράδοσης Δελβινάκι: στο Δήμο Πωγώνιου