Πληροφορίες
Η Ροδιά είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος του Δήμου Μαλεβιζίου στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης.
Γεωγραφικά στοιχεία
Η Ροδιά απέχει από το Ηράκλειο περί τα 16 χλμ. και βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές υψώματος με θέα ανατολικά προς την πόλη και τον κόλπο του Ηρακλείου. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία (αμπελοκαλλιέργειες, ελαιοκομία, κηπευτικά, εσπεριδοειδή). Το 1998 εγκρίθηκε η δημιουργία αλιευτικού καταφυγίου στη Ροδιά. Η ποδοσφαιρική ομάδα του χωριού , ιδρυθείσα το 1985, αγωνίζεται στη Γ΄ κατηγορία του Τοπικού Πρωταθλήματος. Το Παλαιόκαστρο αποτελεί το επιβλητικότερο ίσως μνημείο κοντά στο χωριό. Στον οικισμό λειτουργούν περιφερειακό ιατρείο, νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο.
Ιστορικά στοιχεία
Η Ροδιά (παλαιότερα γνωστή ως Ρογδιά) αναφέρεται για πρώτη φορά το 1248 ως Rodea, όπου είχε βοσκοτόπι Μονής Σφάκας (η οποία βρίσκεται κοντά στο Μύρτο). Επίσης αναφέρεται ως Chera Rodea σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείο του Χάνδακα που χρονολογείται από το 1395. Ο οικισμός δεν αναφέρεται στις βενετικές απογραφές. Αναφέρεται στην τουρκική απογραφη του 1671 με το όνομα Rodya στην επαρχία Μαλεβιζίου με 9 χαράτσα. Σημειώνεται επίσης Chiera Rodea σε σχεδιάγραμμα του Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα του 1618. Την ύπαρξη του οικισμού κατά τη βενετοκρατία πιστοποιεί και ο σωζόμενος τώρα πύργος, ο οποίος ήταν το μέγαρο του Φεουδάρχη και Λόγιου Αντωνίου Καλλέργη αδελφού του Ματθαίου Καλλεργη και γιος του Βίκτωρα .Η Έπαυλη και ο ναός δίπλα φέρουν τα Οικόσημα της οικογένειάς των Καλλεργων .Ο Αντώνιος και ο Ματθαίος έφυγαν για την Βενετία και επενοικιασαν τα κτήματα τους και την έπαυλή τους στους αδελφους Γεωργίου και Φραγκίσκου Μοδινούς, οι οποίοι αναφέρονται φεουδάρχες του τμήματος αυτού της επαρχίας Μαλεβιζίου από το 1565. Το μέγαρο αυτό κηρύχθηκε μνημείο διατηρητέο και περιήλθε στην κυριότητα του Κράτους. Δίπλα στο μέγαρο σώζεται ο παλαιός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, η Chiera Rodea, η αναφερόμενη από το Βασιλικάτα, από τον οποίο πήρε το όνομά του το χωριό. Στο υπέρθυρο σώζεται η χρονολογία 1553 και στέμμα, το οποίο υποθέτει ο Gerola ότι ανήκει στον οίκο των Καλεργών. Κάτω από το χωριό και λίγο βορειότερα βρίσκεται ο όρμος Φρασκιά, ο οποίος χρησιμοποιούνταν από τους Βενετούς όταν δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το λιμάνι του Χάνδακα. Στον όρμο αυτό αποβιβάστηκαν το 1364 τα βενετικά στρατεύματα υπό τον condotiero Dal Verme για την καταστολή της επανάστασης της Δημοκρατίας του Αγίου Τίτου. Ο Ιωάννης Χατζηδάκης αναφέρει στην Περιήγηση της Κρήτης (1881) ότι στη Ροδιά σώζεται έπαυλη του Μεχμέτ Αλή Πασά της Αιγύπτου. Από τη Ροδιά καταγόταν η Άννα Καλλέργη, κόρη του Κωνσταντίνου Καλλέργη, τον οποίο ακολούθησε σε όλες τις μάχες το 1866. Παντρεύτηκε τον Ιωάννη Κοντογιάννη από το Σέλινο και με το όνομα Κοντογιάννενα ή Καπετάν Γιάννενα ή Σπανονικόλης ανέπτυξε δράση ώστε ο αρχηγός Κριάρης την έκαμε οπλαρχηγό. Πορεία πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:
Διοικητική ιστορία
Δείτε Κοινότητα Ροδιάς Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925, γραμμένη ως Ρογδιά, με το ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το 1940 το όνομα της διορθώθηκε σε Ροδιά. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι μαζί με τους οικισμούς: Άγιος Δημήτριος, Καπετανάκι Μετόχι, Λινοπεράματα, Παλαιόκαστρο, Παντάνασσα και Πλαΐτης, καθώς και την Μονή Σαββαθιανών, αποτελούν την κοινότητα Ροδιά που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Γαζίου του Δήμου Μαλεβιζίου και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 797 κατοίκους. Μεταπολιτευτικά, πρόεδροι της Κοινότητας Ροδιάς ήταν οι:
1979-82: Βασίλειος Σταματάκης 1983-98: Τίτος Παπαδάκης (1948-2021) Μεταξύ άλλων υπηρέτησε ως Αντιδήμαρχος Γαζίου. Απεβίωσε στις 30 Ιουλίου 2021.
Βιβλιογραφία
Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.
