Ο Πύργος είναι κωμόπολη και έδρα ομώνυμης κοινότητος του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Είναι ιστορική έδρα του δήμου Αρχανών-Αστερουσίων και ήταν έδρα της Επαρχίας Μονοφατσίου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 951 κατοίκους. Απέχει από το Ηράκλειο 49,5 χλμ. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και παράγονται λάδι, επιτραπέζια σταφύλια και μεγάλη ποικιλία λαχανικών. Μεταξύ άλλων, στον οικισμό λειτουργούν ΚΕΠ, Δημοτικό Σχολείο, νηπιαγωγείο, Γυμνάσιο, περιφερειακό ιατρείο, τράπεζες, δημοτικό αναψυκτήριο, συμβολαιογραφείο, αστυνομικό τμήμα, ταχυδρομείο και άλλα.

Ιστορικά στοιχεία

Η ονομασία του χωριού οφείλεται σε πύργο, ο οποίος βρισκόταν στην οχυρή θέση Απάνω Πύργος. Αναφέρεται μάλιστα και σε επιγραφή που χρονολογείται από τον 1ο αιώνα. Ο Πύργος ήταν φέουδο του Λατινικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως και νοικιαζόταν με όλα τα υπάρχοντά του και τους κατοίκους το 1271 στον Ιάκωβο Μουδάτσο . Στην ενετική απογραφή του 1583 το βρίσκουμε με την ονομασία Pirgo και με 169 κατοίκους. Στην ίδια απογραφή καταγράφεται η Μουρνιά (Murnea) με 102 κατοίκους και οι δύο οικισμοί του Πρινιά: Prinea Apano (59 κατ.) και Prinea Catto (48 κατ.). Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 είχε 2 χριστιανικές και 30 τουρκικές οικογένειες και στην απογραφή του 1881 είχε 298 Τούρκους κατοίκους και 51 Χριστιανούς. Το 1920 αποτέλεσε την έδρα της επαρχίας. Το χωριό αναφέρεται ως έδρα της επαρχίας Μονοφατσίου, η οποία έχει πάρει το όνομα αυτό από τον Ενετό Φεουδάρχη Βονιφάτιο. Η δυτική συνοικία του χωριού ονομάζεται Καλογερικό, επειδή στο μέρος αυτό βρισκόταν το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, που τα ερείπιά του βρέθηκαν τελευταία. Πορεία πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές: Κουλουρίδα (Culuridha) Μονοφατσίου 1280: Ο Λεωνής Culoridhy, βιλλάνος τών Σιναϊτών, κάτοικος τοΰ χ. Βραδιάρης, υπενοικιάζει άπό τόν Δομήνικο Taliapetra, κάτοικο Χάνδακα, γή στό χ. Φοινικιά". 13ος αί.: τό όνομα Culuridi αναφέρεται στά κατάστιχα 18 καί 19 τοΰ Αρχείου τοΰ Δούκα τής Κρήτης. 1329: στους κατηγορουμένους αδελφούς Κώστα καί 'Εμμανουήλ Culuridi, κατοίκους τοΰ χ. Κεραμούτσι, δίνεται προθεσμία για ν' άπολογηθοΰν. 1536: ό μαΐστρο Γιάννης Culuridi καί ό Γεώργης Culuridi μνημονεύονται στον κατάλογο στρατευσίμων τών Χανιών (Κόντη, 2014: 24).

Εκκλησίες

Ιεροί ναοί στον Πύργο είναι της Αγίας Ειρήνης, η δίκλιτη του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Κωνσταντίνου, με τοιχογραφίες και με επιγραφές από τον 7ο αιώνα και το 1314, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, του Αγίου Ραφαήλ, της Αγίας Παρασκευής και του Προφήτη Ηλία. Το χωριό πανηγυρίζει στις 5-6 Αυγούστου. Σύμφωνα με την παράδοση, στη θέση της πολιούχου εκκλησίας της Μεταμορφώσεως ήταν μοναστήρι με καλογριές.

Διοικητικά στοιχεία

Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Το 1997 με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 ορίστηκε έδρα του δήμου Αστερουσίων και το 2010 με το ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 ιστορική έδρα του δήμου Αρχανών-Αστερουσίων. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι μαζί με τους οικισμούς Μουρνιά και Πρινιάς αποτελούν την κοινότητα Πύργου που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Αστερουσίων του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 951 κατοίκους. Δείτε Κοινότητα Πύργου

Βιβλιογραφία

Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Χωριά του Δήμου Αστερουσίων

Παραπομπές