Πληροφορίες
Η Επισκοπή Ηρακλείου ή Πεδιάδος είναι μεγάλο χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας, καθώς ομώνυμης δημοτικής ενότητας του Δήμου Χερσονήσου στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Παλιότερα ανήκε στην Επαρχία Πεδιάδος ενώ υπήρξε και έδρα ομώνυμου δήμου. Υπήρξε έδρα του επισκόπου Χερρονήσου και σε αυτό το γεγονός οφείλεται το όνομα του οικισμού. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία και με την αμπελοκαλλιέργεια. Παράγει σταφίδες, σταφύλια και λάδι. Έχει περιφερειακό ιατρείο, ΚΕΠ, ταχυδρομείο, ΟΤΕ, αστυνομία, νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο και 14 ναούς με τοιχογραφίες. Σημαντικότεροι από τους ναούς είναι ο Άγιος Ιωάννης, ο Μιχαήλ Αρχάγγελος, η Αγία Παρασκευή και ο πολιούχος Άγιος Μηνάς (δίκλιτος ναός του 1882 με το βόρειο κλίτος να είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου), με τέμπλο από μάρμαρο. Πανηγυρίζει στις 11 Νοεμβρίου.
Ιστορικά στοιχεία
Αρχαιολογική σημασία
To 1952 στη θέση Κάμπος ανασκάφηκε λαξευτός τάφος, όπου βρέθηκε κιβωτιόσχημη λάρνακα. Στη θέση Καλυβότοπος βρέθηκε άλλος τάφος, με δύο κιβωτιόσχημες λάρνακες με κτερίσματα, ξυράφι, μαχαίρι και χάλκινο σκύφο, όπως επίσης και πήλινα αγγεία. Κοντά στη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας στη θέση Κεφάλα βρέθηκαν άλλοι τάφοι της τρίτης υστερομινωικής περιόδου και στη θέση Μαλαθρέ μικρός λαξευτός τάφος των ΥΜ ΙΙΙβ χρόνων. Λαξευτοί τάφοι βρέθηκαν και στη θέση Παλιάλωνα των Σταμνών αλλά και νότια του χωριού αυτού. Οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι υπήρχε εκεί ο οικισμός Ίσταμνος.
Νεότερα χρόνια
Στην ενετική απογραφή του 1583 αναφέρεται Piscopi Chierissonisso με 690 κατοίκους. To 1834 ζούσαν 322 μουσουλμάνοι κάτοικοι και μόνο 95 Χριστιανοί. Τα χρόνια της Οθωμανικης περιόδου το χωριό ήταν βακουφικό. Το 1856 όλοι οι κάτοικοι δήλωσαν ομόφωνα τη χριστιανική τους πίστη, με την ανακήρυξη του Χάτι Χουμαγιούν, ενώπιον του τότε Γενικού Διοικητή Βελή Πασά. Στην απογραφή του 1881 απογράφηκαν 608 Χριστιανοί κάτοικοι και μόνο 87 μουσουλμάνοι κάτοικοι στην Επισκοπή. Σε συμβόλαιο του 1271 αναφέρεται και ο οικισμός Σταμνοί, με το όνομα Stamio και το 1583 Stamnus με 197 κατοίκους. Από τον αρχαίο οικισμό Ίσταμνο, ο οποίος πιθανότατα υφίστατο στην αρχαιότητα, έλαβε την ονομασία του και το χωριό. Τα Σκόπελα αναφέρονται το 1583 Scopella με 110 κατοίκους. Μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών τα Σκόπελα ήταν ένα μουσουλμανικό χωριό. Το 1881 απογράφηκαν 139 μουσουλμάνοι κάτοικοι και μόνο ένας χριστιανός. Οι περισσότεροι κάτοικοι σήμερα κατάγονται από τη Μικρά Ασία. Οι Χοχλακιές αντίθετα δεν αναφέρονται στις ενετικές απογραφές ούτε στις τουρκικές των ετών 1671, 1881 και 1900. Αποτελούν μεταγενέστερο οικισμό. Οι κάτοικοι της κατάγονται από το Οροπέδιο Λασιθίου και συγκεκριμένα από τον Άγιο Γεώργιο.
Σημεία Ενδιαφέροντος στη Δημοτική Ενότητα Επισκοπής
Αργυράκειο Εθνολογικό Πολεμικό Μουσείο
Το Αργυράκειο Εθνολογικό Πολεμικό Μουσείο βρίσκεται στην Δημοτική Ενότητα Επισκοπής, και φιλοξενεί μία πολύ σημαντική συλλογή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου από λάφυρα πολέμου του ιδρυτή του, Αργυράκη Μιχαήλ. Ο σκοπός του είναι να διασώσει, να διατηρήσει, να εκθέσει και να παρουσιάσει αντικείμενα λαογραφικού και εθνολογικού χαρακτήρα. Κατά την διάρκεια της παρουσίασης, οι επισκέπτες μπορούν να δουν στρατιωτικά αντικείμενα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου όπως επίσης και έγγραφα και φωτογραφίες.
Διοικητικά στοιχεία
Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 με το ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το 1997 με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 (σχέδιο Καποδίστριας) ορίστηκε έδρα του δήμου Επισκοπής (μέχρι το 2010). Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και με την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι, μαζί με τους οικισμούς Κακόπετρα, Σκόπελα, Σταμνοί και Χοχλακιές αποτελούν κοινότητα που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Επισκοπής του δήμου Χερσονήσου ενώ σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 962 κατοίκους. Δείτε: Κοινότητα Επισκοπής Πεδιάδος
Πηγές
Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.
